Ook:
elementenbouw, prefabbouw, assemblage-bouw,
montagebouw. Industrieel bouwen is het (op)bouwen van een gebouw uit prefab
elementen (zoals vloeren, wanden en daken) die onderling verbonden worden.
Industrieel bouwen (montagebouw) is als bouwmethode enigszins te vergelijken met het assembleren van auto-onderdelen
tot een auto, waarbij ook aandacht voor gebruikerswensen is (variatie in soort
en omvang van elementen). Industrieel bouwen is te beschouwen als een verder
doorgevoerde variant van montagebouw.
"Industrieel bouwen gaat over de fabrieksproductie van woningen die vrijwel kant en klaar op locatie worden
geplaatst, met een beperkte uitstoot van stikstof en CO2 tijdens de bouw en ter plaatse. Een variant hiervan is
Industrieel, Flexibel en Demontabel-bouwen (IFD), waarbij de indeling aanpasbaar is en demontage mogelijk. Aanverwante methodes zijn
conceptueel bouwen en modulair bouwen."
Bij industrieel bouwen zijn bijna alle bouwelementenprefab. Ook de
buitenste geveldelen of gehele gevels worden prefab vervaardigd. Ook Metselwerk
wordt al in de fabriek verzorgd, bij voorkeur vooral door robots. Ook
badkamers kunnen geheel prefab worden gebouwd zodat alleen de aansluitingen
gemaakt hoeven te worden.
Op de bouwplaats wordt vrijwel uitsluitend geassembleerd: een
woning wordt in één of enkele dagen in elkaar gezet. Voornaamste redenen van
deze manier van bouwen zijn dat er veel te weinig vaklui zijn om veel
woningen in korte tijd te bouwen, om allerlei faalfactoren te vermijden of te verminderen
(zoals miscommunicatie en weersomstandigheden), goede ontwerpen te
hergebruiken en om minder afval op de
bouwplaats te hebben.
Voordelen industrieel bouwen
- uitgangspunt is een gebouw te assembleren met prefab onderdelen (bouwen met
prefab onderdelen, in de fabriek vervaardigd, niet direct
afhankelijk van het weer, minder kans op fouten, gehele wanden met deur- en
vensteropeningen, eventueel scharnierdaken, minder afval)
- door de schaarste aan vakmensen in de bouw,
vooral na ca. 2020, is de aandacht gericht op het vooraf fabriceren van grote
delen van een woning (vaak door robots); in de woningfabriek Fijn Wonen van Van
Wijnen doen 70 robots en ca. 50 vakmensen het werk van 1350 bouwvakkers
(Bouwtotaal oktober 2023, p.15)
- de bouwtijd op de bouwplaats is enorm klein (vaak slechts een paar dagen per woning),
waardoor ook minder hinder van bouwverkeer, geluid, trillingen e.d.
- het chronisch en schrijnend tekort aan woningen: industrieel bouwen is
waarschijnlijk de enige bouwmethode waardoor het enorme tekort aan woningen kan
worden opgelost, én er aandacht is voor een redelijk geprijsde woning en
voor circulair bouwen - door het industriële karakter kan beter ingespeeld worden op de
behoefte (opschalen en afschalen is eenvoudig)
- in de fabriek bouwen is niet
afhankelijk van het weer zoals op locatie (betere kwaliteit, geen ongewenst
vocht in bouwelementen, betere controle)
- de faalkosten
zijn veel geringer; de voorbereiding moet zeer goed zijn (op elkaar aansluiten van de bouwelementen),
waardoor er altijd over nagedacht moet zijn, de factor mens (falend en
wispelturig) veel minder belangrijk is, toepassen van hetzelfde ontwerp de
fouten en foutjes uit het ontwerp gehaald heeft
- een lagere prijs voor de woning (door o.m. minder arbeidskosten, automatisering,
grootschalige toepassing, minder falen, gebruik van zelfde ontwerpen, bekende patronen dus
minder tijd voor verkrijgen van vergunningen)
- leent zich door het prefab en repeterende karakter in beginsel zeer goed voor BIM
(met alle voordelen van BIM, zoals één bron van gegevens en hoge kwaliteit van
het eindresultaat)
- het ontwerp kan meermalen gebruikt worden en in de tijd verbeterd
worden (goedkopere productontwikkeling, als het ware op een natuurlijke manier
inspelen op innovaties)
- voor kopers is een veelheid aan betrouwbare informatie beschikbaar over
de industrieel vervaardigde woningen
- theoretisch zijn veel bouwelementen te recyclen (hergebruik van zoveel
mogelijk componenten, het materialenpaspoort, demontageplan e.d., de zogenoemde
losmaakbaarheidsindex van industrieel gebouwde woningen is hoog; een grote stap op weg naar een circulaire
bouwwereld)
- gebruik van tweedehands materiaal is in de fabriek beter te beoordelen
dan in de open lucht
- de arbeidsomstandigheden zijn beter (onafhankelijk van het weer, werken
met met een kraan om de bouwelementen op hun plaats te brengen; arbo-technisch
interessant, komt bouwsnelheid ten goede, minder afval op locatie)
- montage door bouten is mogelijk (vooral bij droge montagebouw uiteraard),
met minder wachttijden bij het opbouwen van het gebouw
(boutverbindingen, dus geen beton dat moet uitharden e.d.; zie specialist in
verbindingen Peikko)
- eenvoudiger en wellicht eerlijker prijsstelling ("je weet wat je
krijgt" door standaard elementen en
ervaring van de bouwer, denk aan de cataloguswoning)
- ook tijdelijke woonruimte is uiteraard industrieel te bouwen; ondanks de
overmatige belangstelling van ambtelijke organen voor tijdelijke woningen (o.m.
