passiefhuis

De term passiefhuis verwijst naar een doorgezette geïsoleerde standaard, als verfijning van het "laagenergiehuis". Doel van een passiefhuis is het verkrijgen van een zeer energiezuinige woning: 
door o.m. het zeer lage warmteverlies kan de woning meer "passief" verwarmd worden dan met normale installaties. 

De 5 principes van het passiefhuis zijn:

• warmte-isolatie gevels, dak, vloer, fundering: minder warmteverlies

• ramen: 

  • door drievoudig glas is er minder warmteverlies

  • door glaspartijen ongeveer op het zuiden is er zoninstraling, dus warmte-"productie"

• luchtdichting (kierdichting, geen tocht): minder warmteverlies

• geen koudebruggen: minder warmteverlies

• ventilatie met warmteterugwinning (wtw, terugwinnen warmte uit ventilatielucht naar buiten): warmte-"productie"

Deze vijf principes komen voor een groot deel overeen met de eisen voor BENG-woningen. Eigenlijk is de BENG te beschouwen als een implementatie van het passiefhuis met de nadruk op minder fossiele energie, terwijl bij een passiefhuis door het extreme terugdringen van het warmteverlies én de "eigen" warmteproductie van het huis (door zon en mens) de vormen van warmteproductie door installaties nauwelijks of geen enkele rol meer speelt. 
Extra voordeel van een passiefhuis is dat alle ruimten van het huis een behaaglijke temperatuur en een gezond binnenklimaat kunnen hebben omdat er zo extreem weinig energie benodigd is om het gehele huis te verwarmen en te koelen. De volledig watergedragen verwarming is overbodig; bij een warmtevraag van 10 W per m2 kan dat.

De standaard van een passiefhuis, een woning met minder installaties, kan bereikt worden met een verscheidenheid aan technologieën, ontwerpen en materialen. Passiefhuizen hebben het volledige jaar door een temperatuur van ca. 20 graden C, met een minimum aan (vaak dure) installaties. Daaraan liggen twee basisprincipes ten grondslag: 

• optimalisatie van wat nodig is (extreme isolatie, kierdichting e.d.)

• minimalisatie warmteverlies gaat vóór maximalisatie warmtewinst (energiewinst van de ramen is vaak groter dan het energieverlies; de toch nog benodigde warmte komt van een compacte of micro-warmtepomp of elektrische verwarming; bij 100 m2 woonoppervlakte en 10 W/m2 warmtevraag is een verwarming van 1 kWh voldoende).

minder installaties maken het huis eenvoudiger en leefbaarder; installaties in de 19e, 20e en 21e eeuw (passief bouwen):

Aspecten (met dank aan o.m. ir. Jan Geerts van Seven)

