prefab

Ook: geprefabriceerd, voorgefabriceerd; soms: "offsite construction". Prefab is vooraf gefabriceerd en daarmee gereed voor gebruik. Vaak zijn bouw-onderdelen prefab en worden deze met andere delen in of aan elkaar bevestigd om één geheel te vormen: het assembleren van verschillende componenten tot een geheel gebouw.
Let op, prefab komt in veel verschijningen voor, bijvoorbeeld:
- als prefab bouwonderdeel (plaatvloer, dakelement, bijvoorbeeld bij montagebouw; soms worden zelfs kleine bouwonderdelen als membranen en doorvoeren prefab genoemd)
- als prefab bouwdeel (een compleet bouwdeel zoals een luchtdicht geveldeel met kozijnen , ruimte met een warmte- en koelingsinstallatie, badkamer, garage, zwembad)
- als volledig geprefabriceerde woning (gestart is ooit met een kleine schakelbare woning zoals de blokunit, spacebox of woonunit, maar gehele woningen of andere gebouwen zijn mogelijk).

Afhankelijk van de toepassing, leverancier, omgeving e.d. heeft "prefab" dus een iets andere betekenis (van zeer eenvoudig tot complex).

Het belangrijkste kenmerk van prefab is dat het industrieel vervaardigd wordt, d.w.z. onder gunstige omstandigheden wat betreft weer, temperatuur e.d., bijvoorbeeld in een fabriek. Wanneer een gebouw voornamelijk uit prefab-delen bestaat, wordt dit ook wel industrieel bouwen genoemd. (De term industrieel bouwen wordt ook breder toegepast voor veel soorten van prefab; wanneer rekening wordt gehouden met hergebruik van de prefab onderdelen, spreken we bijvoorbeeld over Industrieel, Flexibel en Demontabel IFD. Soms worden bouwdelen in een fabriek handmatig vervaardigd, maar is er slechts sprake van één of een zeer beperkt aantal, vaak aan de hand van één specifieke opdracht; dit is wel prefab maar niet industrieel vervaardigd.)

Voordelen van het toepassen van prefab componenten (onderdelen, elementen):
- in de fabriek vervaardigd, dus niet gevoelig voor weer en wind, schoner en veiliger werken dan op de bouwplaats, altijd dezelfde locatie (minder reistijd en andere problemen om voor alle karweitjes op de bouwplaats te komen); beter te organiseren (aanvoer van materieel en materialen, toepassen van materialen, controle op kwaliteit gemakkelijker en beter)
- kortere bouwtijd, sneller werken (assembleren i.p.v. stukje bij beetje het gebouw metselen enz., op de bouwplaats vaak niet meer wachten tot het beton uitgehard is; vooral bij complexe of omvangrijke prefab componenten veel sneller bouwen)
- minder vakmensen nodig (in de fabriek is alles beter te organiseren dus minder doorgewinterde vaklui nodig; het schaarse en tijdrovende ambachtelijke werk wordt vervangen door een geautomatiseerd proces)
- woning is goedkoper te bouwen en/of aannemer verdient meer (ook op de bouwplaats zijn er minder mensen nodig; samen met het sneller werken kan een aannemer met dezelfde mensen meer huizen bouwen)
- demontabel (losmaakbaar maar niet altijd herbruikbaar) of remontabel (volledig losmaakbaar én herbruikbaar) bouwen waardoor circulair bouwen mogelijk is
- isolatie en luchtdichtheid zijn beter te garanderen (op de bouwplaats hoeven minder aansluitingen gemaakt te worden omdat zo veel mogelijk al in de fabriek is gedaan; door de BENG-eisen een zeer belangrijk aspect)
- kwaliteitsborging beter te garanderen (in het kader van de Wkb; mogelijk is bij prefab een geheel en complex bouw(onder)deel te certificeren waardoor op de bouwplaats veel controle op minder kwaliteitsborging noodzakelijk is)
- ontwerpers moeten in een zeer vroeg stadium al rekening houden met de industriële vervaardiging én met hergebruik
- minder faalkosten (omdat prefab een veelheid van kleine karweitjes en afstemmingen vermijdt; van alles vooraf wordt besproken en georganiseerd)
- steigerloos bouwen is in bepaald egevallem mogelijk (bijvoorbeeld bij complete prefab gevelsystemen met gevelbekleding, isolatiemateriaal, muuropeningen, afdichtingen e.d.) 
- veel jongeren willen geen werk in felle zon, regen of kou en maken niet graag hun handen vuil, dus betrekkelijk schoon werk in een geconditioneerde omgeving kan ook voor hen interessant zijn (veel jongeren zijn blijkbaar opgevoed met het idee dat je beter suffig werk op een kantoor kunt doen dan nuttig werk op een bouwplaats)
- BIM en andere vormen van digitalisering staan bij prefab ook in de belangstelling van hoger opgeleiden (door de verscheidenheid aan en zwaarte van functies kan er bijvoorbeeld in een grotere "woningfabriek" een goed gemengd gezelschap werknemers zijn, waarbij men in contact kan komen met ander soort werk en gemakkelijker door kan groeien).

