aanbouw, uitbouw

1. Ook, soms: aanbouwsel. Een aanbouw is een bouwwerk(je) tegen een al bestaand gebouw. De verbinding tussen het bestaande gebouw en de aanbouw kan bestaan uit slechts een toegangsdeur, maar ook een groter deel van de bestaande muur gemeenschappelijk hebben en eventueel meer verdiepingen bevatten. (Voor een opbouw zie bij optoppen.) 
Wanneer de aanbouw een groot gedeelte met het bestaande gebouw gemeen heeft terwijl het slechts om één verdieping gaat (bijna altijd de begane grond), noemen we het een uitbouw. Bij een uitbouw zal meestal een fors deel van een gevel weggebroken en ondersteund moeten worden, terwijl bij een aanbouw soms alleen een deur toegang geeft tot het nieuwe gedeelte. Echter, de twee termen worden vaak door elkaar gebruikt! En niet altijd is er onderscheid te maken in aanbouw of uitbouw; wanneer bijvoorbeeld de architectuur van de uitbouw duidelijk verschillend is van het bestaande gebouw wordt soms over aanbouw gesproken (eerste foto links). NEN 1078 noemt een aanbouw een bouwwerk dat niet rechtstreeks toegankelijk is vanuit het bestaande pand, maar in normaal spraakgebruik blijkt een aanbouw simpelweg een uitbouw te zijn en uiteraard ruim toegankelijk vanuit het huis.

Er bestaan ook mogelijkheden tot een prefab aanbouw die sneller is te bouwen, bijvoorbeeld van De Prefabriek of van Home Enlargement.
Een prefab aanbouw kan in 3-5 dagen geplaatst worden, als er geen aanbouwen van belendende panden zijn en in bepaalde maten:
- heien en uitgraven (vanwege de invloed van het inbrengen van de nieuwe paal op de bestaande palen wordt voor de minimale afstand tussen bestaande palen en nieuwe palen meestal 80 cm aangehouden)
- bestaande kozijnen achtergevel verwijderen, inzagen van de achtergevel en plaatsen staalconstructie
- plaatsen van de prefab aanbouw achter uw woning door een grote hijskraan
- aansluiten van de installaties en aanbrengen van lood in de achtergevel.
Daarna dient uiteraard de buitenzijde afgewerkt te worden (hout schilderen, hemelwaterafvoer, buitenkraan, zonwering e.d.) en in het interieur moet nog het e.e.a. gebeuren (hout schilderen, lampen, soms elektra nog, soms stucen, aanhelen van de vloer e.d.), maar de aanbouw staat!

Op welke manier u een aanbouw ook laat plaatsen, het inschakelen van een architect kan veel ideeën naar voren brengen en tijdens de bouw risico's vermijden: alternatieven, regelgeving, overleggen met de aannemer, toezicht tijdens de bouw, inrichting van de ruimte. 

Voordelen en nadelen van een aanbouw

Voordelen aanbouw:
- meer ruimte binnenshuis!
- huis wordt meer waard (betere positie bij verkoop i.v.m. vergelijkbare woningen zonder aanbouw)
- meer band met "buiten"
- gelijktijdige herstructurering begane grond mogelijk (keuken, werkkamer, vloerverwarming e.d.)
- dak van aanbouw eventueel dakterras
- zelf glazen wassen mogelijk van de verdieping erboven.

Nadelen aanbouw:
- kosten (ook wellicht onverwachte zoals nieuwe vloer, meer verwarming nodig e.d.)
- tijdens bouw een hoop rompslomp en soms ergernis (soms maanden in rommel en lawaai, onvoorziene posten of stelposten lopen uit de hand)
- meestal minder ruimte in de tuin of voor de garage o.d.

Vergunning(vrij)

Een omgevingsvergunning is niet altijd nodig voor een aanbouw, de aanbouw dient dan te voldoen aan de volgende eisen:
- de aanbouw wordt aan een bestaand gebouw geplaatst
- de zij- of achterkant van de woning is niet meer dan de helft volgebouwd met de aanbouw
- de aanbouw wordt niet bovenop een andere aanbouw geplaatst (moet op de grond)
- de aanbouw bevat 1 bouwlaag
- de aanbouw is niet aan een tijdelijke woning of vakantiehuis
- de aanbouw heeft minimaal 1 m afstand van een openbare weg of buurwoning aan zij- en achterkant
- de aanbouw is niet breder dan de oorspronkelijke voorgevel
- de aanbouw is niet hoger dan 4 m en niet meer dan 25 cm boven de vloer van de eerste verdieping
- de aanbouw heeft een maximale diepte van 4 m
- de aanbouw mag niet aan een beschermd stads of dorpsgezicht.

