krimp

Krimp heeft in de bouwkunde meer betekenissen:

• betonkrimp

• krimp van hout

• krimp van een pand of muur

• krimp in de algemene betekenis

1. Ook: betonkrimp. "Heel jong beton (in zijn plastische fase) en jong beton (in zijn verhardingsfase) worden gekenmerkt door diverse krimpmechanismen, die enerzijds te wijten zijn aan processen die zich afspelen in het beton zelf en anderzijds aan de wisselwerking met de omgeving." Beton krimpt alzijdig; als door de krimp de spanningen in het beton groter worden dan de trekspanning, ontstaan scheuren, meestal vanuit inwendige hoeken en bij versmallingen.

afbeelding met verschillende soorten betonkrimp; klik voor groter! (buildwise):

Soorten betonkrimp zijn:
- Plastische krimp is te wijten aan de verdamping van water aan het vrije oppervlak van vers beton na zijn uitvoering. Wanneer het beton is de verhardingsfase verkeert of verhard is, heeft men het over uitdrogingskrimp of hydraulische krimp.
- Chemische krimp of verhardingskrimp is een rechtstreeks gevolg van de hydratatie van cement: "het volume van de gevormde hydratatieproducten is kleiner dan de som van het volume van water en cement". "Cement reageert met een bepaalde hoeveelheid water. Dit proces gaat gepaard met een volumevermindering. In vergelijking met het oorspronkelijk door water en cement ingenomen volume zal dat van het reactieproduct na volledige hydratatie ongeveer 10 % kleiner zijn." Nog plastisch beton kan die krimp goed opvangen, bijna uitgehard beton uiteraard minder goed.
- Uitdrogingskrimp (drogingskrimp) of hydraulische krimp door verdampen van niet-gebonden water (vrij water) uit het beton; door waterverlies in de capillaire poriën trekken de poriën samen en krimpt het beton (naarmate de hydratatie van het cement vordert, neemt het volume aan capillaire poriën af). De mate van krimp is mede afhankelijk van de relatieve vochtigheid over langere tijd. Plastificeerders kunnen de waterbehoefte verlagen en daarmee ook de uitdrogingskrimp.
- Autogene krimp is een bijzondere vorm van verhardingskrimp, door de reactie van cement. Autogene krimp komt vooral voor bij betonsoorten met een lage watercementfactor (relatief weinig water) en bij betonsoorten met een hoog gehalte aan fijne stoffen. In deze omstandigheden neemt het cement tijdens de hydratatie van het jonge beton grote waterhoeveelheden op, zodat er snel met lucht gevulde poriën ontstaan. Dit verschijnsel (inwendige uitdroging of interne uitdroging) veroorzaakt capillaire druk, wat leidt tot een snelle krimp in de volledige betonmassa en tot volumevermindering van de cementsteen.
- Thermische krimp is de samentrekking die gepaard gaat met de afkoeling van het beton ná de exotherme hydratatiereactie, dus nadat alle hydratatiewarmte is vrijgekomen. Als het beton in een warme periode is aangemaakt en daarna afkoeling optreedt, kan scheurvorming optreden (vooral zichtbaar bij betonnen vloeren e.d.).
- Craquelé is een bijzondere vorm van krimp door uitdroging van de toplaag van het beton: craquelé is een patroon van kleine scheurtjes aan de oppervlakte van het beton; het heeft geen structurele gevolgen maar kan cosmetisch vervelend zijn en eventueel na verloop van tijd indringen van water en andere stoffen mogelijk maken.

scheurvorming bij een inwendige hoek:

Krimp is een belangrijke factor voor de praktijk, omdat hierdoor vaak scheuren ontstaan die de duurzaamheid van het beton kunnen beïnvloeden. Scheurvorming bij jong beton bevordert immers het transport van agressieve stoffen tot in de kern van het bouwwerk.

Speciale betonsoorten zoals hogesterktebeton (HSB) en zelfverdichtend beton (SCC, self-compacting concrete) hebben een andere samenstelling dan traditionele betonsoorten. Door de lage watercementfactor en door de grote hoeveelheid fijne stoffen van HSB en bepaalde zelfverdichtende betonsoorten zijn de mechanische effecten van de autogene krimp belangrijker dan die van de uitdrogingskrimp.
Wanneer autogene krimp dreigt, moet het beton met water besproeid te worden of afgedekt te worden met waterdoordrenkte textiel zodat water "van buiten" het beton in kan dringen."

Documentatie
- De krimp van jong speciaal beton (van Buildwise)

Met dank aan Febelcem, Betonplaza, Cement&BetonCentrum en Masters in Services.

Zie ook bij breukrek, opgelegde vervorming.

Eng. (concrete) shrinkage, setting shrinkage; plastische krimp is plastic shrinkage; thermische krimp is thermal contraction; scheurvorming door krimp is shrinkage cracking

2. Krimp van hout: in een droge omgeving krimpt hout, in een vochtige omgeving zwelt hout op. Krimp en zwelling zijn afhankelijk van de vochtigheid van het hout (het zogenoemde evenwichtsvochtgehalte van hout, als gevolg van de relatieve vochtigheid van de omgeving). 
In tangentiale richting (d.w.z. met de cirkel van de groeiring mee) is de krimp ongeveer tweemaal krimp in de radiale richting (met de straal, de radius, mee). Vandaar dat een afgezaagde stam of dikke tak meestal zal scheuren als hij droogt. Om de kans op krimpscheuren in gezaagd hout te verkleinen, kan een stam kwartiers gezaagd worden.

een voorbeeld van krimp bij hout (arnhemse fijnhouthandel):

krimp en zwelling bij eikenhout als gevolg van de houtvochtigheid (het evenwichtsvochtgehalte van hout), voor dosse en kwartiers gezaagd hout (bj parket):

Documentatie

- Berekening krimp en uitzetting (Excel-sheet van BJ Parket)

Zie bij "werken van hout", Arnhemse Fijnhouthandel en BJ Parket.

Eng. radiale krimp is radial shrinkage; tangentiële krimp is tangential shrinkage

3. Krimp is de benaming van een pand waarbij het voorste deel iets smaller is dan het achterste. Dit kwam bij boerderijen nog wel eens voor om achteraan een grotere breedte te hebben (voor stal e.d.).
Vergelijkbare betekenissen zijn (Haslinghuis):
- "inwaartse sprong van muurwerk"
- "nauwste gedeelte van de ruimte  waarin een scheprad van een poldermolen zich beweegt".

4. Krimp is een algemene term voor alles wat in aantal of omvang afneemt, bijvoorbeeld de demografische krimp in verschillende dorpen en steden omdat de (jongere) bewoners naar andere streken verhuizen (meestal uit economisch noodzakelijke redenen). 
Het gevolg van krimp is dat veel woningen en andere gebouwen leeg komen te staan, de buurt achteruitgaat en in extreme gevallen een soort spookdorpen ontstaan. We zijn de laatste eeuw geen "krimp" gewend en kunnen er dus moeilijk mee omgaan. Voor de bevolking en de lokale overheid is het moeilijk krimp te accepteren en 

een duidelijke afbeelding van wat er bij krimp zou moeten gebeuren; "krimp is een normaal transformatieproces"; klik voor groter (krimpsessie):

Documentatie
- Demografische krimp (Rabobank)

Verg. suburbanisatie, herbestemming (transformnatie).

Eng. demografische krimp is demographic contraction