stikstofcrisis en de eenvoud die op te lossen *)

"Stikstof" is de verzamelnaam voor allerlei stikstofverbindingen. De stikstofcrisis is ontstaan door een extreem lage, maximale grens te stellen aan de hoeveelheid stikstof-depositie (stikstof-neerslag) in en in de buurt van natuurgebieden die benoemd zijn tot Natura 2000 gebied. 
De stikstofcrisis zorgt ervoor dat er in grote gebieden vrijwel geen woningen meer gebouwd mogen worden en bijvoorbeeld veel boeren hun grond moeten afstaan.

De stikstofcrisis heerst alleen in Nederland en heeft uitsluitend betrekking op de stikstof-depositie van NOx (stikstofoxiden) en vooral NH3 (ammoniak), de op de aarde neergedaalde vorm van die specifieke stikstofverbindingen. Stikstof-depositie is de hoeveelheid stikstof die op de vegetatie en op de bodem neerkomt. Bij de andere vormen van stikstof is er geen probleem: daarvan zijn Europese eisen en Nederland loopt netjes in het gareel van die strenge EU-normen. 
Overigens, de stikstof-depositie is in Nederland de laatste decennia al met 2/3 afgenomen.

In dit artikel wordt met "stikstof" de stikstof-depositie bedoeld. Met milieumensen wordt iedereen bedoeld die te maken heeft met het milieu, uit overheid, onderwijs, media e.d.
De rode teksten zijn de problematische zaken, de groene geven openingen de crisis en de oorzaken op te lossen.

Vóórdat alle problemen en oplossingen met de stikstofcrisis worden behandeld:

Het stikstofprobleem is helemaal geen probleem:
- de stikstofdepositie is meer dan gehalveerd de laatste decennia 
- Nederland (niet de EU!) stelde simpelweg veel te strenge milieu-normen (AD, 4 feb 2025). 

Probleem

• De Vogel- en Habitatrichtlijn van 1992 verplicht de landen van de Europese Unie (EU) Natura 2000 gebieden aan te wijzen: de voor dat land meest karakteristieke en waardevolle natuur.

• De EU heeft bepaald dat er voor een Natura 2000 gebied een streven moet zijn tot behoud van een goede staat van het natuurgebied.
  Er is dus geen Europese verplichting tot behoud, maar slechts een streven daartoe.

• Er wordt vanuit de EU niet bepaald hoe en in welke mate de natuur in zo'n gebied gehandhaafd blijft of en ook niet hoe snel die natuur verbeterd wordt, alleen een streven naar behoud. 
  Elk land mag zijn eigen invulling hebben van de grenswaarde stikstof-depositie, de zogenoemde Kritische Depositiewaarde (KDW). Er wordt Europees nergens over stikstof of depositiewaarde gesproken!
  Er is dus geen Europese kwantificering van de handhaving van de natuur in Natura 2000 gebieden.
  De EU stelt overigens wel normen aan de maximale hoeveelheid fijnstof en de hoeveelheid stikstof (o.m. NO2) in de lucht (aan die normen voldoet Nederland ruimschoots), maar stelt geen maximale norm aan stikstof-depositie!

• Nederland heeft de Kritische Depositiewaarde (KDW), dus de maximale grens van neergeslagen stikstof, gesteld op 0,07 gram stikstof per hectare per jaar. Die grens is ca. 3.000 tot 7.000 keer strenger dan onze buurlanden….!
  Geen enkel ander land voert zo'n radicaal regime dat ook nog eens funest is voor de eigen samenleving.
  In 2017 was die grenswaarde 14 gram, toch al zeer gering. Daarna is die grens plotseling 0,7 gram geworden en in 2019 bracht de Raad van State die waarde zelfs terug tot de onwaarschijnlijk lage waarde van 0,07 gram stikstof per hectare per jaar... 
  Die maximale hoeveelheid is "één keer de stikstof van een vogelpoepje van een mus per hectare per jaar"; het is duidelijk dat het maximum nogal overdreven miniem is. Bijvoorbeeld Duitsland heeft een KDW van 200-300 gram en Denemarken 200-700 gram. **)

• Europese regel: eenmaal aangemeld als locatie van Natura 2000, kan die aanmelding nooit meer ongedaan worden gemaakt! Er zijn in Nederland zeer veel gebieden aangemeld als Natura 2000 gebied. 
  De natuurorganisaties zijn als Rupsjes Nooitgenoeg. Ecologen en beleidsadviseurs van natuurorganisaties (o.m. Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten) leveren steeds meer Natura 2000 locaties aan. En de politiek aanvaardt dat. Vooralsnog zijn dat 162 locaties...