- Bij de bouw van een passiefhuis zijn begrippen als ecologisch, biobased e.d. geen eis. Een passiefhuis zegt niets over de toepassing van bepaalde materialen; een passiefhuis kan in beginsel op meer manieren worden gerealiseerd. Wel is biobased en dampopen bouwen aan te bevelen om klimaatgebonden (CO2), met gezondheid gerelateerde en pragmatische redenen (opdrachtgevers kunnen het eisen).
- Wettelijke normen. Een passiefhuis voldoet eigenlijk altijd minimaal aan de nieuwbouweisen.
- Gebouwschil met hoge Rc-waarden is belangrijk. Voor de gevels richting 10 m2K/W. Kozijnen en deuren U kozijn < 0,9 W/m2K; dus R kozijn >= 1,1 m2K/W. Drievoudig dubbelglas (triple glas) met folies U glas ca. 0,5 dus R is 2. Isolatie van de fundering met isolerende bekisting, zie bijvoorbeeld bij verloren bekisting.
- Energiebehoefte. De energiebehoefte voor verwarming van een passiefhuis is max. 15kWh/m2 per jaar. Een energiezuinig huis heeft vaak een energiebehofte van ca. 40 kWh/m2 per jaar.
- Verwarming van de ruimte vindt plaats door: 
. passieve zonne-energie: door grote ramen op het zuiden is er veel zoninstraling, vooral in de winter nuttig
. luchtverwarming: door terugwinnen van warmte uit ventilatielucht naar buiten kan verse, frisse lucht van buiten worden voorverwarmd; een verwarmingsspiraal bij de warmteterugwinning kan voor extra benodigde luchtverwarming zorgen; in de zomer kan binnenkomende warme lucht vooraf gekoeld worden
. compacte warmtepomp: eventueel kan naast passieve zonne-energie en luchtverwarming een compacte warmtepomp worden geplaatst
. vloerverwarming is meestal niet nodig door de toch al wat hogere oppervlaktetemperaturen en de afwezigheid van tocht.
- Warm tapwater kan verkregen worden via de compacte of micro-warmtepomp of uit elektrische boilers (vaak apart voor keuken en badkamer; opladen bij goedkope stroom).
- Voorkom temperatuuroverschrijding in de zomer (als gevolg van veel zontoetreding), bijvoorbeeld door degelijke en eenvoudig te bedienen zonwering, bij voorkeur aan de buitenzijde van het huis (o.m. met screens), door een overstek (in de zomer deels schaduw, in de winter zon) en desnoods door nachtventilatie.
- Ontwerp en oriëntatie. Plaats ramen ongeveer op het zuiden om in de winter zoveel mogelijk zoninstraling te hebben. Bij een vrijstaand huis is dit gemakkelijk te realiseren. Bij een rijtjeshuis kan dat uiteraard ook, maar gemeenten, projectontwikkelaars en architecten houden daar te weinig rekening mee en laten vaak andere aspecten meespelen. Overigens is de oriëntatie van de ramen bij appartementen vaak minder belangrijk omdat er veel verwarmde appartementen omheen zijn. Vaak hebben passiefhuizen geen uitbouwen en dakkapellen omdat die meer wind vangen en voor warmteverliezen zorgen, maar een correcte detaillering kan veel verschil geven.
- Koudebruggen. Thermische bruggen moeten altijd vermeden worden. In de ontwerpfase goed nadenken bij alle materiaal-overgangen e.d. geeft in de gebruiksfase veel minder warmteverlies. 
- Energie-opslag zonne-energie. Hoewel het ideaal een zo beperkt mogelijke installatie is van energie-apparatuur, kunnen uiteraard zonnepanelen (pv-panelen) zonne-energie omzetten in elektriciteit die door een thuisbatterij opgeslagen kan worden voor later gebruik. Seizoensgebonden opslag in een (thuis)batterij is momenteel nog niet beschikbaar. Wanneer seizoensopslag in een batterij meer mogelijk wordt, is dat bij een passiefhuis sneller te verwezenlijken dan bij een BENG-woning omdat de totale energievraag van een passiefhuis kleiner is.
- Energieopslag aquathermie via oppervlaktewater is een vrij passieve vorm van energie-opslag. De energie (warmte en koude) worden via een warmtewisselaar uit het oppervlaktewater verkregen en opgewerkt naar de gewenste temperatuur. Nadeel is dat er gebouwd moet worden in de nabijheid van een rivier of groot water.
- Energieopslag warmte-koude-opslag (wko). Wko is meestal voor een passiefhuis een veel te grote ingreep om nuttig te zijn (met een kanon schieten op een mug).
- Rekenmethode. PHPP (PassiefHuis Projecterings Pakket) is een bouwfysische rekenmethode die speciaal werd ontwikkeld om voor passieve gebouwen in de ontwerpfase de energievraag te bepalen en de juiste energetische beslissingen te nemen (zie eventueel verder bij Passief Bouwen). 
- Relatieve vochtigheid (RV). Bij een passiefhuis zal de relatieve vochtigheid 40-60 % zijn, wat goed is voor onze gezondheid.
- Balansventilatie met hoogrendement warmteterugwinning (wtw), DC-ventilatoren (werken op gelijkstroom) en geïsoleerde kanalen. Door deze ventilatiemethode wordt steeds evenveel verse lucht ingebracht als "vuile lucht" wordt afgezogen en kan de wtw de warmte van de binnenlucht overdragen aan de binnengebrachte frisse, koudere buitenlucht. Door de zeer goede kierdichting kunnen de buizen mogelijk wat smaller zijn dan in traditionele woningen met balansventilatie. 
- Raam open. Bij gebalanceerde ventilatie met terugwinning lijkt het een "potdicht" huis. Ook in de slaapkamers een wat hogere temperatuur is niet voor iedereen prettig. Kan er sowieso wel een raam open? Als er één raam een stukje open gaat 's nachts en er is geen tocht, dan valt het best mee. Overigens is het zeker niet nodig dat er een raam opengaat omdat de rustige ventilatie beperkt is maar toch ruim voldoende.
- Controle op kierdichting. Mogelijke controles op de juiste detaillering van kierdichtheid e.d. door een blower-door-test (geeft (a) de mate van de kierdichtheid van de woning en eventueel (b) de werking van het ventilatiesysteem) of een thermografische opname (toont lekken in de gehele bouwschil). Met de resultaten van de blower-door-test en de thermografische opname kunnen vooraf bepaalde energieberekeningen worden gecontroleerd.
- Reductie van huishoudelijk energieverbruik kan meespelen de energienota laag te houden (zuinige apparaten en verlichting).
- Kosten passiefhuis. De kosten van een passiefhuis zijn soms iets hoger dan van een "normale" woning, maar de energiewinst is vanaf het begin groot. Ook bij renovaties is te overwegen de woningen aan te passen tot passiefhuizen. Dat kost uiteraard meer dan een normale renovatie maar de besparing op energie is blijvend. De onderzijde van de fundering zelf is bij renovaties niet of zeer moeilijk te isoleren, maar deels omgeven met isolatiemateriaal is mogelijk.
- Bij massief-passief bouwen wordt een passiefhuis op de traditionele Nederlandse manier gebouwd, d.w.z. met een luchtspouw, hardschuim isolatieplaten en massieve materialen als baksteen (gevelsteen) en kalkzandsteen (binnenspouwblad).
- BENG. Voor de BENG-eisen geldt bij energieneutraal dat BENG-2 (maximaal primair fossiel energiegebruik) <= 0,0 kWh/m2 per jaar is en BENG-3 (aandeel hernieuwbare energie) >= 100%.
- Verschil met nul-energiewoning. Bij een passiefhuis wordt niet geëist dat er in het geheel geen externe energie mag worden gebruikt zoals bij een nul-energie-woning. 
- Bewezen techniek. Het passiefhuis is al op grote schaal succesvol toegepast in Scandinavië, Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en eigenlijk ook België. Nederland volgt de laatste jaren met de bouw van passiefhuizen (vaak onder andere benamingen).

