traditioneel bouwen

Traditioneel bouwen is een vorm van bouwen die meestal bestaat uit projecten waarbij geldt:

• stapelbouw is de bouwmethode:

  • binnenblad van kalkzandsteen, betonblokken, keramische blokken o.d.

  • buitenblad (gevel) meestal metselwerk van baksteen of, soms, hout of metaal

  • bij hogere bouw gietbouw en tunnelbekisting

• vloeren zijn van beton (begane grond kanaalplaat-, ribcassette- of broodjesvloer; verdiepingen breedplaat of kanaalplaatvloer)

• dak is van sandwichpanelen met keramische of betonnen dakpannen

• vrij veel werk op de bouwplaats en vrij veel handmatige arbeid

Let op, bij traditioneel bouwen wordt al veel prefab toegepast. 
Traditioneel bouwen wordt al vaak gecombineerd met prefab-onderdelen en prefab-bouwdelen, zoals:

- systeemvloeren (kanaalplaatvloeren e.d.)
- scharnierkap 
- geveldelen (kozijnen, maar ook vrijwel gehele geveldelen)
- dakkapel 
- balkon
- erker
- trap
- meterkast 
- schoorsteen 
- dakgoot 
- schuur.

Wat hoort niet tot het (huidige) traditioneel bouwen

- het vroegere traditionele bouwen (gevel van hout of metselwerk, vloeren van hout, kap van hout, dakbedekking met riet, dakpannen of bitumen)
- houtbouw (houtskeletbouw e.d.) behoort in Nederland niet tot het traditionele bouwen (misschien in vroeger eeuwen wel met de vakwerkhuizen)
- industrieel bouwen en verregaande prefab bouw behoort (nog) niet tot het traditionele bouwen.

Voordelen van traditioneel bouwen t.o.v. prefab/industrieel

- meer ontwerpvrijheid
- bouwproject kan snel gestart worden
- aanpassingen tijdens de bouw zijn gemakkelijker door en uit te voeren (soms kun je op een laat moment in het bouwtraject nog een beslissing nemen)
- minder zwaar materieel nodig
- er kan tijdens de bouw wat gemakkelijker geschoven worden met vakmensen (soms kan een bepaald werk wat vroeger of later beginnen)
- vakmensen aan het werk houden (zwaktebod weliswaar).

Nadelen van traditioneel bouwen t.o.v. prefab/industrieel

- bouwen zelf duurt vaak langer
- woning is vaak duurder dan bij prefab/industrieel bouwen
- bouw is afhankelijk van het weer
- hogere kosten bouwplaats (langere bouwtijd, langer huren materieel en materiaal, langer beveiliging, langere tijd bronbemaling e.d.)
- meer kans op fouten en hogere faalkosten (meer mensenwerk, meer interacties tussen mensen, kleinere hoeveelheden materialen niet interessant voor leveranciers, meer trial-and-error)
- meer vakmensen nodig (veel handwerk)
- luchtdichtheid en waterdichtheid moeilijker uit te voeren (meer op de bouwplaats) en moeilijker te beoordelen (je bent er niet bij)
- minder zekerheid dat de woning kwalitatief goed is
- meer kwaliteitsborging noodzakelijk door geen typegoedkeuring (wachttijd, tijd, kosten)
- soms zwaar werk
- meer transporten naar en van de bouwplaats
- meer afval (minder materialen worden gerecycled)
- na oplevering is er wel de gebruikelijke garantietermijn, maar herstel is vaak een complexe en langlopende zaak (veel opleverpunten, partijen wijzen naar elkaar, juridisch getouwtrek, failliete aanemers)
- aanpassingen tijdens de levensduur van het gebouw brengen zeer veel extra werk mee omdat er in de opzet van het gebouw geen rekening is gehouden met functionele of andere aanpassingen.

