natuursteen

Natuursteen is gesteente of tegels vervaardigd uit natuurlijk gesteente. De hoofdgroepen van natuursteen zijn:
- stollingsgesteente is afgekoeld vloeibare magma of lava: dieptegesteente, ganggesteente en uitvloeiingsgesteente.
- sedimentgesteente is versteend zand, klei of kalk: afzettingsgesteente en neerslaggesteente.
- metamorf gesteente is ontstaan uit het onder hoge druk en eventueel  temperatuur omvormen van één of meer andere gesteenten. 
Natuursteen is het hoofdbestanddeel van de aardkorst waarop wij leven. De vorming van de aardkorst en dus natuursteen is een continu geologisch proces, dat zo oud is als de aarde. Klik op het schema op de afbeelding onderaan voor het ontstaan. 

Natuursteensoorten zijn onder meer:
- basalt
- blauwe hardsteen
- diabaas
- gneis
- graniet
- ijzerzandsteen
- kalksteen
- kwartsiet
- larvikiet
- leisteen
- marmer
- mergel
- porfier
- trachiet
- travertijn
- tufsteen
- zandsteen. 

Eigenschappen van natuursteen zijn onder meer hardheid, druksterkte, slijtweerstand, taaiheid, soortelijke massa, porositeit, splijtbaarheid, duurzaamheid, weersbestendigheid.
Sommige kalkstenen zijn bijvoorbeeld niet weervast genoeg en bij andere treedt vrij snel erosie op. Mergel is een zachte (kalk)steensoort.
Net als allerlei andere materialen kun je natuursteen ook voelen, om de textuur ervaren: glad, korrelig, hard, scherp, indrukbaar met je nagel, bros.
Natuursteen is meestal een compact gesteente, zeker in vergelijking met metselwerk. Let er op dat uitzetting en krimp van natuursteen vrij groot is en maak bij de toepassing van natuursteenplaten voldoende grote dilataties (ook bijvoorbeeld als metselwerk afgedekt wordt met natuursteen).

Bewerken van natuursteen
Natuursteen wordt meestal glanzend bewerkt (polijsten en zoeten). Het effect van andere bewerkingen (schuren, stralen, boucharderen en vlammen) is soms beperkt door de lichte steenkleur. Bewerkingen hebben invloed op de kleur van de steen. Polijsten geeft de diepste kleurweergave, terwijl een ruwe bewerking de kleur fletser maakt.
Voor allerlei bewerkingen zoals bikken, boucharderen, branden, ciseleren, frijnen, gradineren, gradine-verticale, hakken, hameren, ijsbloemen, kalibreren, kathedraalslag, klieven, kloven, oud maken, polijsten, prikken, punten, randafwerking, scharreren, schuren, sclyperen, slijpen, stralen, taille d'anvers, visgraatslag, vlammen, zagen, zoeten zie de pagina bewerkingen van natuursteen.

Vervangen van natuursteen
Wanneer natuursteen niet kan worden gereinigd of verstevigd (doordrenkt met silicaat) en niet vervangen wordt door baksteen of beton, dan zijn de karakteristieken van de vervangende steensoort belangrijk. Hou er bij het vervangen van natuursteen altijd rekening mee dat dezelfde steensoort uit een andere tijd of uit een iets ander gebied verschillende karakteristieken kan hebben (kleur, andere mineralen, aanwezigheid van fossielen e.d.) en ander gedrag kan vertonen wat betreft weerbestendigheid, verwering e.d.
Vaak zal een steensoort uit een bepaalde groeve niet meer beschikbaar zijn (groeve is uitgeput of uit commercieel oogpunt gesloten of de steen in de groeve heeft slechtere karakteristieken).
Voor goede vervangers van natuursteen zie natuursteen vervangen.
Ga na of reinigen (en niet vervangen) van de steen mogelijk is. 
Voor reinigen, beschermen en repareren zie natuursteen onderhoud.

Documentatie
- Brochure over natuursteen (van Cultureel Erfgoed)

- Bestekstermen natuursteen (van Cultureel Erfgoed):

    (a) Natuursteensoorten op pag. 5-47

    (b) Bewerking, behandeling en verwerking van natuursteen op pag 48-102

- Natuursteen in monumenten (van Cultureel Erfgoed; A. Slinger, H. Janse, G. Berends)

- Natuursteen in Leiden (van TNO)

en een greep uit de uitzonderlijk fraaie serie Natuursteenboekjes van Stenen en Marmers (Pierres et Marbres):

- Natuursteen en Architectuur: het Interieur 

- Natuursteen en Architectuur: de Muren (1) 

- Natuursteen en Architectuur: de Muren (2) 

- Natuursteen in de Tuin: Vloeren 

- Natuursteen in de Tuin: Trappen 

- Natuursteen in de Tuin: Water 

- Natuursteen en de Openbare Ruimte 

Met dank aan Kenniscentrum steen, Stenen en Marmers, Natuurwijzer, het Restauratiecentrum, Cultureel Erfgoed en TNO.

Voor een groot assortiment natuurstenen tegels, met veel foto's, zie Beltrami. 

Restauratie Steenhouwers.
Natuursteen vloerbewerkingen Heso.

Zie ook dook (bevestiging natuursteen), gesteentecyclus, geologische begrippen, Van Luijn natuursteen, Van der Mijle, Meesters in (Zederik Natuursteen).

schema van gesteenten; klik voor groter (kenniscentrum steen):

natuursteen, park guel, arch. gaudí; klik voor groter (doelbeelden van ipv delft):

het klieven of kloven van zandsteen met stalen wig en beitel (w. dubelaar, f. nobel & j. den blaauwen, in conglomeraat nr 4-2024 afb. 12, tijdschrift van de landelijke vereniging voor geologische activiteiten lvga):

Project natuursteen
- natuursteen geeft (ook) een strakke architectuur een eigen robuust en onafhankelijk karakter; ontwerp villa Griekenland van bnla architecten

Eng. (natural) stone