![]() |
![]() |
![]() |
Ook:
dichtheid. De volumieke massa is de materiaaleigenschap die het verband
weergeeft tussen de massa en het volume, uitgedrukt in
kg/m3, formule:
ρ
= m/V (ρ spreek uit:
ro).
Het vochtgehalte en de samenstelling van het materiaal bepalen voor
een groot deel de volumieke massa. Vaak wordt daarom deze grootheid
aangegeven in <circa of van-tot> kg/m3. Eventueel
voegen we extra gegevens toe zoals "bij 12% vocht" of
"na droging". (Vaak is aanhangend water een bestanddeel van
een hoeveelheid van een materiaal; daarom wordt soms van "drogestofgehalte"
gesproken, dus zonder aanhangende vloeistoffen.)
Het aandeel holle ruimte is uiteraard van invloed op de volumieke massa:
de holle ruimte in toeslagmaterialen
kan ca. 40% zijn (Cement
en Beton).
![]() |
![]() |
We spreken van volumieke massa of schijnbare volumieke massa
(svm) als aantal kg/m3 niet constant is voor een materiaal,
bijvoorbeeld bij meer of minder poreuze materialen als baksteen, beton, hout,
natuursteen of bij meerlagige structuren. Voor de meeste materialen zal de
schijnbare volumieke massa simpelweg volumieke massa worden genoemd. De
volumieke massa weerspiegelt ook de graad van compactheid van het materiaal en laat toe de massa van een gegeven volume in te schatten. Bij
geperforeerde bakstenen e.d. wordt gesproken over bruto volumieke massa.
Bij materialen als kleikorrels wordt ook wel gesproken over volumegewicht
van de korrel (zonder lucht tussen de korrels) en droog
volumieke massa (totaal bezien van korrels en lucht in 1 m3).
Deze eigenschap wordt soms ook onder een andere vorm uitgedrukt: de schijnbare
dichtheid. Deze is gelijk aan de schijnbare volumieke massa van het materiaal, gedeeld door de volumieke massa van water
(1000 kg/m3). Het betreft hier dus een eigenschap zonder eenheid,
bijvoorbeeld lichtbeton heeft een schijnbare dichtheid van 1,7-2,0.
We spreken van soortelijke massa als de volumieke massa
constant is, bijvoorbeeld bij staal 7850 kg/m3.
Een aantal van die bijzonderheden met betrekking tot de massa per volume-eenheid
zijn:
ρ is de werkelijke volumieke massa, dus waar alle poriën en andere holle ruimten in gedachte "verwijderd" zijn (komt niet vaak voor): ρ = m/V
ρa is de schijnbare volumieke massa indien er geen of nauwelijks holle ruimten zijn (a van apparent, schijnbaar): ρa = m/Va = m/(V+Vporiën)
ρsat is de volumieke massa wanneer het materiaal volledig verzadigd is met water (sat van saturated, verzadigd): ρsat = msat/Vsat = (m+mwater)/(V+Vporiën)
ρssd is de volumieke massa wanneer het materiaal volledig verzadigd was, maar een droog oppervlak heeft (ssd van saturated surface dry, verzadigd droog oppervlak)
ρb of ρg is de volumieke massa van bulkmaterialen, bijvoorbeeld gestorte aarde of gestort zand (een gemiddelde waarde; b van bulk, bulkgoederen, stortgoederen; g van granules): ρb = mb/Vb = (m+mwater)/(V+Vporiën+Vtussenruimten)
ρs is de volumieke massa van stapelbare materialen (bakstenen, straattegels, openhaardhout e.d.; s van stored into piles)
Een aantal volumieke massa's en uitzettingscoëfficiënten, o.m. van David Verhoeven (tabellenboekje bouwkunde): | |||
massa (kg/m3) |
volume- massa |
coëf. (mm per meter per graad C) *) |
|
aerogel (densiteit sterk afhankelijk van de toepassing, vaak geen pure aerogel) | 1-200 | ||
aluminium | |||
bamboe (ongeperst) | ca. 600 | ||
bamboe (geperst) | 1000-1300 | ||
baksteen | 2500 | 1000-1800 | 5
. |
basalt | 2700-3200 (3000) |