Let op, voor hoekhuizen, twee-onder-een-kappers of vrijstaande huizen geldt: wanneer er naast de woning een openbaar gebied is (weg, rivier, kanaal, park, speeltuin, verkeersplein, fietspad e.d.), dan mag u naast de woning meestal niet vergunningvrij bouwen. U moet hiervoor een Omgevingsvergunning aanvragen. Op het achtererf kan meestal wel een aanbouw komen, indien u voldoet aan de eisen die hierboven vermeld zijn. Overigens, een zij- of achterpad naar de woningen van u of uw buren en een sloot naast uw tuin worden niet als openbaar gebied beschouwd. 

Voor zekerheid over het vergunningvrij bouwen van een aanbouw: Omgevingsloket, waarbij een aanbouw onder de noemer "Bijbehorend bouwwerk bouwen" valt. Zie ook de publieksbrochure Vergunningvrij bouwen met alle stappen (waarvan de belangrijkste zijn: bepaal het achtererfgebied, bepaal de omvang van het bebouwingsgebied, bereken de maximaal toelaatbare oppervlakte voor aanbouwen e.d., bereken hoeveel er nog mag worden bijgebouwd) en het Testformulier (met dank aan de gemeente Woudenberg). *)

Kosten aanbouw (alle prijzen zijn ongeveer-prijzen)

De kosten van een aanbouw zijn uiteraard afhankelijk van de situatie en de wensen, o.m. (zie verder bij "Vaak voorkomende kosten bij een aanbouw"):

Zeer globale indicaties van de kosten van een aanbouw zijn te geven aan de hand van het volume of de oppervlakte van de aanbouw en kengetallen (situatie 2021, wel ruim begroot):
kosten aanbouw = volume * 800 euro ofwel
kosten aanbouw = oppervlakte * 2000 euro
Voorbeeld uitbouw 6 m breed, 4 m diep en 2,4 m hoog geeft een prijsindicatie van ca. 45.000 euro. Een luxe versie met heel veel extra's als vloerverwarming, overstek (met verlichting), buitenkraan, zinken regenpijpen e.d. is ca. 10.000 euro duurder.

Kritische noot:
Let op: door de energiecrisis en inflatie van 2022 zijn de meeste prijzen sterk gestegen, maar veel aannemers, leveranciers e.d. verhogen de prijzen nog eens extra, mede omdat:
- men er inmiddels aan gewend is dat de prijzen fors verhoogd worden (al of niet terecht)
- er op korte termijn vrijwel geen bonafide aannemer te krijgen is (juist niet voor kleine projecten).

De indicatieprijs omvat:
- geen omgevingsvergunning
- eenvoudige bouwtekening
- eenvoudige staalconstructie, incl. constructeur, slopen bouwmuur (draagmuur), geveldoorbraak (3000-4000 euro), stalen I-profiel e.d.; met gebruik van bestaande kolom)
- geïsoleerde betonnen vloer en dekvloer
- 1 set openslaande deuren en 2 ramen aan weerszijden (kunststof, of hardhout ongeverfd) met dubbelglas (en eenvoudig ventilatierooster) (3000 euro)
- 4 heipalen (800 euro/stuk)
- 1 lichtpunt
- 2 wandcontactdozen
- doortrekken verwarming en 2 eenvoudige radiatoren.

Een aanbouw met renovatievloer zal waarschijnlijk wat goedkoper zijn.

