wateropzuiging

"Wateropzuiging" wordt vaak gebruikt in de term "initiële wateropzuiging", d.w.z. de mate waarin een volledig droge steen water opzuigt (baksteen, kalkzandsteen of betonsteen).

De mate waarin water door baksteen wordt opgenomen is belangrijk: 

• Bij een te hoog opnemend vermogen van de baksteen:

  • de mortelspecie droogt te snel (de mortel "verbrandt"), waardoor de hechting van mortel en baksteen slecht is

  • de muren blijven na een regenbui (te) lang nat, waardoor bij buitenspouwbladen zoutuitslag en vorstschade vergroot wordt.

• Bij een te laag opnemend vermogen van de baksteen:

  • de mortelspecie blijft te vochtig, waardoor de stapelhoogte (aantal lagen baksteen) kleiner moet zijn

  • de steen blijft te droog na het metselen, waardoor de hechting van mortel en baksteen slecht is

  • vocht kan dieper in de metselvoeg treden omdat de baksteen minder vocht opneem, waardoor de spouw te vochtig kan worden.

Gebruik de juiste specie bij de gekozen baksteen! Raadpleeg de fabrikant of leverancier van de metselsteen of de mortelleverancier over de juiste specie en behandeling! 

Opmerkingen
- "Laat een morteladvies maken door de mortelleverancier gebaseerd op de stenen zoals ze op de bouw worden geleverd." De reden hiervoor is deze stenen kunnen afwijken van de monsters die de leverancier ter beschikking stelt aan de architect of opdrachtgever door bijvoorbeeld een monster te sturen van een eerdere productie." (Nebest Laboratorium)
- "Bij elke steen hoort een morteladvies. De juiste mortel bij een bepaalde steensoort is uiteindelijk essentieel voor een goed resultaat. Bij sterk zuigende stenen wordt een mortel toegepast met watervasthoudende hulpstoffen zodat er voldoende water in de mortel blijft om snelle uitdroging (en 'verbranden') van de mortel te voorkomen. Niet zuigende stenen daarentegen moeten worden verwerkt met een mortel die sneller aantrekt om te voorkomen dat de onderste lagen uitbuiken, of de mortel tussen de stenen wordt weggedrukt als je meer lagen metselt in korte tijd." (Nebest Laboratorium)
- "Vervolgens komt ook het vakmanschap van de metselaar om de hoek kijken. Het vermetselen van sterk zuigende stenen, met een daarvoor geschikte mortel, kan bij lagere temperaturen voor problemen zorgen. Bij lagere temperaturen vindt er weinig of geen hydratatie plaats en dus geen hechting. Door met het morteltype te variëren kun je dit positief beïnvloeden." (Nebest Laboratorium)
- "Kalkzandsteen kan ook verlijmd worden met speciale blokkenlijm. Dan is de IW waarde minder van belang omdat deze lijmsoorten specifiek voor kalkzandsteen zijn welke een hoge wateropname hebben." (Nebest Laboratorium)
- Houdt bij het metselen dus ook altijd rekening met de weersomstandigheden: bij hoge temperaturen en zeer droog weer verbrandt de mortel sneller (hechting is slechter).
- Dek bakstenen op de bouwplaats altijd af (tegen teveel vocht door regen, maar ook tegen uitdrogen door teveel zonneschijn, te hoge temperaturen e.d.).
- KNB vermeldt in Het nut van het Hallergetal o.m.: "Voor metselbaksteen in de categorieën IW2, IW3 en IW4 zijn mortels beschikbaar voor een min of meer traditionele verwerking. Bakstenen in de categorie IW1 (zeer weinig zuigend) met een lage wateropname moeten in alle gevallen droog worden verwerkt en vragen vaak om een aangepaste wijze van verwerken. Hierbij moet rekening worden gehouden met een beperkte stapelhoogte in de uitvoering en zeer goede afscherming van vers metselwerk."
- Ook Megamix geeft als metseladvies bij doorstrijken: "Niet-zuigende metselbakstenen (IW1, harde vormbak - en strengperssteen) volstrekt droog vermetselen."
- Betonstenen worden geklasseerd als niet-zuigende stenen (IW1).
- De mate van wateropname is o.m. afhankelijk van de porositeit en de afmetingen en structuur van de capillairen (haarvaten). Bijvoorbeeld fors bezande stenen nemen meer water op, terwijl verglaasde stenen waarschijnlijk juist minder water opnemen; beide soorten beïnvloeden daarmee de hechting van de mortel aan de steen op een sterke manier.
- Bij fabrieksmatig gehydrofobeerde stenen is het de bedoeling dat alleen de zichtvlakken worden gehydrofobeerd. Het komt echter voor dat leveranciers hun stenen ook (gedeeltelijk) aan de vlijvlakken (de boven- en onderkant van de steen) besproeien, wat natuurlijk de wateropname van die steen verlaagt: bijvoorbeeld een IW3 kan zich daardoor gedragen als een IW2. Een nieuwe proef om de IW te bepalen kan noodzakelijk zijn. (Bij stenen die naderhand, als deel van een gevel, gehydrofobeerd worden is vrijwel uitsluitend de zichtzijde gehydrofobeerd.)
- De wateropzuiging van verglaasde stenen is, door het verglaasde vlak, iets minder dan dat van de niet-verglaasde variant. De juiste IW-waarde zal uit de proef blijken.
- "Te droge metselbakstenen één à twee dagen voor de verwerking bevochtigen en alleen van boven afgedekt laten drogen, zodat de stenen winddroog verwerkt kunnen worden." (Megamix metseladvies bij doorstrijken)
- Met betrekking tot historisch metselwerk (restauratiebaksteen, muren zonder spouw e.d.): "Op grond van de onderzoekingen wordt een richtlijn voorgesteld voor stenen (gevelklinker en hardgrauw) toe te passen in zwaar vochtbelast opgaand vollewand metselwerk." (Kwaliteitseisen restauratiebaksteen, Groot en Gunneweg, 2005, TU Delft).

Wateropname van een al gemetselde muur
Voor een betrekkelijk eenvoudige test van het wateropnemend vermogen van een al gemetselde muur zie het buisje van Karsten.

initiële wateropzuiging, hallergetal, proefopstelling (koninklijke nederlandse bouwkeramiek):

initiële wateropzuiging, hallergetal, proefopstelling (koninklijke nederlandse bouwkeramiek):

De initiële wateropzuiging (IW)  is vermeld in BRL 1007 en EN 771-1.

Met dank aan Nebest Laboratorium, Megamix.