Voordelen van prefab/industrieel t.o.v. traditioneel bouwen

- ontwerpen zijn bekend (vaak kan de woning ergens getoond worden of via 3D-visualisatie)
- kortere bouwtijd
- goedkopere woning dan bij traditioneel bouwen
- minder afhankelijk van het weer (bouw goeddeels in de fabriek)
- lagere bouwkosten (assembleren i.p.v. stapelen, kortere bouwtijd, korter mensen en materieel en materiaal nodig, betere prijsschattingen door veel standaard onderdelen, bekend werk)
- lagere faalkosten (kinderziektes zijn eruit, onder dak in de fabriek, veel standaard procedures)
- minder vakmensen nodig (zeker bij gebruik robots, mogelijk aantrekkelijker voor jongeren)
- betere luchtdichtheid en waterdichtheid door veel werk in fabriek en bekende materialen en maten
- meer zekerheid dat eindproduct van goede kwaliteit is (kinderziektes zijn eruit, minder kwaliteitsborging nodig)
- meer recycling van ongebruikt materiaal (het ongebruikte materiaal gaat de fabriek niet uit dus kan beter in het proces teruggebracht worden of gerecycled worden)
- meer recycling van gebruikt materiaal (vaak demontabel, vaak contractueel terughalen of -brengen van prefab-producten)
- omdat alles al vele malen gebouwd is, zijn er minder opleverpunten te verwachten
- wanneer conceptueel bouwen in de opdracht is meegenomen, zijn aanpassingen tijdens de levensduur van het gebouw minder gecompliceerd uit te voeren.

Nadelen van prefab/industrieel t.o.v. traditioneel bouwen

- meer voorbereidingstijd nodig (bijna alles moet van tevoren bekend zijn)
- bij voorkeur grotere aantallen woningen (hoewel er door de vergaande automatisering veel customizing is, variabelen waaruit de klant kan kiezen zoals bij een auto, en bijvoorbeeld CNC-zagen maakt aanpassen eenvoudiger)
- minder ontwerpvrijheid (hoewel veel geparameteriseerd wordt, waardoor er aan veel wensen van klanten voldaan kan worden)
- aanpassingen tijdens de bouw zijn zeer lastig (eigenlijk not done)
- vaak zwaarder materieel nodig (kraan e.d.)
- door omvang en gewicht van de bouwdelen meer transportkosten (hoewel veel minder transporten nodig zijn, dus onzeker of dit wel een nadeel is).

Aspecten die een rol kunnen spelen bij de keuze voor traditioneel bouwen

Naast de methoden, materialen, omstandigheden, voor- en nadelen die hierboven genoemd zijn, is voor de keuze traditioneel of prefab / industrieel o.m. ook belangrijk:

- omvang project (kleinschalig is vaak nog traditioneel hoewel steeds meer en diverse cataloguswoningen beschikbaar komen)
- wie bepaalt de specificaties (kleine of grote klant, gemeente o.d., projectontwikkelaar) 
- wensen van de opdrachtgever ( vooral budget, ontwerp, soort uitvoering)
- kennis van de architect of aannemer (ervaring met bouwmethoden, soms wordt uitgegaan van de architect of aannemer i.p.v. het project)
- aantal vakmensen dat beschikbaar is (vakkennis, ambachtelijkheid, handwerk, al of niet complex vakwerk, hoe lang zijn ze beschikbaar)
- beschikbaarheid en kosten van materialen.

Vergelijk het traditionele bouwen met de ambachtelijk-traditionele bouwwijze: een inheemse of streekeigen architectuur die niet aan een bepaalde bouwstijl of bouwperiode is gebonden, maar gebruik maakt van traditionele materialen, vormen en motieven.

Met dank aan Bouwtotaal (thema prefab oktober 2024).

Zie eventueel bouwmethode.
Zie eventueel als traditioneel-achtig bouwen: Delftse School, ambachtelijk-traditionele bouwtrant, vernacular architecture (volksarchitectuur), cottagestijl, arts and crafts beweging.
Zie eventuele andere bouwmanieren dan traditioneel bouwen: biologisch bouwen, ecologisch bouwen, industrieel bouwen, conceptueel bouwen, open bouwen, Industrieel, flexibel en demontabel bouwen (IFD), Living Building.