Vaak voorkomende (extra) kosten bij een aanbouw
De kosten van een aanbouw (uitbouw) zijn afhankelijk van de situatie en de wensen (uiteraard zijn niet alle posten noodzakelijk):
- de grootte van uitbouw (groter, dan relatief wat goedkoper)  
- soort uitbouw (vorm rechthoek of L o.d., over één of meer woonlagen)
- te slopen onderdelen (buitenmuur, hemelwaterafvoer, leidingen en elektra e.d.)
- traditioneel of prefab
- materiaalkeuze (bijvoorbeeld metselwerk of houtskeletbouw, metselwerk binnenmuren of gipsplaten, type baksteen; ook voor binnenmuren wordt metselwerk aangeraden of anders multiplex/OSB o.d. met gipsvezelplaat erover, nooit alleen een dun gipskartonplaatje omdat je nauwelijks iets aan zo'n muur kunt bevestigen; let op: gebruik geen eenvoudig multiplex o.d. als de ruimte vochtig kan worden enf lange tijd niet verwarmd wordt, dan kan na het vocht in de ruimte en van het stucen van de gipsplaat het multiplex vochtig maken, gebruik dan "watervast" multiplex of geen multiplex o.d. maar 2x gipsvezelplaat van 12,5 mm) 
- paalfundering of funderen op staal
- wel/geen omgevingsvergunning nodig (afhankelijk van gemeente; 400 euro?)
- wel/geen staalconstructie nodig (om draagmuur erboven te blijven steunen; 4000 euro incl. constructeur, slopen bouwmuur, geveldoorbraak, stalen I-profiel e.d. excl. kolom; meer dan 3 m ongesteund overbruggen dan extra voorzieningen nodig)
- bouwtekening (800 euro incl. inmeten)
- doortrekken centrale verwarming of doortrekken/aanleggen vloerverwarming
- aantal en soort deuren en ramen (openslaande deuren, vaste of draaikiepramen e.d.)
- mate van isolatie (HR++, soort isolatiemateriaal)
- wel/geen overstek (een overstek beschermt de pui beter tegen weersinvloeden, is prettig bij een kattenluikje, houdt de zon in de zomer
- soort "raamschuifjes" (ventilatieroosters, onmisbaar)
- wel/geen klapraampjes (bovenlichten, bijna onmisbaar)
- wel/geen lichtstraat (op het noorden vaak onmisbaar)
- wel/geen dakraam (800-1000 euro)
- wel/geen buitenkraan (handig; er zijn vorstvrije methoden zodat afsluiten en weer aansluiten niet nodig is)
- wel/geen zonwering (handig)
- wel/geen zonnepanelen (250-300 euro/m2)
- wel/geen wandcontactdoos buiten (spatbestendig, met klepje; handig)
- wel/geen buitenverlichting (automatisch aan/uit en/of met bediening in huis; in onderzijde overstek is handig en geeft goede lichtspreiding)
- pvc of zinken hemelwaterafvoer
- afwerking (stucwerk, aanhelen oude vloer, meer wandcontactdozen e.d.)
- veel leidingwerk in oude, te verwijderen draagmuur (400 euro?)
- extra verwarming (leidingwerk en 1 cv-radiator 1000/stuk; vloerverwarming 20-50 m2 4000 euro?; geen grotere cv-ketel)
- extra kozijnen (vast raam ca. 250 euro/m2; draaikiepraam ca. 350 euro/m2)
- extra deuren (openslaand, 2 deuren: 2400 euro; hout of kunststof ongeveer gelijke prijs)
- verven houten kozijnen (200 euro/kozijn?, denk aan buiten- en binnenzijde schilderwerk) 
- extra lichtpunten (400 euro/stuk)
- extra wandcontactdoos of ethernetdoos (blok van 4; 350 euro/blok? geaard, inbouw, incl. sleuven, leidingen, bedrading, montage e.d. excl. stucen e.d.)
- (bij geen vloerverwarming) duurdere radiatoren, duurdere thermostaatkranen
- dieper heiwerk (afhankelijk van diepte, 200-300 euro/paal extra?)
- HR++ isolatie (vooral in deuren kost dat extra i.v.m. noodzakelijk dikkere deuren; ca. 200 euro/deur)
- lichtstraat (ca. 4000 euro/stuk)
- solatube of andere daglichtbuizen of lichtkoepels (1000 euro/stuk)
- afvoer grond/zand i.v.m. fundering aanbouw (de kosten van deze vaak onvermijdelijke post staan bijna nergens vermeld; laat, als er ruimte is een deel van de tuin verhogen met die kubieke meters)
- afvalcontainer (gemengd afval, 400 euro voor 6 m3 en 3 maanden huur)
- bouw-wc (ca. 500 euro / 3 maanden)
- bouwkeet (ca. 1000 euro / 3 maanden?)
- aanhelen oude vloerbedekking (meestal is een geheel nieuwe tegel- of laminaatvloer o.d. nodig)
- nieuwe gordijnen en vitrage
- aanpassen terras/tuin
- eventueel aanbrengen kattenluikje
- eventueel zonwering buiten
- eventueel zonwering binnen (bijv. bij lichtstraat op het zuiden en bij ontbreken zonwering buiten)
- eventueel horren
- eventueel nieuw of aanpassing schutting.

