Een
andere veelgebruikte benaming is de Internationale
Stijl. Het Nieuwe Bouwen is een bouwstijl die gekenmerkt wordt door
soberheid en functionaliteit, gebruik van nieuwe materialen en
ontbreken van
weelderige opsmuk. De vorderingen in bouwtechnologie maakten
nieuwe vormen mogelijk. In de beginperiode van de Nieuwe Zakelijkheid
werd voor het eerst in glas, staal en beton gebouwd. Denk
hierbij ook aan skeletbouw.
Achtergronden, denkbeelden, kenmerken Nieuwe Zakelijkheid
- Het technisch denken wordt zakelijk denken: geen ornamenten en
andere onnodige versieringen (bijgedachte: vertrouw op de eigen schoonheid
van het materiaal), geen kleur, muren in plaats van massa, hoogbouw.
- Gebruik techniek niet als beeldend middel, zoals bij het Constructivisme,
maar pas de techniek toe om goed te kunnen bouwen.
- De ruimte,
met doelmatige indeling van de plattegronden, adequate voorzieningen en optimale
bezonning, was het belangrijkst.
- De wanden mochten slechts een ruimtevormende functie hebben; geen enkele wand mocht zoveel nadruk krijgen dat die als gevel zou gaan
werken (muren i.p.v. massa).
- Door skeletbouw in gewapend beton
verviel de dragende functie van de wand, hetgeen huiddunne wanden mogelijk maakte. Het
resultaat hiervan was: een strenge opzet, in geometrische blokken,
modulaire regelmaat van kolommen en muren op een stramien
(in plaats van de symmetrie), geen flexibele wanden (die bleken een
utopie te zijn).
- Het gebruik van stalen raamprofielen maakte een "open" en doorzichtige opbouw van de gevels mogelijk.
- Door gebruik van grote ramen met veel glas kon lucht gemakkelijk toetreden en veel licht naar binnen vallen.
- Bij woningbouw werd verbetering van de woning (met als gevolg verhoging van de
woonkwaliteit) het hoogste doel.
- De ontwerpers verzetten zich tegen het traditionele, gesloten bouwblok en kozen voor
open bebouwing in strokenbouw. Zo werden ook volkshuisvesting en stedenbouw belangrijke opgaven voor de aanhangers van het Nieuwe Bouwen.
- Architecten streefden naar de verbetering van de woning en verhoging van
het woongenot. Zakelijke architectuur, maar toch aandacht voor de maatschappelijke
kant (waarschijnlijk met het oog op opdrachten in de sfeer van
volkshuisvesting en stedenbouw).
- De architectuur bij het
Nieuwe Bouwen is mede beïnvloed door kunststromingen als het Kubisme
en De Stijl.
In Nederland bereikte de stroming haar hoogtepunt
tijdens en na de Eerste Wereldoorlog, met mensen als Oud, Dudok, Duiker,
Berlage, van
Loghem, Brinkman en van der Vlugt. De term Nieuwe Zakelijkheid is een vertaling
van het Duitse Neue Sachlichkeit en duidt het streven aan naar een
volkomen objectief en statisch realisme. Vooral door het optreden van
Rietveld en Berlage ging de beweging al spoedig over in het Functionalisme.
Voorbeelden - J.J.P. Oud: Rotterdam Spangen en Tussendijken
- J.J.P. Oud, invloed van De Stijl: Hoek van Holland, Oud Mathenesse (het Witte
Dorp), Kiefhoek: strakke, witte gevels en brede raamstroken met uitkragende
betonplaten, wel afgeronde hoekbeëindiging (verder geen decoraties)
- J.J.P. Oud en Mart Stam: blokje woningen in Weissenhofsiedlung Stuttgart
- Brinkman en Van der Vlugt: Van
Nelle fabriek en kantoorgebouwen: beglaasde transportgangen met
lopende banden (!), betonvloeren, fijne gevelindeling (ontworpen in verband met
de glasruiten die ook bij de kassen in het Westland werden toegepast!),
"transparante gevels van doorzichtig glas en grijs metaal rijzen loodrecht
tegen de hemel", de mening van Le Corbusier "een serene sfeer, alles
is open naar buiten toe en dat is belangrijk voor de mensen die in de zeven
verdiepingen moeten werken"
- Jan Duiker: Openluchtschool Amsterdam (foto onder): naast de schoollokalen
waren er balkons en een dakterras, waar in
de frisse buitenlucht les kon worden gegeven
- Jan Duiker en Bernard Bijvoet: sanatorium Hilversum (foto onder):
betonconstructie overal zichtbaar, transparant gebouw met open ligbalkons en
veel glas (licht en lucht in verband met de bewoners die tuberculose hadden);
zie ook Landgoed
Zonnestraal.
Voor meer voorbeelden zie o.m. bij Functionalisme.
Een stroming die de eenvormigheid van het Nieuwe Bouwen ter discussie stelde, is
het Structuralisme.
skeletbouw van beton, openluchtschool amsterdam,
architect duiker, 1929:
sanatorium zonnestraal, hilversum, architecten duiker en bijvoet, 1928 (cultureel
erfgoed):