Ook:
HWA, RWA (regenwaterafvoer).
Onder
hemelwater verstaan we alle vormen van water dat "uit de hemel" komt,
zoals regen, sneeuw, hagel. Doel van de
hemelwaterafvoer (regenpijp) is het afvoeren van hemelwater van dak en dakgoot naar de
riolering of, soms, naar een wadi (een
systeem voor afvoer en opvang van hemelwater, meestal in de grond) of een greppel.
Meestal vindt hemelwaterafvoer plaats via hemelwaterstandleidingen
(regenpijpen) aan de buitenkant van
een gebouw, soms via een ketting waarlangs het water stroomt. (Zie veel
voorbeelden van bijzondere regenpijpen.)
Bij een gescheiden rioleringsstelsel wordt het publieke ondergrondse
deel dat naar het oppervlaktewater loopt ook tot de hemelwaterafvoer
gerekend. Bij een gemengd rioleringsstelsel wordt afvalwater met
hemelwatervoer samengebracht voordat het in het publieke deel van het
rioleringsstelsel aankomt.
Afvoer van hemelwater vindt plaats:
- bij een hellend dak via dakgoten en regenpijpen (de dakgoot zélf
behoort niet tot wat de "hemelwaterafvoer" wordt genoemd); eventueel wordt een vergaarbak
toegepast
- bij een plat dak via zogenoemde uitlopen, die zich in het
dakvlak bevinden, en regenpijpen; inpandige hemelwaterafvoeren komen niet veel
meer voor (vooral de isolatie was gebrekkig waardoor een koudebrug en daardoor
condensatie ontstond).
Wat betreft de uitloop bij een plat dak zijn er standaard twee systemen voor
hemelwaterafvoer (zie ook bij kiezelbak):
- de onderuitloop
- de zijuitloop.
Onderuitloop Bij dit type uitloop wordt het regenwater recht door de dakvloer naar beneden
afgevoerd, of recht door de dakvloer en dan vrijwel onmiddellijk een haaks pijpje naar een
verticale regenpijp. Op de onderuitloop wordt meestal een rooster (bolrooster)
of zeefkorf met zeefdeksel
geplaatst, zodat grind en bladeren niet in
de hemelwaterafvoer terecht kunnen komen.
De onderuitloop zien we vaak bij schuurtjes met een plat dak, maar ook wel bij
omvangrijke platte daken
Wanneer de onderuitloop door het dakvlak van een verwarmde ruimte gaat, wordt
meestal een onderuitloop met isolatie
toegepast.
hemelwaterafvoer plat dak via onderuitloop (sbn
bouw):
onderuitloop bij een plat dak, recht (links) en haaks (rechts), beide met
rooster (loromeij goor):
onderuitloop bij een plat dak, met kiezelrand (grindrand) (loromeij
goor):
Zijuitloop Bij een zijuitloop wordt het water horizontaal, met een pijpje met een
afschot van ca. 7 graden, door een muur of wand afgevoerd, waarna het water in
de regenpijp komt.
De zijuitloop is een rechthoekige buis die vaak voorzien kan zijn van een plakplaat. De buis wordt van de binnenkant van het dak door de
dakopstand geschoven. De plakplaat ligt op het dakvlak
en de dakopstand en hierop wordt de dakbedekking aangebracht.
Zijuitlopen zijn er in twee uitvoeringen, die van 45 en van 90 graden:
- 45 graden voor dakopstanden waar een schuine plank of hoek (mastiekhoek) wordt gebruikt
- 90 graden voor een dakopstand welke haaks is uitgevoerd.
Bij bitumendaken worden meestal zijuitlopen van metaal gebruikt. Voor dakbedekkingen van
kunststof zijn er speciale plakplaten.
De modellen van de uitloop in metaal en kunststof komen vrijwel overeen. Standaard uitvoering is een buis van
80x60 of 100x60 mm.
De rechthoekige buis van de zijuitloop moet op een ronde buis, welke langs de gevel loopt, worden aangesloten.
Hiervoor zijn twee oplossingen mogelijk:
- de stadsuitloop, waarbij de rechthoekige buis over de buis van de zijuitloop
wordt geschoven; aan de andere zijde van de stadsuitloop zit een aansluiting om in een ronde buis te plaatsen
- de vergaarbak, waarbij de rechthoekige buis van de zijuitloop uitmondt in een bak
die aan de gevel of het boeiboord gemonteerd
is.
Zijuitlopen en vergaarbakken worden vaak aangesloten op buizen van pvc
of van metaal (meestal verzinktstaal,
zink, koper, vroeger ook gietijzer).
Af en toe zie je dat alleen het onderste deel, ca. 2 meter, van de regenpijp van
gietijzer is: een normale regenpijp wordt onderaan teveel beschadigd door
fietsen, winkelwagentjes, bestelauto's e.d.
De
diameter van de regenpijpen zijn meestal 60, 70, 80 of 100 mm; deze maat is
afhankelijk van de verwachte hoeveelheid water die afgevoerd moet worden. Vaak
wordt 80 of 100 mm toegepast. Gezien de meer intense regenval van de laatste
decennia is het verstandig een grote maat te kiezen, die wel bij de rest van het
hwa-net moet passen! (Het komt nu regelmatig voor dat de straat blank staat.
Jammer dat de gemeentes bij de vernieuwingsgolf van
het rioolstelsel niet meteen een grotere maat rioleringsbuis hebben gekozen en
dat het waterschap, toch ook verantwoordelijk voor droge voeten, niet een paar
pompen extra kan inzetten.)
Overigens, de officiële ontwerpmiddellijnen zijn 57, 69, 77, 100,
117, 150 en 190 mm.
Een speciale oplossing voor de afvoer van hemelwater is het pluvia-systeem
waarbij het water uit de diverse uitlopen verzameld wordt in een
centrale afvoer.
Een goede gewoonte is om tijdens bouw of verbouwing voor een tijdelijke
hemelwaterafvoer te zorgen: een flexibele slang met de diameter van de uitloop
erboven en uitkomend in een deel van de tuin of bouwplaats waar het water weg
mag lopen. De slang is eenvoudig aan te brengen en voor de duidelijkheid is deze
slang vaak blauw van kleur.
zijuitloop bij een plat dak met een mastiekhoek (foto wim beerends):
zijuitloop bij een plat dak, met vergaarbak (foto wim beerends):