lood, loodslab, loodslabbe

1. Lood is een bouwmetaal met een hoge soortelijke massa (11340 kg/m3), dat goed vormbaar is en waarvan het oppervlak oxideert tot een beschermende laag. Lood kan eeuwenlang meegaan en kan daarna uitstekend gerecycled worden.

Toepassingen van lood
- Bladlood: een loodslab of loodslabbe is een strook lood wordt gebruikt voor een waterdichte aansluiting tussen onderdelen van een gebouw, bijvoorbeeld bij een schoorsteen of een dakvenster. Een zwaardere (dikkere) loodslabbe is sterker dan een lichtere (dunnere). Lood is verkrijgbaar in verschillende dikten die met een pond aangeduid worden, waarbij bijvoorbeeld 15 ponds lood een gewicht heeft van 15 kg/m2 (vroeger was het 15 pond/vierkante el, wat vrijwel hetzelfde resultaat geeft) en een dikte van 1,32 mm. In de bouw moet eigenlijk geen lood dunner dan 1,32 mm gebruikt worden; vaak heeft zwaarte 18 de voorkeur. 
Voor schoorstenen (loketten of loodloketten) wordt vaak 33 cm breed lood gebruikt. In spouwmuren kan spouwlood worden toegepast om het water van het binnenspouwblad naar buiten te leiden. Het zogenoemde voetlood vinden we bij platte daken bij opgaand gevelwerk, bijvoorbeeld onderaan een schoorsteen.
Er is ook gelakt lood, dat in dezelfde kleur te verkrijgen als de meeste dakpannen (terracotta, donkerbruin of leigrijs). Voordeel van gelakt lood is dat het esthetisch beter past bij het pannendak.
"Bladlood bestaat voor meer dan 99,9% uit zuiver lood en is vrij zacht. De mechanische eigenschappen worden verbeterd wanneer er een zeer gering percentage koper wordt toegevoegd. Naar de fabricagemethode kunnen er 3 soorten worden onderscheiden:
. gewalst bladlood (0,03-0,06% koper)
. continu gegoten bladlood (0,01-0,03% koper met een fijnere verdeling dan in gewalst bladlood)
. gestreken bladlood (de gevolgde handgietmethode geeft een ongelijkmatige dikte; historisch productieprocédé)."
- Ribbellood of geribd lood is bladlood dat een extra mechanische verwerking gekregen heeft: "door de ribbels is het mogelijk om met een grote tijdswinst aansluitingen te maken tussen opgaand metselwerk en golfplaten of diepe (holle) dakpannen."
- Bij het verbinden van steenachtige materialen, vaak natuursteen, worden bij restauratiewerk de doken die voor de verbinding zorgen, vastgezet met gietlood. ook werden wel pirons e.d. van lood vervaardigd.
- Voor het afdichten van pijpnaden wordt soms loodwol toegepast: een wolachtige stof van dunne looddraden.
- Zowel door het vormbare als duurzame karakter wordt lood toegepast bij glas-in-lood.
- Eventuele loodstrepen op dakpannen en metselwerk kunnen vermeden worden door het lood te behandelen met patineerolie (geeft ook een egaal oppervlak aan het lood). Let op: het lood krijgt wel een ander uiterlijk door de patineerolie; probeer het eerst uit op een apart stukje lood.

Voordelen van bouwlood
De voordelen van bouwlood, zoals gebruikt voor bv. bladlood bij loketten, zijn o.m.: 
- lood heeft een vrijwel onoplosbare oxidelaag (loodsulfaat; oxidatie treedt alleen op als het lood aan de lucht wordt blootgesteld)
- waterkerend
- UV-bestendig
- buigzaam (flexibel)
- zwaar (niet snel windgevoelig)
- duurzaam (doorstaat milieuverontreinigingen en heeft een zeer lange levensduur)
- volledig recyclebaar.

