aanbesteden

Aanbesteding is een procedure van inkopen van producten of diensten. Bij een aanbesteding definieert de opdrachtgever in een bestek zijn eisen en wensen voor een bepaald opdracht en stelt bedrijven in de gelegenheid voor een bepaalde datum een offerte in te dienen. 
Zo'n offerte wordt een inschrijving genoemd. De doelstellingen van aanbesteden zijn:
- de kosten van het werk te verlagen door concurrentie tussen de bedrijven die een offerte indienen
- bedrijven een gelijke kans te geven het werk uit te voeren. 

Vaak wordt de opdracht uitsluitend op prijs gegund, dwz. de offerte met de laagste prijs wordt de opdracht gegund. De meest gunstige aanbieding is meestal echter de offerte die duidelijk insteekt op prijs én kwaliteit (dus niet zoals in onderstaand voorbeeld).

Negatieve gevolgen van deze manier van gunning kunnen zijn, vooral bij de grotere aanbestedingen:
- omdat de prijs vaak het enige criterium is, is de kwaliteit daarvan afhankelijk (lage prijs is regelmatig lage kwaliteit); lagere kwaliteit en veel meerwerk zijn het gevolg ("onder druk van de markt gaan constructeurs ten onrechte uit van de ideale situatie)
- de hele procedure van aanbesteden kost aanzienlijk veel tijd en dus geld (ook de juridische aspecten)
- misbruik maken van schaarste aan opdrachten: de kosten die een bedrijf maakt om de offerte samen te stellen wordt meestal niet vergoed
- risicomijdend gedrag van de opdrachtgever: vooral grote bedrijven of zelfs combinaties van grote bedrijven komen in de praktijk in aanmerking (voor de kleinere aannemers kan samenwerking met concurrenten hier uitkomst bieden; jonge architecten en bedrijven krijgen nauwelijks een kans, wat overigens wel enigszins begrijpelijk is omdat de opdrachtgever risico's wil mijden)
- financiële motieven: arbeidskrachten worden uit andere landen van de Europese Unie ingehuurd om het werk zo goedkoop mogelijk uit te voeren; dit resulteert vaak in te lange werktijden, slechte betaling voor arbeid, minderwaardige huisvesting, onredelijke concurrentie met duurdere inlandse arbeidskrachten e.d.

Gelukkig zijn er toch ook wel professionele opdrachtgevers die bij aanbestedingen abnormaal lage aanbiedingen (ALA's) ongeldig verklaren. Naast het feit dat ALA's de markt verzieken, resulteren ze in minder kwaliteit, veel meerwerk, extra toekomstig onderhoud, en vaak ook in  een juridische strijd tussen opdrachtgever en -nemer en wederzijdse claims.

Wat de aannemende partij ook kan doen, om wat meerwaarde te scheppen ten opzichte van andere "aannemers":
- in de gedachtegang van de opdrachtgever treden
- aangeven wat andere mogelijkheden zijn
- aangeven op welke punten bespaard kan worden. 

Europese aanbesteding, openbare aanbesteding (bij overheidsorganen)
Bedrijven en organisaties zijn niet verplicht aan te besteden. Voor bijvoorbeeld alle overheidsinstanties is een zogenoemde Europese aanbesteding verplicht als de opdracht boven een drempelbedrag ligt. Europees aanbesteden is het verwerven van bv. producten of diensten waarbij de Europese regelgeving gevolgd wordt.

De belangrijkste drempelbedragen Europese aanbestedingen bij overheidsorganen zijn 
(vanaf 1 januari 2022 t/m in ieder geval 31 dec 2023):

Hoewel de kosten van werk steeds toenemen, lijken de drempelbedragen steeds lager te worden waardoor er steeds meer openbaar aanbesteed moet worden. 
Deze richtlijnen druisen echter in tegen de belangrijkste regel van de vrije wereld: de vrijheid of het recht van keuze. Steeds worden overheidsdiensten en ander publiekrechterlijke organen geconfronteerd met de hele papierwinkel van een Europese aanbesteding wat niet alleen de doorlooptijd verlengt van het project maar ook veel kosten met zich meebrengt. "Soms zitten we met meer juristen om de tafel dan met bouwers". Weerstand tegen omvangrijke aanbestedingen wordt o.m. gegeven door het Midden- en Kleinbedrijf (MKB), dat lokale bedrijven meer werk wil geven en dus omvangrijke aanbestedingen wil vermijden.

