kalkmortel

Kalkmortels zijn mortels die bestaan uit kalk (steenkalk of schelpkalk) en metselzand, dus zonder toevoegingen van bijvoorbeeld cement, voornamelijk toegepast als metselwerk en voegwerk. Kalkmortels zijn elastischer dan gewone mortels en gaan lang mee. De mengverhouding is bijvoorbeeld 6 delen kalk en 4 delen zand.

Voor duurzaam metsel- en voegwerk is het noodzakelijk een mortel te gebruiken die qua eigenschappen zo optimaal mogelijk aansluit bij de eigenschappen van de te verwerken steensoort en het toepassingsgebied. Een goede balans tussen elasticiteit, dichtheid, druksterkte, scheurhersellend en vochtregulerend vermogen en zuur/zout bestendigheid van de mortel is essentieel voor een lange levensduur van het totale metselwerk. Kalkmortels staan met een groot aantal van die eigenschappen weer in de aandacht, en niet alleen bij restauraties ("gebruik voor herstel passend materiaal"). Gebruik van schelpkalk bij een met schelpkalkmortel gemetseld gebouw is zeer aan te bevelen omdat cementmortel harder en dampdichter is dan baksteen. Bij cementmortel is de kans groot dat de steen wordt aangetast of de cementvoeg "eruit knapt". 
Een klein nadeel van een kalkmortel is dat deze langer moet drogen en (nog meer dan bij een cementmortel) regenvrij moet worden aangebracht.

Voordelen kalkmortel (KNB)
- Goede verwerkbaarheid van de mortel, zonder toevoeging van (veel) additieven zoals luchtbelvormers.
- Minder kans op het uitbloeien van zouten.
- Hogere vervormbaarheid/ flexibiliteit waardoor minder kans op scheurvorming en mogelijkheid tot grotere dilatatieafstanden.
- Zelfherstellend vermogen; dichting van haarscheuren via carbonatatie.
- Mortel is verwijderbaar van de baksteen na einde van de gebouwlevensduur (kalkmortels zijn afbikbaar; daardoor zijn de bakstenen opnieuw bruikbaar).

Nadelen kalkmortel (KNB)
- Langzamere verharding, waardoor een beperktere stapelhoogte per dag mogelijk is.
- Minder hoge hecht- en druksterktes. 
- Langer gevoelig voor omgevingscondities tijdens en na de realisatie. Daardoor langer beschermende maatregelen nodig om vorstschade, verbranden van de mortel en uitspoeling van inhoudsstoffen te voorkomen.
- Hogere kostprijs.

eigenschappen van verschillende mortelsoorten; luchtkalkmortel, hydraulische kalkmortel, puzzolaan kalkmortel, bastaardmortel, cementmortel; klik voor groter! (uit de brochure voegwerk van monumentenwacht vlaanderen):

historische mortelrecepten; sterke trasmortel, sterke en slappe basterd trasmorel, kalkmortel, basterd cementmortel; klik voor groter! (uit kalkboek van van balen en anderen, cultureel erfgoed):

toepassing van schelpkalkmortel (schelpkalkmortels):

Documentatie
- Infoblad "Kalkmortel en baksteen metselwerk" (van Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek)

- Brochure "Het gebruik van kalkmortel" (van Cultureel Erfgoed)

- Kalkboek. Het gebruik van kalk als bindmiddel voor metsel- en voegmortels in verleden en heden (Koen van Balen, Bert van Bommel, Rob van Hees, Michiel van Hunen, Jeroen van Rhijn en Matth van Rooden) 

- Brochure Voegwerk (van Monumentenwacht Vlaanderen)

Eng. lime mortar