kalksteen

Kalksteen is een natuursteen. Zuivere kalksteen is vrij wit of lichtgrijs van kleur, ontstaan door langdurige druk op kalkafzettingen. Gele of bruingele tinten wijzen op natuurlijke vermenging met ijzerverbindingen.

Kalksteen, of calciumcarbonaat CaCO3, dient in de eerste plaats als grondstof voor cement. Jaarlijks gebruikt de Nederlandse cementindustrie ruim 2,5 miljoen ton kalksteen. Daarnaast wordt gemalen kalksteen toegepast voor industriële doeleinden, zoals voor kalkmeststof, voor de mengvoederindustrie, de papierindustrie, voor rookgasontzwaveling en als vulstof in diverse toepassingen. Voor industriële toepassing is op jaarbasis ongeveer een half miljoen ton kalksteen nodig. Verder wordt kalksteen vooral gebruikt als vloertegel of als wandbekleding en als materiaal voor restauraties van oude gebouwen.

Voor restauraties en nieuwbouw is gelukkig weer de Kunradersteen verkrijgbaar, een bijzonder weervaste en breukruwe steensoort die bij Voerendaal in de Kunrader Steengroeve wordt gewonnen. Kunradersteen is een harde steensoort; de zachtere en minder weerbestendige kalksteen uit o.m. Zuid-Limburg is mergel. Bij restauraties van bijvoorbeeld Romeinse gebouwen wordt vaak Kunradersteen toegepast.

Ledesteen of Balegemsteen is een zandige soort kalksteen, geel-achtig, in de harde kern donker gekleurd. De steen is genoemd naar de groeve (Lede, Balegem); deze steen wordt soms Gentse steen genoemd. Ledesteen wordt gebruikt voor bijvoorbeeld profielen en kolommen en als hoeksteen. Door het zandige karakter wordt ook gesproken over kalkhoudende zandsteen (Balegemse zandsteen e.d.). Balegro ontgint de Balegemse steengroeve.

Gobertanger steen is ook een zandige soort kalksteen, lichtgrijs-wit van kleur maar na verloop van tijd wat grijzer. De steen kan fossiele schelpen bevatten en heeft daardoor wat meer leven dan steen met een effen kleur. De steen is meestal niet zeer groot van omvang omdat het hier om "losse stenen" gaat uit de groeve, dus niet gezaagd uit enorm grote brokken. Gobertanger steen wordt vaak gebruikt voor gevels, als parement, d.w.z. als natuurstenen bekleding van bakstenen gevels. De steen wordt gewonnen in de buurt van Gobertange (een deel van de stad Jodoigne in Wallonië; Gobertingen steen is de niet vaak gebruikte Nederlandse naam). Brochure van Carrière de Gobertange.

"Baumberger kalksteen is een geelgroene, glauconiethoudende, zandige kalksteen uit de omgeving van Münster in Duitsland. Baumberger leent zich door zijn zachtheid en fijne korrel in het algemeen goed voor het maken van fijn, gedetailleerd beeldhouwwerk. De kwaliteit van de Baumberger wisselt sterk per bank en is in ons klimaat niet altijd weervast gebleken. Baumberger is van circa 1400 tot 1600 in vooral de (noord-)oostelijke Nederlanden gebruikt (Natuursteen in Nederland)."

Kalksteen komt volop voor in de Nederlandse ondergrond, met name in het Krijt (144 tot 65 miljoen jaar geleden). Deze liggen in Zuid-Limburg op veel plaatsen aan of dichtbij het oppervlak. De kalksteenformaties van Houthem, Maastricht en Gulpen zijn in theorie het meest geschikt voor winning. Verder komen hier en daar oudere kalkstenen uit de Jura (203 tot 144 miljoen jaar geleden) en het Carboon (354 tot 298 miljoen jaar geleden) aan de oppervlakte, respectievelijk in de Achterhoek en Limburg. 
Franse kalksteen is de verzamelnaam van ca. honderd soorten uit Frankrijk afkomstige kalksteen met allerlei beigetinten. 
Kalksteen bevat regelmatig fossielen.
Veel kalksteensoorten zijn geschikt voor binnen en buiten.
Beginnende beeldhouwers (steenhouwers) gebruiken vaak kalksteen omdat hakken in deze steen sneller werkt dan in harde steen.