flexwoningen, tiny houses), zijn permanente
woningen beter geschikt om het enorme woningtekort op te lossen
- bouwelementen zo groot en gereed mogelijk, bijvoorbeeld de gehele badkamer of de verwarmings-koelings-units
zijn prefab te installeren (uiteraard moet e.e.a. goed op elkaar aansluiten als
uiteindelijk de monteur de badkamer installeert, maar daar plan je ook voor)
- ook met prefab ontstaan architectonisch interessante gebouwen (door
goede samenwerking tussen "woningfabriek" en architecten,
toeleveranciers van bouwelementen, installateurs e.d zijn er met de bekende
elementen veel ontwerpen te maken en in veel variaties).
Nadelen industrieel bouwen
- de voorbereiding moet zeer goed zijn (op elkaar aansluiten van de
bouwelementen, door de prefab componenten zijn de marges wat kleiner en moeten
alle afmetingen dus nauwkeuriger zijn; vaak worden de bouwelementen al in de
fabriek op maat gefabriceerd)
- de fabriek en machines vergen initiële investeringen (maar fabriek kan ook als bouwhub
fungeren, fabriek en machines zijn te gebruiken voor andere kleinere of grotere
bouwkundige
projecten)
- geen last-minute-aanpassingen op de bouwplaats; het is niet gebruikelijk om op de bouwplaats nog aanpassingen te doen (maar een goede
voorbereiding voorkomt dat en omdat de koper goed kan zien wat hij aanschaft is
de kans op aanpassingen veel geringer dan bij traditionele ontwerp en bouw)
- bij hogere bouw dan vijf bouwlagen wordt industrieel bouwen in een wat
afgeslankte vorm toegepast (wel zoveel mogelijk vervaardigen in de fabriek,
geveldelen enz. enz.)
- het gebouw is technisch gezien niet één onlosmakelijk geheel zoals bij de
meer monoliete gietbouw
(maar dat is om milieu-redenen juist ook de kracht: veel onderdelen zijn
losmaakbaar en daarmee in principe herbruikbaar)
- in de (binnen)stad bouwen zou volgens sommigen soms meer "los
werk" van één of enkele stuks minder geschikt zijn voor industrieel
bouwen (maar juist het feit dat een woning in enkele dagen kan worden gebouwd,
is zeer gunstig voor de binnenstad!)
- voor montage is een niet-goedkope kraan nodig om de onderdelen te plaatsen
(maar de montage duurt relatief zeer kort, dus zeer korte tijd van kraanhuur!;
uiteindelijk is de huur van een kraan bij industrieel bouwen waarschijnlijk
voordeliger dan bij traditionele bouw).
Aandachtspunten
- natuurlijk vooral interessant bij seriematige productie, bijvoorbeeld van
woningen (maar leent zich juist door het prefab ook uitstekend voor kleinere
projecten)
- vaak wordt de dekvloer
nog wel gestort
- in de begintijd van industrieel bouwen (montagebouw) werd het buitenblad
nog handmatig gemetseld, maar die extra tijd en kosten en complicatie moet
vermeden worden
- bij het prefabriceren
wordt het
assembleren in het oog gehouden, ook in het kader van circulaire
economie (cradle-to-cradle,
hergebruik e.d., minder afval); de bouw beweegt zich naar een combinatie van "elementenbouw
in de fabriek" en "assembleren op de bouwplaats"; dit wordt Design for Manufacture and Assembly (DfMA)
genoemd.
De belangrijkste kenmerken van DfMA (bron Designing
Buildings)
- minimaliseer het aantal componenten; hierdoor worden assemblage- en bestelkosten verlaagd, work-in-process gereduceerd en automatisering
vereenvoudigd
- ontwerp voor eenvoudige fabricage: vereenvoudig de geometrie van onderdelen,
vermijd onnodige functies
- toleranties van onderdelen: het onderdeel moet zodanig zijn ontworpen dat het
gemakkelijk fabriceerbaar is
- duidelijkheid: componenten moeten zo worden ontworpen dat ze slechts op één manier kunnen worden
geassembleerd
- minimaliseer het gebruik van buigzame componenten omdat het hanteren en monteren over het algemeen moeilijker
is (onderdelen gemaakt van rubber, pakkingen, kabels enz. moeten worden
beperkt)
- ontwerp voor eenvoudige montage: bijvoorbeeld het gebruik van klikbevestigingen en lijmverbindingen in plaats van schroefdraadbevestigingen zoals moeren en
bouten (waar mogelijk moet een product worden ontworpen met een basiscomponent om andere componenten snel en nauwkeurig te
lokaliseren; opmerking van de redactie: dit aspect is in tegenspraak met
hergebruik omdat schroeven en bouten juist handig zijn bij het demonteren)
- elimineer of verminder noodzakelijke bijstellingen aan een component
(bijstellingen van een product betekent dat er meer mogelijkheden zijn op de
bouwplaats en er meer fout kan gaan).
Industrieel bouwers Bouwbedrijven of leveranciers met voorbeelden van industrieel bouwen
(vergevorderde montagebouw) zijn
o.m.: -
CD20 Bouwsystemen
De termen industrieel bouwen, elementenbouw, prefabbouw en assemblage-bouw
zijn te prefereren boven montagebouw omdat die laatste term blijkbaar een te neutrale klank
heeft.