sandwichelement, sandwichpaneel

Ook (bij een dak): dakelement. Een sandwichelement is te beschouwen als een gevelvervanger of dakvervanger, d.w.z. het dakbeschot (de dakplanken of dakplaten) en eventueel zelfs de sporen of gordingen zijn vervangen door een sandwich van een isolatielaag en aan weerszijden bedekt met dekplaten. 
Sandwichpanelen passen in de systeembouw (bouwen met standaard elementen, verg. systeemvloer).

een zeer vereenvoudigde dwarsdoorsnede van een dak van sandwichelementen:

Een sandwichpaneel kan bijvoorbeeld bestaan uit twee spaanplaten met polystyreen, PUR, PIR, minerale wol of vlas (natuurproduct) als isolerend vulmiddel. Sandwichelementen zijn verkrijgbaar in verschillende versies. Afhankelijk van het soort dak zijn er o.m. elementen voor een gordingdak, sporendak, plat dak of voor het renoveren van een dak (op het bestaande dakbeschot). Er zijn zelfdragende elementen en niet-zelfdragende. Afhankelijk van de dakbedekking zijn er varianten voor pannen (soms voorzien van panlatten) en speciale elementen voor bitumen bedekking. En natuurlijk in verschillende R-waarden (isolatiewaarden).

Er bestaan sandwichelementen die op een dragende balkconstructie bevestigd moeten worden of bij renovatie op het bestaande dakbeschot, maar er zijn ook zelfdragende elementen, waarbij het dak zijn stabiliteit verkrijgt door de veren tussen de elementen. Sandwichelementen zijn per definitie dubbelschalige dakelementen, ze hebben aan beide zijden van de isolatie een hard materiaal, bijvoorbeeld OSB of multiplex. Soms is één zijde van het dakelement voorzien van een hardere kunststof.

zelfdragend sandwichelement voor een hellend dak (met over de lange zijde ingelijmde vurenhouten regels) en voor een plat dak (kingspan unidek):

Bij het sandwichelement van Unilin is PUR als vulmiddel gebruikt. Unilin heeft ook een multiplex-sandwich-plaat, dus met een houten zichtzijde.
De lengte van de elementen gaat tot 8000 mm, de breedte is meestal 1020 of 1200 mm, mede afhankelijk van het merk. Het gewicht van een sandwichpaneel verschilt van de samenstelling (soort en dikte isolatie, soort en dikte van het harde materiaal, alleen onderzijde harde materiaal of aan beide zijden, hoeveelheid panlatten e.d.): er zijn al elementen van ca. 8 kg/m2, dus een zeer gering gewicht.
Bekendste leveranciers van sandwichelementen zijn Isobouw, Kingspan Unidek, Unilin (overigens, Opstalan en het Belgische Evopan zijn al in 2013 door Unilin overgenomen).

De term sandwichpaneel wordt soms meer gebruikt voor isolatie-elementen voor muren en daken (foto verderop).

Sandwichgevels
En ook worden steeds meer sandwichgevels toegepast. Sandwichgevels komen we vooral tegen bij utiliteitsgebouwen (industriële gebouwen, kantoren e.d.). Lange tijd hebben sandwichgevels een nogal saai uiterlijk gehad, maar door de veelzijdigheid in materiaal, kleur, textuur en vorm zijn er meer architectonisch interessante gevels mogelijk, wellicht zelfs in de woningbouw. Zie verder bij sandwichgevel.

element op een bestaand dakbeschot, bij  renovatie (kingspan unidek):

dubbelschalig element met veer (unilin):

sandwichelement dubbelschalig; klik voor groter (unilin):

sandwichelement luchtdicht; klik voor groter (model sw-hpur van unilin):

sandwichelementen prefab laten zagen zodat het allemaal echt goed past; klik voor de volledige afbeelding (unidek pasdak zorgeloos onder de pannen):

sandwichelement voor een sarkingdak; klik voor groter (unilin):

sandwichpaneel voor een hellend dak of voor een wand (bij een wand zijn beide zijden glad gelinieerd), in meer kleuren verkrijgbaar; klik voor groter (beplatingswinkel):

kingspan unidek solarpower, isolatie en zonnepaneel (pv-paneel) ineen:

Hijsgereedschap
Vooral bij de grotere panelen is het juiste hijsgereedschap belangrijk. Een veel toegepaste methode is met een kraan en banden, met het risico van losschieten bij onjuiste bevestiging. Een andere manier om panelen te hijsen is met behulp van zuignappen, waarbij het vacuümsysteem dubbel uitgevoerd kan zijn om extra veiligheid te garanderen (bij een eventueel te laag vacuüm wordt men gewaarschuwd door een geluidssignaal). "Vacuüm hijsgereedschappen maken het mogelijk snel, veilig en beschadigingsvrij glas, gevel- en wandpanelen te monteren. Om snel en economisch te kunnen bouwen wordt steeds meer gebruik gemaakt grote prefab bouw elementen die in één keer geplaatst kunnen worden." Door de modulaire aanpak van het hijsgereedschap van bijvoorbeeld Viavac kunnen verschillende profileringen van bouwelementen worden gehesen, dus ook golfplaten en dakpanprofielen en mogelijk andere, nieuwe bouwprofielen.

een voorbeeld van een sandwich gevelelement, een hybride sandwich met beton, isolatiemateriaal en gelamineerd hout (metsawood):

een eenvoudiger voorbeeld van een gevel uit sandwichelementen; de bouwelementen kunnen gemakkelijk en veilig worden gehesen en bevestigd m.b.v. sterke zuignappen (viavac):

Documentatie
Gezien de steeds betere isolatiewaarde en innovaties van enkelschalige en dubbelschalige dakelementen verwijzen wij naar de sites:
- Isobouw

- Isovlas

- Kingspan Unidek 

- Unilin

Zie ook SIP's (Structural Insulated Panels), sarking-dak, dakelement, scharnier- of klapkap.

Eng. sandwich panel, composite board