Nadelen van prefab zijn mogelijk:
- de voorbereiding moet zeer goed zijn (op elkaar aansluiten van de bouwelementen, door de prefab componenten zijn de marges wat kleiner en moeten alle afmetingen dus nauwkeuriger zijn)
- vaak grote aantallen benodigd (prefab vervaardigen van een component betekent vaak dat er een groot aantal van die componenten moet worden afgenomen) 
- geen late aanpassingen; het is zeker niet gebruikelijk om op de bouwplaats nog aanpassingen te doen; een aanpassing door een late wens van een klant zal niet altijd gehonoreerd kunnen worden; architect en aannemer zullen vooraf allerlei zaken moeten bespreken (ze kunnen minder "improviseren" maar gelukkig ook wat minder "aanklooien"); een goede voorbereiding moet dus problemen van verschillende aard vermijden
- de fabriek moet blijven draaien: voor woningfabrieken waar meer of minder kant-en-klare prefab vervaardigde woningen worden gemaakt, is het belangrijk dat er een bijna continue stroom opdrachten is (het probleem is het afstemmen van vraag en aanbod); de productie in een fabriek kan natuurlijk enigszins gestuurd worden maar een goede en vrij continue bezetting geeft over hte algemeen een goedkoper product en een prettiger werkomgeving
- garantie?: vooral bij nieuwe materialen, verbindingen en toepassingen is niet duidelijk hoe lang de levensduur is (vallen bijvoorbeeld gelijmde steenstrips niet na 30 jaar van de ondergrond?)
- kraan nodig: voor montage is vaak een wat dure kraan nodig om de onderdelen te plaatsen.

De belangrijkste voorwaarde bij het toepassen van prefab delen is dat van die delen bekend is met welke andere prefab-delen ze kunnen worden samengevoegd tot één goed werkend geheel.
De situatie in 2021: het enorme tekort aan woningen kan eigenlijk alleen maar op een efficiënte, snelle, goedkope en waarschijnlijk duurzame manier plaatsvinden door het extreem toepassen van prefab bouwdelen of (bijna) geheel prefab woningen. De belachelijk hoge faalkosten in de niet-industriële bouw én het enorme tekort aan vakmensen in de bouw pleiten al jaren voor prefab en het doorvoeren van het assembleren van woningen. Ook de kortere bouwtijd is gunstig voor de klant.

De bouw beweegt zich naar een combinatie van "elementenbouw in de fabriek" en "assembleren op de bouwplaats" (montagebouw). 
Het is wenselijk bij het prefabriceren al het assembleren in het oog te houden, om op de bouwplaats een goedlopend proces te hebben maar zeker ook in het kader van de circulaire economie (cradle-to-cradle, hergebruik e.d.). Dit wordt Design for Manufacture and Assembly (DfMA) genoemd; bij voorkeur DfMA+D waarbij de laatste D staat voor Demontage en dus rekening gehouden wordt met hergebruik van afgedankte materialen of bouwdelen.
Bij circulair bouwen behoort ook het ontwerpen met als criterium dat het bouwdeel e.d. eenvoudige demonteerd kan worden, dus een grote mate van "losmaakbaarheid"; dit wordt Design for Disassembly (DfD) genoemd.

Als voorbeeld behandelen we een aantal aspecten van prefab beton elementen maar juist in de houtskeletbouw zijn ook steeds meer bouwdelen die prefab op de bouwplaats worden aangeleverd.