• Natuurorganisaties in Nederland doen alsof de EU die waarden heeft gesteld. 
  Dat is onzin. Die grens is door Nederland zelf bepaald.

• Natuurorganisaties in Nederland doen alsof er zeer veel stikstofgevoelige planten en dieren alleen maar in Nederland voorkomen en dus beschermd moeten worden.
  Ook dat is onzin. Die stikstofgevoelige planten en dieren komen juist in het buitenland voor en dáár wel in zeer grote aantallen en met minder stikstof-depositie in hun leefomgeving (habitat).

• Een groot gebied rond de Natura 2000 locatie moet even streng beschermd worden.
  De bufferzone rond een Natura 2000 locatie is vaak een kilometer. Voor de vele kleine locaties betekent dit dat het "verboden" gebied zeer veel groter wordt.

Er kunnen in Nederland nauwelijks meer woningen worden gebouwd, boeren moeten land afstaan en zelfs schone industrie is vrijwel onmogelijk door:

• de in Nederland zelf gekozen, extreem lage maximale grens (3.000-7.000 keer strenger dan omringende landen)

• het grote aantal Natura 2000 gebieden in Nederland

• het permanente karakter van die natuurlocaties.

Hoe komen we uit de stikstofcrisis?

Onmiddellijke oplossingen om uit de door Nederland zelfgeschapen stikstofcrisis te komen:

• De grenswaarde (Kritische Depositiewaarde, KDW) van 0,07 gram veranderen naar een normale waarde, bijvoorbeeld 300 gram stikstof per hectare per jaar, vergelijkbaar met onze buurlanden. Dan kan iedereen weer normaal leven.
  Veel aanhangers van natuurbeheer doen alsof de zelf te bepalen grenswaarde een door de EU geëiste, keihard gegeven waarde is! Door de continue media-aandacht voor "groen" en de stikstofcrisis denkt ook het publiek dat die waarde door een keihard getal van Europa is en er dus niets anders opzit dan in de crisis te berusten en maar geen woningen meer te bouwen enz.

• Stoppen met het aanvullen van Natura 2000 locaties.

• Land van boeren met stikstofrechten kopen of onteigenen en er woningen bouwen.
  Zie eventueel 500 huizen extra door grote stikstof-truc Limmel a/d Maas waar de bestemming van een weiland is omgezet naar "woningbouw" waardoor de stikstofruimte van dat gebied benut kon worden.

• Omdat vooral de media erop hameren dat we elke dier- en plantensoort in Nederland moeten herbergen en redden: iedereen er bewust van maken dat er geen enkel dier of plantje in Nederland is, dat niet ook (vaak: juist) in het buitenland leeft.

Verder is zeer wenselijk en voor velen noodzakelijk:

• Houd rekening met Nederland als klein én dichtbevolkt land.
  Weeg af of bijvoorbeeld de zeer omvangrijke veeteelt of een gigantische kunstmestfabriek in Nederland wel zinnig is.
  Nederland heeft i.v.m. de rest van Europa wel veel stikstof-depositie. Moeten we in ons dichtstbevolkte landje zoveel niet-bilogisch vee hebben (3,8 grootvee-eenheden per hectare, tegenover een EU-gemiddelde van 0,8; de enorme aantallen niet-biologische pluimvee valt hier buiten...)? Overigens, veel andere landen hebben ook regio's waar de stikstof-depositie groot is, maar omdat die landen groter zijn, speelt dat een te-verwaarlozen-kleine rol.
  
  bevolkingsdichtheid nederland, begië, duitsland, denemarken, spanje:
  
  

• Neem de betekenis van de Raad van State in dit soort zaken onder de loep. Maatregelen nemen wanneer de Raad van State buiten haar jurisdictie werkt. De reikwijdte van de beslissingen van de rechter overwegen bij bijvoorbeeld milieukwesties omdat daar de beïnvloeding door de media en groene organisaties zeer grote persoonlijke druk leggen op de rechters: rechters werken mee aan het wensdenken en "mogelijke" gevolgen van teveel stikstof. 

• De maatschappelijke integriteit van rechters onder de loep nemen. Rechters worden blijkbaar overdonderd door schreeuwerige milieuorganisaties en nemen beslissingen op basis van een vermoeden en van sterk overdreven, onjuist gefundeerde getallen. Zijn rechters bang voor de media of gewoon een klein beetje suf en iets te meegaand met de groene stroming?