||
beton ("gewoon") | |||
beton (licht) | 1700-2000 | ||
beton (met geëxpandeerde klei) | |||
beton (cellenbeton) | 300-800 | 8 . 10-6 | |
betongranulaat | 2350 | ||
c-eps d.w.z. betonspecie met polystyreen-korrels | 100-450 | ||
bims (puimsteen) | |||
bimsbeton | |||
bitumenvilt | 1100 | ||
blauwe steen (hardsteen) | |||
cellenbeton | |||
cellenbeton Ytong Multipor (blok) | 115 | ||
cement (CEM I) | |||
cement (CEM II/B-V) | ca. 1900 | ||
cement (CEM III) | 2950-3000 | ||
cementmortel (uit beton) | |||
clt (cross-laminated timber) | 450-470 | ||
eps (geëxpandeerd polystyreen) | 15-35 | ||
foamglas (cellenglas, schuimglas) | 110-180 | ||
geëxandeerde klei (argex, liapor) | 600-1240 (volume gewicht van de korrel) |
340-800 (droog volumieke massa) |
|
gietasfalt | 2100 | ||
gietijzer | |||
gips (pleisterwerk) | |||
glas | |||
graniet | 2600-2700 | ||
grèstegels | 2000 | ||
grind 4/28 | |||
grindvloer | 1700-2100 | ||
hdpe | |||
hout (azobé) (foto rechtsboven) |
940-1100 bij 12% vocht | ||
hout (licht) | |||
hout (zwaar) | |||
hydrozine (mierenzuur) | 1220 | ||
isolatiebeton | |||
kalkhennep-blok | 340 | ||
kalkmortel (metselwerk) | |||
kalksteen (hard; verg. marmer) | 2500-2750 | ||
kalksteen (zacht) | 2200-2350 | ||
kalkzandsteen (stenen, blokken, elementen) | 1610-2350 bij 4% vocht |
9
. |
|
koelmiddel MEG, MPG | 1053 resp. 1038 | ||
koper | |||
kurk | tot 100 | ||
kurk, geperst (kurkparket) | ca. 550 | ||
ldpe (low density polyethyleen) | |||
linoleum, pvc-tegels | 1200 | ||
lood | 11340 | 11340 | |
lucht | 1,29 | ||
magnetiet | 3500-5100 | ||
marmer | |||
mergel | 1500 | ||
metselwerk (baksteen) | |||
metselwerk- granulaat |
1300-1950 | ||
multipor (Ytong Multipor, een soort cellenbeton) | 115 | ||
natuursteen | 1500-3000 | ||
ongewapend grindbeton |
|
circa 2300 | |
oryx board | ca. 1000 | ||
paraffine | 900 | ||
pellets | 1100 | 640 | |
perliet | 65-120 | ||
poederkool- vliegas |
2250 | ||
polyurethaan (PUR) | 30 | ||
porfier | 2550-2800 | ||
poroton | 600-800 | ||
pp (polypropyleen) | |||
pvc
(polyvinyl- chloride) |
|||
resol hardschuim | 35-40 | ||
resol hardschuim high-density | 60 | ||
rubber | 1500 | ||
rvs | 7900 | ||
schuimbeton | 500-1700 | 16
. |
|
silica fume (poeder) | 2400 | ||
staal | |||
staalslakken | ca. 3000 | ||
steenmeel | |||
steenslag 7/20 | |||
tegels (van gebakken klei) |
2500- 2800 |
||
vermiculiet- platen (geëxpandeerd) |
350 | ||
vpe | |||
waterstof | 0,09 | ||
zand 0/2 | |||
zand en grind | 2650 | ||
zeezand en zeegrind | 2590 | ||
zink |
*)
lineaire uitzettingscoëfficiënt a = DL / (Lo.DT)
waarbij DL de uitzetting is, Lo de oorspronkelijke
lengte en DT de temperatuurverandering;
ook: thermische uitzettingscoëfficiënt (in mm per meter per Kelvin)
bepaling volume van een moeilijk anderszins te berekenen volume; vóór onderdompelen wordt de kan met water gevuld tot de onderrand van de uitlooptuit zodat er net geen water meer uit de tuit loopt; na onderdompelen van het voorwerp is het volume van het voorwerp gelijk aan het volume van het naar buiten tredende water (eventueel "omgerekend" uit de massa van het water) (materials fysical properties, university of timisoara): ![]() |
Volumieke massa wordt soms afgekort tot VM.
Met dank aan o.m. Van
Wylick (Isomix), de Arnhemse
Fijnhouthandel (Azobé)
en Bouwcentrum
Advies.
Eng. volumieke massa is density; werkelijke volumieke massa is real density,
schijnbare volumieke massa is apparent density