Kosten verlagen
Kosten kunnen verminderd worden door o.m.:
- prefab aanbouw (bijna altijd goedkoper, én zekerder, dan een maatwerkuitbouw door een aannemer)
- casco laten opleveren
- een gedeelte van de bouw e.d. zelf doen (schilderwerk bijvoorbeeld)
- droge (renovatie)vloer i.p.v. betonnen vloer (bouwt sneller, maar met vloerverwarming iets complexer)
- ontgraven grond/zand in eigen tuin verwerken.

Opmerkingen
- Hemelwaterafvoer. Omdat de hemelwaterafvoer vaak verwijderd wordt bij een uitbreiding van het huis, is een tijdelijke "regenpijp" handig: een sterke dikke flexibele slang van PE (polyethyleen) die met een slangenklem bovenaan de uitloop bij de dakgoot wordt bevestigd en bij voorkeur met een slangenklem ook aan iets bevestigd wordt waar het water mag weglopen; als de slang los hangt, komt het water toch nog overal waar je het niet wilt hebben, zeker bij storm. (Bijvoorbeel dde TT-HWA met diameter 80 mm van Tilmar Bouwspecials.)
- Elektra. Laat voldoende draden trekken door een nieuwe fundering of funderingsbalk, eventueel ook naar een schuur in de tuin (nu alles toch "open" ligt).
- Ventilatieroosters. Denk aan ventilatieroosters die mogelijk niet (meer) beschikbaar zijn als er een erker of aanbouw is. Laat nieuwe roosters aanbrengen.
- Spotjes. Plafonds van aanbouwen en erkers worden vaak voorzien van inbouwspotjes. Langs de rand en het inwendige van de spotjes komt vaak koude lucht de ruimte in. Door het gebruik van "waterdichte" spotjes wordt dit probleem verminderd of verholpen. Om te wit licht te vermijden, wordt aangeraden als kleurtemperatuur 2700 K te nemen (zeer warm wit, warm wit; let op: vaak wordt ook 3000 K als warmwit genoemd, maar dat is witter, vaak te helder voor een woonkamer). Als led-wattage is 4-6 voldoende als er meer spotjes zijn (ca. 400-600 lumen, ca. 40-60 W gloeilamp). Bij vooral spotjes is ook de stralingshoek (lichthoek) belangrijk: de hoek waaronder het licht uit de lichtbron komt. Bijvoorbeeld een te kleine hoek geeft te weinig licht in de omgeving, maar kan wel de aandacht naar een bijzonder object leiden. 

Verbouwen: alleen de aanpassing zelf behoeft te voldoen aan strikte nieuwbouw-eisen

De Integrale Nota van Toelichting behorende bij Besluit Bouwwerken Leefomgeving (1-1-2024) vermeldt bij 10.1 Bouwen en verbouwen:
"«Bij (ver)bouwwerkzaamheden aan een bestaand bouwwerk gelden in beginsel de nieuwbouwvoorschriften, maar er kan wel van de meeste nieuwbouwvoorschriften ontheffing worden verleend tot het kwaliteitsniveau voor bestaande bouw. Overigens zijn die nieuwbouwvoorschriften dan alleen van toepassing op die bouwingreep en dus niet op alle delen van dat bouwwerk die ongewijzigd blijven.» (Kamerstukken II 2005/2006, 29 392, nr. 14, blz. 2). Alleen de fysieke ingrepen bij de verbouwing behoeven dus te voldoen aan de voorschriften die op grond van dit besluit daarop van toepassing zijn en de onderdelen van de ruimte die bij de verbouwing ongewijzigd blijven moeten daarbij buiten beschouwing worden gelaten. Bijvoorbeeld wanneer in een woning een dakraam wordt aangebracht in een ruimte die voor die ingreep als onbenoemde ruimte (zoals zolder-/bergruimte) wordt gebruikt en na de ingreep als verblijfsruimte (zoals slaapkamer) gaat worden gebruikt, hoeft alleen het plaatsen van het dakraam te voldoen aan de eisen die in dit besluit aan deze verbouwing zijn gesteld. De betreffende wijziging van het gebruik van die onbenoemde ruimte is op grond van de voorschriften van dit besluit toegestaan op voorwaarde dat de verbouwing voldoet aan de desbetreffende verbouwvoorschriften van dit besluit en de onderdelen van de ruimte die bij de verbouwing ongewijzigd zijn gebleven ten minste voldoen aan het kwaliteitsniveau dat in dit besluit voor verblijfsruimten van bestaande woningen als minimum is voorgeschreven. In de onbenoemde ruimte mag daarom ook een dakraam worden geplaatst wanneer de plafondhoogte (en de deurhoogte en dergelijke) van die ruimte eventueel niet aan de nieuwbouweisen voor een verblijfsruimte van dit besluit voldoet."