Afwegingen tussen prefab of in situ beton:
- omvang: helaas geldt in veel gevallen nog dat het aantal te vervaardigen prefab-betonelementen groot genoeg moet zijn om economisch voordeliger te zijn dan die elementen op de bouw te gieten; in een aantal gevallen is gelukkig ook de one piece flow in de prefab-industrie mogelijk (bij handmatige prefab kan dat natuurlijk al langer) waardoor je een prefab-product volledig op die ene klant kunt afstemmen en toch alle voordelen hebt van het vooraf vervaardigen (de eis van de "grote getallen" wordt daarmee verlaten)
- customizing: als er veel variaties zijn, moet het prefab fabricageproces daarvoor wel ingericht zijn (vroeger betekende prefab dat alles hetzelfde moest zijn, zie ook bij "omvang" hierboven)
- snelheid van werken: prefab-elementen hebben het voordeel dat er snel gewerkt kan worden; door tunnelbekisting en verwarmen van het gestorte beton of gebruik van snelhardend beton wordt er ook bij in situ beton in "dagproductie" gewerkt (de dag na het storten is het beton voldoende gehard en sterk om de bekisting te gebruiken voor het volgende deel)
- capaciteit op de werkplaats: de capaciteit op de bouwplaats wordt door gebrek aan mensen kleiner; voor de fabriek waar prefab gemaakt wordt, schijnt die krapte minder te spelen; meer prefab betekent dus ook sneller bouwen omdat op de bouwplaats zelf minder schaarse arbeidskrachten nodig zijn
- betonkwaliteit: prefab heeft het voordeel dat de kwaliteit van het beton constant is; de kwaliteit van betonmortel uit de betonmortelcentrale, dat met de truckmixer "just in time" op de bouwplaats wordt geleverd, is ook veel beter dan een aantal jaren geleden 
- overspanningen: met prefab-elementen zijn grotere overspanningen mogelijk dankzij voorspanning 
- zichtbeton: bij zichtbeton is prefab wellicht aantrekkelijker omdat de samenstelling van de betonmortel en het storten daarvan in een meer geconditioneerde omgeving plaatsvindt 
- minder faalkosten / bouwfouten: om het aantal bouwfouten te verminderen gaan steeds meer bedrijven samenwerken, bijvoorbeeld voor een geheel prefab gevelsysteem incl. isolatie, kozijnen en gevelafwerking, bijvoorbeeld van het Madecenter
- monoliete constructie: in situ beton heeft het voordeel dat het eindresultaat meer monoliet genoemd kan worden dan bij toepassing van prefab-elementen: het beton vormt meer één geheel, wat constructief beter is 
- hoogbouw: wanneer zeer hoge gebouwen met prefab betonvloeren en prefab gevelelementen worden opgetrokken, wordt vaak een in het werk gestorte kern van beton toegepast voor de noodzakelijke stijfheid
- meerwerk: als het goed is, komt veel van het meerwerk niet meer voor, zowel het meerwerk door fouten of afstemmingsproblemen als het onverwachte, vaak opzettelijk niet-begrote (meer)werk, om een lager offertebedrag te verkrijgen.

Niet alleen betonnen objecten worden prefab vervaardigd, er is o.m. ook prefab in baksteen (bijvoorbeeld geveldelen), in houtachtige materialen bij houtskeletbouw en dakelementen, in kunststof (bijvoorbeeld zwembaden) en zelfs gehele badkamers en verwarmings-koeling-units (fysieke hokjes met warmtepomp enz.). Uiteraard moet e.e.a. goed op elkaar aansluiten, wat een gedegen planning noodzakelijk maakt.

prefab dakelement slimfix; klik voor groter (isobouw):

prefab dak van dakelementen in hout met ingewikkelde vorm en goede isolatie; klik voor groter (eemshout):

prefab houtskeletbouw van eemshout; klik voor groter (foto joostdevree):

prefab houtconstructies; transport van een levering van wiehag, een grote fabriek van prefab houtconstructies (wiehag):

prefab betonnen kelder (sterk beton):

prefab betonnen trappenhuis voor montagebouw (morgenwonen van volkerwessels):

prefab zwembad (polyester, merk polyfaser, pomaz):

prefab dakkapel, in 1 dag geplaatst, ook zeer brede dakkapel mogelijk; klik voor groter (ruiter dakkapellen):

prefab voorzetgevel; grote prefab geveldelen van beton/baksteen bij renovatie van revolutiebouwwoning (ca. 1960) naar nom-woning (nul-op-de-meter); door prefab kan elke dag een woning worden gerenoveerd (renolution):

prefab aanbouw in 5 dagen geplaatst incl. (vloer)verwarming enz.; klik voor groter (de prefabriek):