Documentatie

- Korte uitleg wat een passiefhuis inhoudt (Passiefhuis Platform)
- Informatie passiefhuis en lage-energie-woning met Ytong van Xella

- Massief passief bouwen, een passiefhuis volgens de traditionele bouwmethode (o.m. Wienerberger)

- Pego Conceptlijn Passiefhuis (2007)

- Bouwdetails passiefhuis houtbouw (zip-file met pdf's)

- Bouwdetails passiefhuis massiefbouw (zip-file met pdf's)

- Untersuchung der Dauerhaftigkeit von Gebäudeluftdichtheitskonzepten (van Passivhaus Tagung, Passivhaus Institut)

- Het Passivhaus Institut doet wetenschappelijk onderzoek naar passiefhuizen

- De "10 punten passiefhuis" helpen het "klimaatprobleem" (Engelstalig, van Passivhaus Institut)

- De "10 punten passiefhuis" helpen het "klimaatprobleem" (Duitstalig, van Passivhaus Institut)

Passief bouwende ontwerpers, architecten, bouwbedrijven zijn o.m.: 

- Seven, ir. Jan Geerts (Future Proof Buildings), Hilvarenbeek

- Rothuizen architecten, Middelburg

- FARO Architecten, Lisserbroek en Oeken

- Ariëns CS Architecten, Oss

- Dantuma Wegkamp, Meppel

- Azimut Bouwbureau, Ede

- Marco Bruijnes Architecten, Nieuwkoop

- Dd-architect, Amersfoort.

de vijf kernbegrippen van passiefbouw; klik voor groter! (passief bouwen):

Zie ook Stichting Passief Bouwen, Passiefhuis Markt, Pixii, RVO, A2M, Brink Climate Systems, Sto Isoned, Trecodome en eventueel International Passive House Association (iPHA).
Ook Rockpanel (anorganische steenvezels van Rockwool, samengekleefd door een thermohardend bindmiddel) wordt toegepast bij passiefhuizen.
Verg. BENG (bijna energieneutraal gebouw), energiebesparing, kaswoning, serre, iso++, green architecture.

Eng. passive house; een nul-energie-woning is zero energy house, zero energy home