gipsplaat

Ook: gipskarton, gipskartonplaat, gipsvezelplaat; in België ook: GYPROC®-platen. De gipsplaat is een soort standaard plaatmateriaal van gips met dik papier bekleed. Met gipsplaten worden op eenvoudige manier wanden en plafonds gemaakt, tegen een regelwerk van houten balkjes of metalen U-vormige profielen.
Volgens EN-520 zijn "gipskartonplaten vlakke, rechthoekige platen, die bestaan uit een gipskern en een stevig daaraan hechtend, duurzaam karton aan beide zijden. De langskanten zijn kartonommanteld en worden op diverse manieren vormgegeven, al naar ge-lang de toepassing." 

Op de site Klussen met GYPROC® (kluskiezer) staan veel mogelijkheden en ideeën.

Opmerkingen:
- Gipsplaten hebben een goede brandwerendheid en in de grotere dikten een redelijk goede geluidwerendheid (bijvoorbeeld "in verband" 2 platen van elk 12,5 mm dus dikte 25 mm). Daarnaast zijn er ook nog speciale extra brandwerende gipsplaten, o.m de Knauf Horizonboard DF.
- Door de werkwijze met regels en platen heeft de wand een soort spouw met ruimte voor elektrische bedrading e.d. en voor bijvoorbeeld isolatiemateriaal tegen geluid. 
- Voor de afwerking van de afgeronde gipsplaten kan een speciaal gaas worden gebruikt (zelfklevend wapeningsband) als de muur nog gestuct wordt. Wordt er niet gestuct, dan kan de V-naad worden opgevuld met een speciale gipspasta (nadenvuller).
- Voor plafonds wordt een dunnere variant gipsplaat toegepast (0,95 cm), de plafondplaat.
- Badkamerplaten: gipsplaten met groene papieren bekleding zijn geïmpregneerd en daarom als ondergrond van wanden en plafonds geschikt voor natte ruimten, mits de platen bijvoorbeeld op de juiste manier betegeld worden. Gebruik bij het betegelen een tegellijm die water tegenhoudt. Bijvoorbeeld het GYPROC® Classic WR wandsysteem is ontworpen voor natte ruimten (badkamer e.d.). Voor echt vochtige ruimten, bijvoorbeeld bij zwembaden en natte cellen in ziekenhuizen, wordt meestal aan steenachtige materialen de voorkeur gegeven (cellenbeton, kalkzandsteen, baksteen), zeker als een deel van de ruimte "ademend" (dampopen) moet zijn, maar GYPROC® AquaBloc is speciaal gemaakt voor dit soort ruimten.
- Gipsplaat vormt een goede ondergrond voor zowel tegelwerk als pleisterwerk.
- Gipsplaten worden ook toegepast om oneffen of zwaar beschadigde wanden te bedekken.
- De Fermacell Vapor heeft een dampremmende laag zodat volgens de leverancier geen dampremmende folie in de buitenwandconstructie nodig is. Ook toe te passen in vochtige ruimten.
- Gebruik voor wanden een zo dik mogelijke gipsplaat om een betere ondergrond te hebben voor het ophangen van lichtere boekenplankjes, schilderijen e.d. Voor gipswanden bestaan speciale pluggen (hollewandpluggen en gipsplaatpluggen), maar heel veel kan er niet aan bevestigd worden! Gebruik eventueel een dubbele plaat (dus samen ca. 2,5 cm dik) als er iets meer gewicht aan komt te hangen of te trekken, maar dat is nog niet voldoende voor een wasbak o.d.! Gebruik een handschroevendraaier; met een elektrische schroevendraaier is de kans veel groter dat de schroef te ver in het gips geduwd wordt.
- Let op: Wanneer niet al te lichte of zware objecten aan de wand van gipsplaten bevestigd moeten worden, bijvoorbeeld een wasbak of een trapleuning, zorg dan dat achter de gipswand op de juiste plaats regelwerk is bevestigd, of (veel beter eigenlijk) voorzie die gipsplaat muur van een goed aan de staanders bevestigde achterwand van multiplex (of OSb of desnoods underlayment), zodat op elk punt in de muur een betrekkelijk zwaar object bevestigd kan worden. (De "achtermuur" wordt bevestigd aan de stijlen en regels van de skeletbouw muur en direct tegen de achtermuur wordt de gipsplaat geschroefd. Zonder multiplex achter de gipsplaat, wordt de gipsplaatmuur vaak al beschadigd als er wat lichtere objecten aan bevestigd worden. Als de ruimte vochtig kan worden en langere tijd niet verwarmd wordt, kan het vocht in het multiplex o.d. treden en het laten vervormen; gebruik dan eventueel "watervast" multiplex of geen multiplex o.d. maar "watervaste" gipsvezelplaat 2x12,5 mm dik)
- Gebruik voor het inkorten van de gipsplaat een gipsplaatzaag of een gewone zaag die niet meer voor hout gebruikt hoeft te worden omdat de zaag waarschijnlijk daarvoor te bot wordt.
- Gipsplaten moeten iets vrij van de vloer gemonteerd worden. Dat kan met een speciaal hulpmiddel maar ook bijvoorbeeld met een simpele beitel: deze steekt men schuin onder de plaat, voet erop, de plaat gaat omhoog en kan vastgeschroefd worden.
- De schroeven zijn van een speciale soort i.v.m. de korrelige structuur van gips en eventuele aanwezigheid van vocht in het gips. Voor het bevestigen van de schroeven kan een schroefbitje worden toegepast waarmee de schroef enigszins verdekt wordt ingedraaid (iets dieper dan het oppervlak van de plaat). Ook zijn er hulpstukken voor de boortol waarmee de schroeven in de gipsplaat getackerd wordt, een zeer handig hulpmiddel dat veel tijd bespaart: tijdens het tackeren wordt de schroef zeer snel in de plaat gedraaid.
- Het regelwerk moet zó gemaakt worden dat elke 25-30 cm een schroef door de gipsplaat in het regelwerk kan worden gebracht.
- De dunne gipsplaat heeft het nadeel dat deze een wat "goedkope" klank heeft bij bewoners; de dikkere plaat of twee platen over elkaar heen of eerst osb en daarna gipsplaat, is dan aan te bevelen.
- Enigszins ronde vormen zijn mogelijk, zie de foto hieronder verderop, maar een forse ronding is niet eenvoudig zelf te maken (de straal moet vrij groot zijn, slechts één ronding maken dus geen golvende plaat, alleen de normale platen laten dit blijkbaar toe niet de geïmpregneerde, 10 mm dikke platen, vóór het buigen bevochtigen met een spons en wel drie maal met 20 minuten ertussen, gipsplaat wil weer in zijn oude rechte vorm terug dus lijm ze op elkaar na buigen, met dank aan Bernhard Weiler).
- Er zijn ook stootvaste gipskartonplaten, bijvoorbeeld Duragyp van GYPROC®, die met glasvezels en siliconen is verstrekt en een harder oppervlak hebben. Standaard met afgeschuinde kant (AK) in 12,5 mm dikte (ook 15 mm leverbaar).
- Ook bestaan er hard geperste gipsvezelplaten op basis van gips en cellulosevezels. Ook deze hebben een harder oppervlak, zijn stootvast en glad, maar ook iets minder gemakkelijk te bewerken (Rigidur-H van GYPROC®).
- Gipsplaten komen ook voor als onderdeel van systeemwanden, bijvoorbeeld in combinatie met isolatiemateriaal voor warmte en geluid.