Leveranciers van prefab beton zijn o.m.:
- Bruil

- Haitsma Beton 

- Hoco Beton

- Lafarge Holcim Betonproducten 

- Olbecon Betonconstructies

- Spaansen 

- VBI 

- Voorbij Prefab Beton

- Westo Prefab betonsystemen

Woningen in prefab
"Prefab woningen worden onderscheiden naar (Woningbouwwijzer):
- Houtskeletbouw (HSB), een prefab bouwmethode waarbij de basis van de woning een houten skelet heeft. De afwerking is vaak van hout en/of metselwerk.
- Logbouw (ook wel houtstapelbouw), een prefab bouwmethode waarbij de woning is opgetrokken uit houten balken die op elkaar worden gestapeld. Log is het Engelse woord voor een blok hout, stuk stam van een boom; denk aan blokhut.
- Prefab elementenbouw, waarbij de woning wordt opgetrokken uit betonnen geprefabriceerde elementen. De gevelafwerking kan bijvoorbeeld in hout of metselwerk zijn.
- Staalframebouw, een prefab bouwmethode waarbij de basis van de woning een stalen skelet is. De afwerking kan bijvoorbeeld van hout of metselwerk zijn."
- Prefab gevelelementen met baksteen en eventueel isolatie vereenvoudigen het bouwen en geven toch een traditioneel uiterlijk.
- Prefab binnenspouwbladen en speciale producten (voorheen: TiltUp-systeem van Noppert).

Leveranciers van prefab dakelementen zijn o.m.:
- De Groot Vroomshoop

- Eemshout

- Isobouw

- Prefab BV

- Unidek (Kingspan)

- Veenstra & Stroeve

Leveranciers van prefab houtskeletbouw-elementen zijn o.m.:
- Eemshout

- Prefab BV

- Wonen in hout

Leveranciers van prefab woningen, ook tijdelijke huisvesting (zie ook bij cataloguswoningen of cascowoningen), zijn o.m.:
- Wagenbouw Bouwsystemen

- Finnhouse (gezond voor mens en natuur)

- Gorate

- Strandaard units van De Meeuw

Zwembaden in prefab kunststof
Niet alleen woningen kunnen prefab worden vervaardigd, ook zwembaden zijn verkrijgbaar in standaardvormen en -maten (ook wel monoblok of monoblock genoemd). Het voordeel van deze prefab zwembaden is dat ze relatief eenvoudig en snel kunnen worden geplaatst. Prefab zwembaden in beton zijn meestal niet in hun geheel prefab (losse wanden en apart gestorte bodem), maar hebben wel de voordelen van prefab. Prefab zwembaden in kunststof worden in hun geheel gemaakt door middel van een mal, waarin uithardend materiaal (polyester of polyethyleen) wordt gegoten, waarbij de diverse lagen kunststof specifieke eigenschappen kunnen hebben.
Ook bij kunststof zwembaden zal, in ieder geval bij slappe grond, vaak beton gestort moeten worden: omdat het gewicht van een gevuld zwembad fors kan zijn, moet het kunststof zwembad rusten op een vaak in het werk gestorte betonnen "ondervloer", eventueel voorzien van heipalen.
Uiteraard zijn de afmetingen van een prefab zwembad beperkt door het transport over de weg. 
Houd er rekening mee dat de kosten van een prefab zwembad in totaal onder meer kunnen omvatten: aanschaf bad, uitgraven gat, transport bad, storten of leggen ondervloer, plaatsen bad, installatie water en elektra, aanschaf en installatie waterfilter, tuinwerkzaamheden rond het bad, eventueel veiligheidsmaatregelen wanneer er (kleine) kinderen zijn.
(Voor de gebruiksfase is een onderhoudscontract mogelijk.)

Leveranciers van kunststof zwembaden zijn o.m.:
- Pomaz (kennis- en productleverancier)
- Fonteyn Outdoor Living Mall (diverse merken, in polyester)

Zie ook Cement&BetonCentrum, Constructief Prefab Beton en Hurks.

Zie eventueel 3D-printen.