vochtproblemen bij muren

De oorzaken van vochtproblemen bij steenachtige muren kunnen van velerlei aard zijn. Een paar voorbeelden:

• optrekkend vocht vanuit de fundering en eventueel vanuit de omringende grond, vaak als gevolg van een slechte waterdichting in de maaiveldzone; ook is capillair transport mogelijk waardoor het vocht veel hoger optrekt dan verondersteld zou worden; bij een hoge grondwaterstand kan capillair vocht sneller een probleem vormen, zeker in combinatie met zouten in de muur (deze zouten zijn hygroscopisch) en vooral als een trasraam ontbreekt (zie ook bij water in de kruipruimte)

• doorslaand vocht, vaak bij hevige of langdurige regenval (o.m. bij slecht voegwerk of speciebaarden; vooral bij het ontbreken van een luchtspouw kan doorslaand vocht een probleem vormen; ook of bij een te kleine luchtspouw kan het vocht uit nat geworden isolatiemateriaal naar de binnenmuur geleid worden)

• condensatie van vochtige lucht bij koudebruggen (bij isoleren van oude woningen werkt soms de "vochthuishouding" van de woning niet goed meer en treedt condensatie op bij nu andere koudste delen van de constructie); ook bij massieve muren kan condensatie optreden omdat die muren een fors lagere temperatuur kunnen hebben dan de binnentemperatuur van de woning

• lekkages van de hemelwaterafvoer, afvoeren van huishoudelijk afvalwater (afvoerleidingen, riolering), aanvoerleidingen e.d.

• lekkages van bijvoorbeeld goten of daken

• te hoge grondwaterstand

• bouwvocht dat niet door ventilatie is verwijderd

• te hoge luchtvochtigheid door o.m. verstoppingen in ventilatieroosters (kruipkelder, badkamer, keuken, toilet; slecht geventileerde kruipkelders geven in combinatie met woningen met een vorm van continue mechanische ventilatie vochtproblemen door de onderdruk die in de woning is ontstaan)

• vochtdoorslag bij omringend water van sloten, grachten e.d.

Let op: bij houtbouw dient extra op vocht gelet te worden; dat is de reden dat de fundering en de vloer van de begane grond meestal van beton zijn.

Naast bouwkundig behoud en verbetering van het comfort werkt ontvochten van muren ook energiebesparend omdat het vocht niet meer verwarmd behoeft te worden "uit de muur" hoeft te verdampen.

Vaak "verbrokkelt" een vochtige muur niet door het vocht zelf, maar door de met het vocht meegevoerde zouten. Mogelijke vormen van herkomst van de zouten zijn:
- calcium, natrium, kalium en sulfaten: cementwater en cementhoudende bouwspecies
- chloriden en sulfaten van natrium en magnesium: optrekkend vocht vanuit zilt grondwater en zeezout; regen vanuit zee (de zoutbelasting neemt aan de kustgebieden nog steeds toe)
- natriumchloride (keukenzout): onjuist gebruik van zout tegen de winterse gladheid
- chloriden: reinigingsvloeistoffen, zoals reiniging met bijvoorbeeld zoutzuur
- sulfaten en sulfiden: optrekkend vocht vanuit lekkende riolen
- nitraten: mest als gevolg van vroeger gebruik van het monument
- sulfaten, sulfieten, nitraten en o.a. oplosbare chloriden: verontreinigde stenen die van elders zijn aangevoerd.

De vernielende variant van uitbloeiing gaat gepaard met het afbrokkelen van stenen en wordt blijkbaar vaak veroorzaakt door onvoldoende doorgebakken stenen (oude gebouwen). Schimmels zijn een bijkomend probleem van vochtige muren.

Als de bron van het vochtprobleem niet wordt gevonden, is de oplossingsmethode vrijwel altijd gedoemd te mislukken. 
Bedenk ook dat oudere gebouwen vroeger anders werden verwarmd en geventileerd. De huidige manier van isoleren, verwarmen en matige ventilatie van ruimten "passen" vaak niet bij de "natuur" van het gebouw.