Een ander nadeel van openbare aanbestedingen is dat een moeizaam gegroeide goede relatie tussen bijvoorbeeld een gemeente en een aantal samenwerkende bedrijven helaas geen blijvende relatie zal zijn: degene die de opdrachtnemer wordt, is immers afhankelijk van zoveel factoren en het moet allemaal zo vreselijk procedureel gaan. Hoewel er diverse mogelijkheden zijn voor bv. een gemeente om de gewenste opdrachtnemer (architect-aannemer) te kiezen, wordt het in ieder geval door de Europese aanbesteding steeds moeilijker de door de gemeente gewenste architect-aannemer-combinatie de opdracht te verlenen. 

Sinds 1 juli 2017 is elektronisch aangeven van Europese aanbesteden boven de drempelwaarde verplicht, via Tenders Electronic Daily.

Meerwaardetoetsen (bron vooral Rijkswaterstaat)
Voordat een groot project op een bepaalde manier wordt aanbesteed en in een contract wordt omgezet design build finance maintain (dbfm), privaat-publieke samenwerking  (pss) o.d.), kan Rijkswaterstaat een project op verschillende manieren toetsen op meerwaarde:

- de marktscan: 
de marktscan laat zien welke mogelijkheden er zijn om een project sneller, goedkoper of kwalitatief beter te realiseren met inzet van de markt; 
de meerwaarde wordt in dit geval bepaald door de kansen en risico's af te wegen en vervolgacties vast te leggen;
toepassing in de verkenningsfase van de aanbesteding

- de public-private comparator (ppc): 
de public-private comparator (publiek-private vergelijker) vergelijkt de financiering van traditionele contracten (bv. onderhandse aanbesteding) met een publiek-private (pps) uitvoering van een project; 
de meerwaarde wordt uitgedrukt in tijd en geld; 
de public-private comparator wordt standaard gedaan bij projecten met een begroting boven 60 miljoen euro (2010) 

- public sector comparator (psc, de "benchmark"): 
in een aanbestedingsproces worden de biedingen van een private aanpak (dbfm-contract) beoordeeld ten opzichte van een publieke aanpak (met publieke aanpak wordt bedoeld: het bouwproject wordt gefinancierd, gestuurd, geïmplementeerd en onderhouden door de overheid);
de publieke referentie-aanpak gaat uit van een bewezen aanpak;
de psc is eventueel als benchmark te gebruiken bij vervolgopdrachten.

"De psc geeft inzicht in de totale kosten, opbrengsten en risico's over de totale projectduur bij een publieke uitvoering; het wordt gebruikt als een benchmark met de uiteindelijke private bieding; de vergelijking laat dan zien of de private bieding bij een dbfm(o)-uitvoering wel of niet financieel voordeliger is dan de publieke uitvoering, zoals berekend met de psc (bron SCS)".

Het voordeel van een private aanpak van een publieke opdracht met een vastgelegde prijs en prestatie kan zijn dat er minder budgetovertredingen zijn, omdat bij de publieke aanpak soms pas echt wordt nagedacht als het project al in een vergevorderd stadium is.

een schema van rijkswaterstaat over de plaats van de verschillende toetsen in het aanbestedingstraject:

Documentatie/sites
- Aanbestedingswet november 2012 (Staatsblad; LET OP: i.v.m. aanpassingen, zie Overheid)

Zie bijvoorbeeld Holland Tender Partners, Pianoo, maar ook bijvoorbeeld faalkosten, nota van inlichtingen. 

Eng. to put out to contract, to invite tenders/bids (Am.) for, to call for tenders, to put out to tender, soms: request for proposal (RFP)