Milieu, recyclen van lood
De milieubelasting van lood is zeer beperkt omdat het een natuurlijk patina (oxidelaag) vormt die verdere corrosie en uitspoeling tegengaat. Verder is lood, zoals gezegd, volledig recyclebaar. Om verkleuringen van het lood te vermijden én om witte strepen op ander materiaal te vermijden wordt het lood met patineerolie behandeld.
"Wat betreft recycling zijn er slechts weinig materialen te vergelijken met bladlood. De inzamelingsgraad van lood is 95%, de hoogste onder alle non-ferro metalen. Let wel: de eigenschappen van bladlood blijven volledig behouden, dit in tegenstelling tot vele alternatieve materialen. Bladlood is namelijk geheel te recyclen tot een nieuw product, waarbij het niet eens uitmaakt hoe vaak en hoelang het daarvoor gebruikt is. Dus hetzelfde materiaal dat vandaag lekkage voorkomt in een modern gebouw, kan 100 jaar geleden dienst hebben gedaan op een landhuis en een eeuw daarvoor weer op een kerk of kathedraal... 
Bij Uzimet, Nederlands enige bladloodproducent, wordt lood gerecycled. Ieder jaar wordt er ca. 27 miljoen kilo oud lood verwerkt tot nieuw, zuiver bladlood. Van flexibele waterkering tot stralingswerende wanden in tandartspraktijken. Zo krijgt oud lood weer een nieuwe, duurzame bestemming."

Lood werd vroeger ook gebruikt voor aan- en afvoerleidingen van drinkwater. Omdat lood in drinkwater niet wenselijk is (een zwaar metaal immers) mag hiervan geen gebruik meer worden gemaakt. Voor loden afvoerleidingen geldt dat er door etsende stoffen in het afvalwater lood in het rioolwater kan komen, wat ook niet wenselijk is. Waarschijnlijk heeft lood mede hierdoor lange tijd een niet zo milieuvriendelijke bijklank gehad. Voor bouwlood geldt dit zeker niet meer. 
Ook werd lood vroeger wel eens als dakbedekking gebruikt, vooral om houten daken te beschermen tegen de weersinvloeden, waarbij de verschillende loodvlakken via felsnaden werden verbonden. Nadeel van dakpannen, leien e.d. op grote hoogte is dat je er moeilijk bijkomt als ze niet verankerd zijn en er eentje door de sterkere wind verschoven of afgewaaid  is; ook bij een bol oppervlak is een loden, koperen of zinken dakbedekking wellicht te verkiezen. Wanneer het houten dak van eiken is vervaardigd, dient het eikenhout en het lood bijvoorbeeld met hardboard van elkaar gescheiden te worden omdat het zuur uit het eikenhout het lood kan aantasten.

Tegenwoordig worden ook veel andere materialen als loodvervanger gebruikt (bv. een vinylslabbe). De duurzaamheid en het specifieke flexibele karakter van bladlood wordt echter (nog) niet geëvenaard.

Documentatie
- Catalogus bladlood (allerlei soorten) van VmZinc

- Metalen dakbedekkingen en goten bij monumenten (URL 4011) van Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM)

- Informatieblad bouwlood (milieuprestaties)

- Brochure over bladlood op monumenten, van Cultureel Erfgoed

- Lood in de bouw van Bouwlood

- Stichting Bouwlood met vele animaties en stappenplannen

loden loketten (loodloketten) van bladlood (aquaplan):

spouwlood en voetlood:

nieuw voetlood bij een schoorsteen van een plat dak:

rollen nieuw bladlood (gerecycled):

getand lood, voor fraaiere afwerking van lood als bescherming van houtwerk; klik voor iets groter (brugs dak centrum):

getand lood als versiering toegepast; klik voor groter (timberworks belgië):

loodwol:

de juiste overlappen van bladlood; klik voor groter (bouwlood):

Het woord lood is in het Middelnederlands eerst in de gelatiniseerde vorm lodus (lood, het gewicht). Meestal wordt aangenomen dat lood een vroege ontlening uit het Keltisch is, zie bv. Oudiers luaidhe (lood). Lood werd op het continent in Duitsland gewonnen, waar ook Kelten woonden. Bron Etymologiebank.

De term loodrecht komt waarschijnlijk van het feit dat met een schietlood (een touwtje met vroeger een stukje lood aan het uiteinde) een goede verticale stand is uit te zetten of te controleren. 

Met dank aan Architectuur, Aquaplan, Brugs Dak Centrum (allerlei soorten bladlood, loodwol), VmZinc, Uzimet, Cultureel Erfgoed en Duurzaam Bouwmetaal, JVK Daken.

Meer gegevens over bouwlood, Lood.nu.

Zie ook bijvoorbeeld felsnaad, klisrand, loodvervanger, loodvoeg, trotseerloodje, voetlood.

Eng. lead; te lood is plumb, perpendicular; uit het lood is out of plumb/the perpendicular; schietlood is plumb line, plumb rule; loodrecht is perpendicular, plumb

2. Lood in de betekenis van loodrecht komt voor in bijvoorbeeld "schietlood" en de uitdrukking "te lood".