Manieren om vochtige muren te vermijden of te verhelpen (tegen capillair optrekkend vocht)
Let op bij het verhelpen van vochtproblemen in muren en vloeren: veel middelen werken uitsluitend bij positieve waterdruk (vocht dat onmiddellijk tegen het middel komt, dus niet tegen vocht van buiten de ruimte dat zich door een muur drukt, dat laatste heet "negatieve waterdruk").
- Als in het ontwerpstadium optrekkend vocht als probleem onderkend wordt, kan een laag van de muur (onder vloerniveau) voorzien worden foamglas i.p.v. baksteen of toepassen van een ingemetselde loodslabbe of een laagje bitumen of drukvaste kunststof slabbe tegen optrekkend vocht (DPC-folie); die waterkerende laag wordt op de laag stenen aangebracht die net boven het maaiveld ligt maar onder de vloer.
- Wanneer het om water uit de omgeving gaat (geen te hoge grondwaterstand), kan onder het maaiveld aan de buitenzijde van het buitenspouwblad bitumen of een waterdichte kunststof als butylfolie of EPDM worden aangebracht. 
- De fundering of kelder kan ook tegen water worden beschermd door Remmers Multi-Baudicht 2K (MB2K) of Aquaplan Black-Foundation, en Remmers Kiesol of Aquaplan Kelder-epoxy.
- Een andere methode om vochtige muren te behandelen (of bij nieuwbouw: te voorkómen) kan zijn de muren diep te impregneren waarbij een "horizontale schil van impregneermiddel voorkomt dat vocht uit de fundering of onderste steenlagen naar boven trekt". "Remmers Kiesol als afdichtende ondergronddieptebeschermende, capillair verdichtende horizontaalafdichting en verkiezeling in combinatie met Remmers Kiesol als oppervlakteafdichting". Dit is een injectiemethode waarbij het impregneermiddel diep in de muur wordt ingebracht.
- Een wonderlijke maar blijkbaar effectieve  manier om een muur te ontvochten is de methode van actieve elektro-osmose, waardoor de muur als het ware "waterafstotend" wordt: zwakke elektrische golven zorgen ervoor dat de adhesie van het water en de muur verkleind wordt. Deze methode wordt vooral toegepast bij monumenten. Voor meer gegevens zie Muurvochtverwijdering.
- Wanneer de fundering altijd vochtig is door water uit de omgeving (geen grondwater door een te hoge grondwaterspiegel), kan een betere waterafvoer in de buurt van de muur wellicht de muren minder vochtig maken. Te denken valt aan een breed zand- of grindbed rond het gebouw, eventueel met een drain, waardoor het water sneller in de bodem verdwijnt.
- Bij bijvoorbeeld kelders kan gevelafdichting aan de binnenzijde worden toegepast door bijvoorbeeld een dikke EPDM-folie, die verkleefd wordt aan de wand en waarbij de naden bij voorkeur met hete lucht aan elkaar worden gelast (vaak met hete lucht).

Manieren om vochtige muren te verhelpen (doorslaan van hemelwater)
- Het opsporen van de oorzaak of oorzaken van het vochtprobleem dient vooraf te gaan aan het oplossen van het vochtprobleem. Impregneren van de muur (als meer of minder oppervlakkig hydrofoberen met Funcosil FC o.d.) heeft uitsluitend nut als het probleem ontstaat door rechtstreeks doorslaand vocht bij langdurige regenval. Problemen met doorslaand vocht komen meestal voor bij massieve muren (minder bij spouwmuren omdat het vocht aan de binnenzijde van het buitenspouwblad kan "verdampen" via de open stootvoegen). Het metselwerk dient bij hydofoberen droog te zijn en na aanbrengen van het hydrofobeermiddel goed na te drogen omdat het hydrofobeermiddel anders uitspoelt.
- Een dampdoorlatende pleisterlaag aan de buitenzijde schijnt te helpen het vochtgehalte van de muur enigszins te verlagen. Wellicht kan een dampremmende pleisterlaag aan de binnenzijde het probleem minder zichtbaar maken?
- Vooral na renovatie of na het vullen van de spouw van de spouwmuur, bijvoorbeeld met ingespoten isolatiemateriaal, geven sommige muren problemen die tot de vochtproblemen gerekend kunnen worden: na het meer "luchtdicht" maken van een woning kan er blijkbaar minder vocht uit de muren verdampen (minder tocht) en kan het door schimmelvorming duidelijk worden dat er ooit verkeerde verf of een dampdichte behangsoort op de muren is toegepast.
- Opmerking: het wateropnemend vermogen van een gevel kan getest worden met het buisje van Karsten.

Manieren om door condensatie vochtige muren  te vermijden
Manieren om condensatie te vermijden is de temperatuur van de muur te verhogen waardoor er geen koudebrug en daarmee geen condensatie ontstaat. Op den duur kan de muur (in het verwarmde deel) ontvochten. Er lijken echter geen gemakkelijke oplossingen te zijn.
- Door het aanbrengen van een vorm van "verwarming" kan een muur van condensatie gevrijwaard worden.
- Ook door infraroodverwarming kan condensatie vermeden worden. Door infraroodverwarming wordt de warmte opgeslagen in de muren (principe van warmteaccumulatie). De warmte in de muur kan het vocht laten verdampen en de muur droog houden.

Bekijk ook eens het Schrijver Systeem, waarbij door bewust aangebrachte koudebruggen het vocht uit de muur wordt gehaald. Het Schrijver Systeem kan een interessante methode zijn om vocht in muren te bestrijden indien de bron van het vocht in de muren niet op een eenvoudiger manier kan worden aangepakt.

Zie ook bijvoorbeeld Alba Vochtwering, Alpha Vochttechniek, Nedon advies, Van Lierop Vocht- en zwambestrijding, Remmers Bouwchemie, Aquaplan, Rewah bouwchemische producten en Impregneeroutlet.

Met dank aan o.m. Cultureel Erfgoed.

Zie ook lekdetectie, salpeter, trasraam, uitslag, waterdichting, initiële wateropzuiging.