• Alle overheidsorganen ervan doordringen dat exorbitant strenge en onredelijke milieu-eisen een verregaand negatieve invloed hebben op de samenleving.
  De Nederlandse overheid delegeert steeds meer naar lagere overheden. De lagere overheden worden steeds meer bestuurd door milieumensen, vooral de ministeries, de provincies en de steden. Zij nemen beslissingen zonder oog voor de gevolgen voor samenleving en economie.

• Het mandaat van Staatsbosbeheer heroverwegen.
  Staatsbosbeheer heeft een bedenkelijke rol gespeeld in het aandragen van zogenaamd stikstofgevoelige gebieden. Staatsbosbeheer heeft vele hectares bomen gerooid en rijke grond metersdiep verwijderd om voedselarme grond te verkrijgen. Reden: die voedselarme grond was er ooit (ooit!) ook in Nederland. Natuurorganisaties, politici en media hebben vooral aandacht aan die door Staatsbosbeheer zelf gegraven voedselarme gronden waar men geen stikstof-depositie wil (anders gaat er, oh jé, nog wat Nederland-eigen natuur groeien). 
  Bekend zijn chopperen en plaggen. Chopperen is "in één keer met grote machines alle vegetatie en het bovenste laagje grond verwijderen en plaggen is nog drastischer: dan wordt met bulldozers de hele toplaag verwijderd." Staasbosbeheer noemt dit een kwaliteitsimpuls. 
  Bijkomend "voordeel" is dat Staatsbosbeheer zijn eigen bedrijf (Biogrondstoffen BV dat eerst Energiehout BV heette, maar die naam kreeg blijkbaar een slechte klank) kan voeden met biomassa van die tienduizenden bomen die opgeofferd worden voor kale grond en andere nutteloze projecten.

• De media duidelijk maken dat zij naar de samenleving moeten luisteren. 
  Omdat milieumensen zeer veel ingangen hebben bij de nieuwsmedia (NOS, RTL, kranten) en sociale media, wordt alles wat zij aandragen als waarheid gezien.
  De "wetenschappers", nogal radicale ecologen en anderen die milieudeskundige genoemd worden, willen hun wensdromen laten uitkomen: 
  - ze gebruiken alleen maar gegevens die hun uitkomen
  - ze passen onderzoeken aan nadat peer review heeft plaatsgevonden
  - ze worden vaak niet gestoord door gedegen kennis van getallen en vooral van significantie (hoe nauwkeurig is een getal en hoe belangrijk is het verhoudingsgewijs; de "wetenschappers" kennen dat niet of vergeten dat gemakshalve).
  De volgers, vaak alfa's, nemen de gegevens van die "wetenschappers" voor zoete koek.
  Elke opleiding en studie zou een korte les over significantie (en zekerheid en onzekerheid) moeten bevatten, om irreële uitschieters als de stikstof-grenswaarde te vermijden.

• Onderzoeken, rapporten en voorstellen op waarheid controleren.
  Het blijkt dat in het Standaardgegevensformulier typische soorten in Natura2000 gebieden zijn opgevoerd die daar niet voorkomen en wellicht ook nooit hebben bestaan. Op die manier kunnen de natuurorganisaties in die gebieden zeldzame soorten introduceren die er nooit zijn geweest, maar waardoor toch alle andere activiteit verboden is, in dat gebied en in de bufferzone eromheen... 
  Er moet een gepaste maatregel zijn om dit soort fraude te bestraffen. Intrekken van elke vorm van subsidie wellicht.

• Modellen en rekentools zoals AERIUS Calculator worden gevoed met extreem lage grenswaarden en ander wensdenken. Modellen, ook rekenmodellen, zijn alleen maar meningen: het model bevat uitlsuitend de parameters en parameterwaarden die de makers ervan "goed" dunken. Alle modellen dienen dus met een zekere vorm van argwaan bezien te worden. Wanneer het om het milieu gaat, is zo'n model een afspiegeling van dat bijna heilige geloof in het milieu. Helaas bouwt iedereen in het milieuveld op die gereedschappen (het komt tenslotte uit de computer). Bij de zure regen uit de jaren 1990 was dat ook zo: Nederland was in rep en roer door een verzonnen verhaal van "wetenschappers" uit Denemarken en er kwamen allerlei tools om de oorzaak van de zure regen tegen te gaan. (Het bleek één grote leugen en toen was het enorm stil in overheidsland.) 
  Let er dus op: ook, misschien juist bèta's kunnen ook sensatiebelust en gestoord zijn...