Kalksteen wordt gebruikt als halfverharding voor bijvoorbeeld wandel- en fietspaden.

Wat betreft het verweren van witte Franse kalksteen (Cultureel Erfgoed):
- "Deze gesteenten vormen een donkere korst op de vlakken waar ze niet worden schoongespoeld door regen. Deze korst ontstaat door het uitkristalliseren van gips aan het oppervlak. Het gips is opgelost uit het gesteente (soms ook uit de mortel) en door vocht naar het oppervlak getransporteerd. Tussen de gipskristallen zit vuil uit de lucht ingekapseld, waardoor de korst donker van kleur wordt. Waar de steen schoonspoelt, ontstaat een lichte patina. Bij witte Franse kalkgesteenten, als Savonnières en Brauvilliers, is het contrast tussen de donkere korst en de lichte vlakken het sterkst.
- Het oppervlak verruwt op den duur door oplossing van het bindmiddel.
- Franse kalksteen neemt over het algemeen gemakkelijk vocht op en geeft het langzaam af. In een omgeving waarin het zijn vocht niet voldoende kan afgeven, raakt het snel in verval. Vooral wanneer kalksteen is gebruikt om in zandsteen in te boeten, kan dit problemen geven."

Wat betreft het verweren van witte Belgische zandige kalksteen (Cultureel Erfgoed):
- "Bij Lede- en Gorbertanger steen neemt men een ander kenmerkend verschijnsel waar. De blokken van dit materiaal zijn in de kern het meest weervast, met als gevolg dat de steen op de lintvoegen als eerste uiteenvalt en de blokken dus op den duur een meelzakvorm krijgen. Bij Gobertanger wordt door oplossing van zachtere lagen een structuur zichtbaar, waaraan de steen zijn bijnaam ‘eikenhout’ te danken heeft.
- Deze kalkgesteenten vormen net als de Franse soorten een gipskorst."

Wat betreft het verweren van donkere kalksteen (Cultureel Erfgoed):
- "Donkere Belgische kalkgesteenten vormen een licht patina en een donkere gipskorst waar de steen niet wordt schoongespoeld. Bij hardsteen is de kleur uiteindelijk vuilgrijs, terwijl Namense steen tot zilvergrijs verkleurt. Deze gesteenten vallen op den duur uiteen door steekvorming. De richting van deze steken staat meestal loodrecht op het groefleger.
- Het oppervlak verruwt op den duur door oplossing van het bindmiddel."

Wat betreft het verweren van Baumberger steen, een zandige kalksteen (Cultureel Erfgoed):
- "In Noord- en Oost-Nederland is sinds de Middeleeuwen op grote schaal Baumberger steen toegepast. Het patina van de steen is donker tot okerkleurig en er vormt zich een gipskorst. De steen is niet altijd vorstbestendig gebleken, wat vermoedelijk wordt veroorzaakt doordat de porositeit in het gesteente niet gelijkmatig is en de steen soms een hoog leemgehalte heeft."

Voor meer toepassingen van kalk en kalksteen, zie bij kalk.

witte of lichtgrijze zuivere kalksteen in de muschelkalkgroeve winterswijk (copyright tno bouw):

kunradersteen, toepassing buiten (kunrader steengroeve):

kunradersteen, toepassing binnen (kunrader steengroeve):

een voorbeeld van kalksteen in het interieur met een warme tint (maman teunis):

Met dank aan Natuurwijzer, TNO, Maman Teunis en Kunrader Steengroeve.

Zie ook kalk, natuursteen, mergel, neut.

Eng. limestone;

Fr. calcaire