Naar Documentatie

prefab aanbouw selector (voorbeeld 6 m breed en 4 m diep, met zeer veel keuzemogelijkheden buitenzijde en binnenzijde zoals overstek, groendak, vloerverwarming, aantal wandcontactdozen enz. enz.) van de prefabriek (klik daar op de knop "ontwerp uw uitbouw hier" en u start de selector):

prefab aanbouw selector (voorbeeld 6 m breed, 4 m diep) van home enlargement:

prefab aanbouw; aanbouw op transport (de prefabriek):

prefab wanden, vloer en dak; wanden in houtskeletbouw; deze uitbouw over twee verdiepingen is in 1 uur geplaatst!; klik voor groter (prefabmaat.com):

ook hond en kat hebben interesse in de voortgang van de aanbouw bij de buren (foto joostdevree):

Projectvoorbeeld
- aanbouw met lichtstraat van bnla architecten

Documentatie

- Besluit Omgevingsrecht m.b.t. vergunningvrij bouwen uitbouw, dakkapel e.d.

- Vergunningvrij bouwen. Wanneer wel en wanneer geen omgevingsvergunning nodig voor een bijbehorend bouwwerk?

Met dank aan o.m. De Prefabriek, Uw Aanbouw, Constructieshop (constructieberekeningen, vergunningaanvraag e.d.), Verbouwkosten. 

Foto's o.m. Verhey Aannemers, Zekerbouwen, Teunis Haveman, bnla architecten.

Zie ook aanluiving, uitbouw, pothuis (potkast), werfkelder.
Verg. erker.

*) Een bijbehorend bouwwerk:
- leidt tot een uitbreiding van het bouwvolume van of bij een hoofdgebouw
- hoeft niet per se verbonden te zijn met het hoofdgebouw
- is een gebouw met een dak.
Bijbehorende bouwwerken zijn bijvoorbeeld uitbouw, aanbouw, erker, garage, schuur, schuurtje, prieel.
Geen bijbehorende bouwwerken zijn bijvoorbeeld carport, fietsenhok, kippenhok, dakkapel. 

Achtererfgebied: 
erf aan de achterkant en de niet naar openbaar toegankelijk gebied gekeerde zijkant, achter de lijn die het hoofdgebouw doorkruist op 1 meter achter de voorkant. Van daaruit loopt deze lijn evenwijdig met het aangrenzend openbaar toegankelijk gebied, zonder het hoofdgebouw opnieuw te doorkruisen of in het erf achter het hoofdgebouw te komen.

Hoofdgebouw: 
een gebouw, of een gedeelte daarvan, dat noodzakelijk is om de geldende of toekomstige bestemming van een perceel te verwezenlijken. Dit betekent dat wanneer er op een perceel de bestemming wonen staat, het belangrijkste woongebouw (in het geval dat er meerdere woongebouwen op het perceel staan) het hoofdgebouw is.

Bebouwingsgebied: achtererfgebied alsmede de grond onder het hoofdgebouw, uitgezonderd de grond onder het oorspronkelijke hoofdgebouw (het hoofdgebouw zoals dat er voor het aanbrengen van een eventuele aan- of uitbouw aanwezig was).
(Terug)

Eng. extension, addition, annexe, annex (Am.)

2. In de term "in aanbouw": tijdens de daadwerkelijke (fysieke) bouw.

Eng. under construction, in progress, in course of construction