• Draag de boodschap uit: maak van biodiversiteit geen geloof, maar wees reëel.
  Veel ecologen, "milieudeskundigen" en media verafgoden biodiversiteit en stellen alles in het wek om daaraan te voldoen. Zoals bij alle religies is met de aanbidding van die god elke afweging en redelijkheid verdwenen. De afweging: als er een grens gesteld moet worden, wees dan eerlijk en realistisch. De redelijkheid: van alle zeer zeldzame dier- en plantensoorten in Nederland zijn er elders in Europa of daarbuiten grote aantallen. Overigens, biodiversiteit is ook een verdienmodel geworden voor alle duurbetaalde ingehuurde adviseurs.

• Milieustudies mogen wel iets realistischer.
  Het milieu krijgt zoveel aandacht van de overheid en de media dat maatschappelijke en desnoods ook economische gevolgen moeten worden meegewogen in de veelheid aan beslissingen die uit te strenge milieu-bepalingen volgen.

• Denk goed na over beleidsadviseurs en inhuur van advies.
  Beleidsadviseurs wensen onderzoeken en rapporten. Er moeten acties uit hun advies voortkomen, anders zijn de duur ingehuurde adviseurs overbodig. Het is onbelangrijk wat geadviseerd wordt, als hun werk maar lang voortduurt.

• Denk goed na bij de vraag naar rapporten en visies.
  Elk overheidsorgaan is van menig dat het rapporten moet uitbrengen met visies, plannen, acties. Ministerie, provincie, gemeente en waterschap denken: (a) te weinig gegevens te hebben (b) door milieuorganisaties en de media aangesproken te worden op hun gedrag.
  Louter onnodige en ongewenste angst. Minimaliseer daarom het aantal rapporten en adviezen (de meeste verdwijnen in de lade, zijn identiek aan rapporten van collega-overheden of wijken daar juist enorm van af). Dat bespaart nationaal ook nog zeer veel tijd van eigen medewerkers en inhuur van externe adviseurs en dus zéér veel geld.
  helft ambtenaren rijksoverheid is alleen bezig met controle en ondersteuning andere helft
  (fd, 20 juli 2024):
  

• Misschien voor een fors aantal onzin-studies een lage numerus fixus instellen of in het geheel geen overheidsbijdragen meer.
  Het blijkt dat veel niet-technische studies alleen maar geldverslindende onzin-beroepen opleveren. Ook een numerus fixus (beperking van het aantal studenten voor die studierichting) behoort zeker tot de mogelijkheden.
  Onzin-beroepen (bullshit jobs) zijn bijvoorbeeld middle-manager, beleidsadviseur, beleidsmedewerker, communicatie-medewerker, energie-adviseur (vaak hebben ze nauwelijks een technische opleiding), kwaliteits-controleur, "afvinker", begeleider, bedrijfs-psycholoog, projectleider, assisistent, coach (voorbeeld), klimaatveranderings-deskundige, milieu-adviseur, ecoloog (gezien de berg aan onderzoeken en rapporten zijn er al veel te veel). Vooral de niet-technische adviseurs geven veel vertraging, kosten en ergernis (welke toegevoegde waarde heeft bijvoorbeeld een Programmaleider Vereniging en Communicatie en Bestuurlijk Juridische Zaken, of een Adviseur Public Affairs).
  Veel medewerkers moeten anderen controleren terwijl dat helemaal niet nodig is, maar men vindt die controles "nodig" door het doorgeschoten verschijnsel meten-is-weten en door de onkunde van managers en vooral topmanagement (dat vaak niets van de materie van het bedrijf weet) en de angst van geldverstrekkende instanties (waar vaak ook nog eens de helft nutteloos bezig is). In de bouw hebben we bijvoorbeeld geen opzichters nodig, maar meewerkende voormannen (m/v).
  Als alle mbo-, hbo- en universitaire studenten in plaats van een nuttelozen studie maatschappelijk wél relevante beroepen gaan uitoefenen (zorg, bouw, techniek e.d.), dan bespaart onze samenleving miljarden euro's (ondanks de meer-uitgaven aan zorg e.d.) én hoeven we geen enkele medewerker meer uit het buitenland te halen. 
  Wat prachtig: er zijn gelukkig nog weldenkende mensen! Prinses Alexia deed een paar maanden in Londen de studie Science & Engineering for Social Change maar stapt over op Civil Engineering (Civiele Techniek): meer bèta en wel nuttig voor mens en maatschappij).

Andere factoren die een belangrijke rol speelden en nog steeds spelen bij de stikstofcrisis

• Door de ongezonde verwevenheid van milieumensen met de politiek én met de media is Nederland het enige land met een obsessie tegen stikstof e.d.

• Als je kinderen een koektrommel geeft, is die zeer snel leeg. Zo is het ook bij de stikstofcrisis gegaan: de milieumensen hebben van de gelegenheid gebruik gemaakt de grens van de depositie krankzinnig laag te stellen, zodat er helemaal niets meer kan gebeuren in de Natura 2000 gebieden en in een bufferzone van kilometers rond al die gebieden.