Specificaties van een soort standaard gipskartonplaat (o.m. Horizonboard A van 12,5 mm dik en DuraGyp DFH2IR)

Coderingen en benamingen randvormen Knauf gipskartonplaten (langskantuitvoering, de kopse kant is meestal recht afgezaagd; AK en SK komen in de praktijk het vaakst voor)

code	betekenis	vorm
AK	Afgeschuinde Kant, kartonommanteld
FF	"FalzFuge": gezaagde kant, voorzien van sponning (aan één langskant en één kopse kant), de kanten gegrondeerd en met de zichtzijde karton gebroken
HRAK	HalfRonde afgeschuinde Kant, kartonommanteld
HRK	HalfRonde Kant, kartonommanteld
Linear	aan twee zijden een lip, aan twee zijden een sponning, de kanten gegrondeerd en aan de zichtzijde een minimaal facet
RK	Ronde Kant, kartonommanteld
SK	SnijKant, recht gezaagde niet-kantonommantelde kant
SKF	SnijKant Facet, niet-kartonommanteld
VK	Volle Kant, rechte kartonommantelde kant
VKF	Volle Kant met Facet, kartonommanteld

type en omschrijving soorten gipskartonplatren knauf; type a (tsandaard), type d (vastgelegde dichtheid), type e (beschietingsplaat), type f (verhoogde brandwerendheid; f=fire), type h (vertraagde wateropname; h=hydro; typen h1, h2, h3), type i (verhoogde oppervlaktehardheid), type p (stucplaat), type r (sterkte);  combinaties van letters zijn mogelijk; klik voor groter!:

gewicht te hangen en te trekken aan habito gipsplaat van GYPROC®; t-kracht is bijvoorbeeld een waslijn die trekt aan de schroef in de muur; f-kracht is een naar beneden gerichte kracht zoals van een platte tv; uitgegaan wordt van de habito gipsplaat en de speciale gipsplaatschroef met veel en brede wendingen:

gipsplaat, muren en plafond van gipsplaten en naden en schroefgaten gedicht en geschuurd:

gipsplaat, metalen regels, gewone gipsplaten en groene voor een natte ruimte:

bevestigen aan metalen regels aan plafond, met hulpje:

gipsplaat voor badkamer e.d.; voor zwaardere objecten een multiplex achterwand toepassen! (wanneer een wasbak bevestigd moet worden werkt een achterwand van multiplex handiger dan  bevestigen op de houten stijlen als die bedekt zijn met de gipsplaat):

ook enigszins gekromde vlakken zijn met veel gipsplaten mogelijk:

benodigdheden bij het aanbrengen van gipsplaten, naast gipsplaatschroeven (gamma):

gipsplaatzaag (toolstation):

Documentatie
- Habito schroefverwerking (Habito is een type gipsplaat van GYPROC®) 

- Kantafwerkingen (kantvormen) e.d. van gipskartonplaten (van Knauf) 

Zie ook metal stud (een universeel, niet-dragend, lichtgewicht scheidingswandsysteem).

Met dank aan o.m. Johan Spijkerman (BAM Bouw en Techniek), Gyproc®, Knauf, Gamma, Fermacell.

Verg. Oryx board, plaatmateriaal.

Eng. plasterboard, gypsum plasterboard; drywall (een drywall is een wand van gipsplaten, soms van ander plaatmateriaal, die niet niet afgewerkt wordt met een pleisterlaag)