• Nederland is klein en een teveel aan stikstof wordt niet "goedgemaakt" door grote gebieden met veel minder stikstof-depositie zoals in Duitsland en Italië die elk ook hun immers grote regio's hebben (Ruhrgebied en Po-vlakte). Onze situatie is dus zeker niet veel ernstiger dan in Duitsland en Italië maar simpelweg anders.

• De meeste milieumensen zijn alfa-mensen en kunnen moeilijk omgaan met getallen. Bèta-mensen zien van nature sneller in dat iets irreëel is (maar moeten wel te vertrouwen zijn).

• Voor de maximale grens zijn de natuurorganisaties uitgegaan van de vermoedelijke waarde van het jaar 1700 of 1900 (waarschijnlijk afhankelijk van wat wenselijk was). Volslagen irreëel, toen woonden er maar een paar miljoen mensen in Nederland, had men een heel ander leven en werden stikstofwaarden niet bijgehouden.

• Voorbeeld van een bedenkelijke actie van Staatsbosbeheer: Staatsbosbeheer zet steeds maar weer korhoenders uit op de Sallandse Heuvelrug, maar ze planten zich daar niet voort. Elk jaar worden er weer korhoenders uit hun geliefde habitat in Zweden naar de Heuvelrug gedeporteerd. Terwijl de korhoenders in Europa geen bedreigde of zeldzame soort is. 
  het verspreidingsgebied loopt van schotland tot oost-china, alleen in nederland voelt de korhoender zich blijkbaar onprettig; staatsbosbeheer, waarom dan hier korhoenders uitzetten (wikipedia)?
  

• De kale gronden die natuurorganisaties willen, zijn zeker niet biodivers! Overigens komen die gronden elders in Europa wél voor, in grote omvang én op een natuurlijke manier! 

• In de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn staat niets over stikstof, stikstof-depositie, Kritische Depositiewaarde e.d.

• De emissie van reactieve stikstof in Nederland is tussen 1990 en 2017 met 2/3 afgenomen (brondata: Emissieregistratie)! Er is dus al heel veel gebeurd op het stikstof-vlak. Zoveel zelfs, dat die extreem lage grenswaarde van 0,07 gram volslagen uit de lucht is gegrepen.

• Milieugroeperingen hebben er alle belang bij de situatie veel slechter voor te stellen dan die in werkelijkheid is: donateurs, subsidies, politieke aandacht. Een paar door overijverige, bijna hysterische ecologen en diepgravers van Staatsbosbeheer zelfgeschapen stikstofgevoelige grond worden als voorbeeld gesteld van de volledige natuur in Nederland. En de media papegaaien het zeer graag na. Aandacht en macht, dat willen milieugroeperingen. Maar de samenleving staat helemaal stil...

• Waarom kan de Raad van State over de grenswaarde van 0,07 gram een uitspraak doen? Dat is aan kabinet en parlement!

• De Raad van State speelt een bedenkelijke rol door nieuwe bedrijven te verbieden bij alleen maar een vermoeden dat er wellicht wilde hamsters o.d. in dat gebied leven. Net als rechters die de wet graag buigen om tegemoet te komen aan de wensen van de milieumensen.

• Bescherming van plant en dier is begrijpelijk voor een gebied als de Veluwe of de Waddenzee, maar niet in bijna geheel Nederland.

• Door al het gedoe, gedraai, gekonkel, overdreven reacties, halve waarheden en vooral onwaarheden van de milieugroeperingen en hun ecologen, adviseurs en politieke vertegenwoordigers verliest de burger zijn vertrouwen in de wetenschap en vooral ook in de politiek.

Dit kan altijd. Limmel aan de Maas kan verder met de woningbouw:

(De Nieuwe Ster Maastricht en Waals Weekblad).

Documentatie
- Natura 2000 Gebieden

- Natura 2000 Standaardgegevensformulier (SGF)

- Natura 2000 Site (begrijpelijk nogal eenzijdige informatie)

*) Met dank aan "De Stikstoffuik - politici in de ban van de ecolobby" van Arnout Jaspers (uitgave Blauwburgwal)
(Terug)

**) In de documentatie wordt vrijwel nooit over de feitelijke grenswaarden (KDW's) bericht en in het geheel niet over een neutrale motivatie van die waarden. In de zeldzame documenten is dan meestal sprake van mol in plaats van gram. Het vermelden van het aantal gram heeft het voordeel dat het zeer duidelijk aangeeft hoe veel of hoe weinig het is.
(Terug)