hydraulisch

1. Een hydraulische stof is een stof die in aanraking met water reageert tot een soort pasta en verhardt (een steenachtig materiaal vormt; ook aan de lucht door de luchtvochtigheid) en die na de verharding niet meer oplost in water. 
In de bouw worden hydraulische stoffen gebruikt om toeslagstoffen als zand, grind e.d. met het cement tot één geheel aaneen te kitten. 

Hydraulische stoffen zijn bijvoorbeeld cement, kalk en, hoewel puzzolanen niet werkelijk hydraulisch genoemd worden: puzzolanen zoals tras. 
Hydraulische kalk bereikt in kortere tijd een hogere sterkte dan luchtkalk (schelpkalk), maar die sterkte is niet altijd gewenst zoals bij restauratiewerk. Hydraulische kalk wordt ook waterkalk genoemd.

Eigenschappen van verschillende soorten mortel uit de brochure Voegwerk van Monumentenwacht Vlaanderen.

Zie ook bij hydratatie, autogene of hydraulische krimp. 

2. Hydraulisch is ook "door middel van een water" (algemeen: vloeistof, vaak olie). Een voorbeeld is de hydraulische pers waarbij de drukkracht ontstaat door een pomp die het water in een door een zuiger afgesloten cilinder stuwt.
Belangrijkste aspecten van deze hydraulische systemen:
- een druk op een vloeistof, uitgeoefend in een geheel gevulde en gesloten ruimte, plant zicht in alle richtingen onveranderd voort
- een eigenschap van vloeistoffen is dat ze niet samendrukbaar zijn
- mbv. de vloeistof  in een gesloten buizen- en slangenstelsel kan een kracht overgebracht worden naar een andere plaats.
Zo is met een meermalen uitgeoefende kleine kracht een groot gewicht te heffen (auto's e.d.).

De term hydraulisch is afkomstig van het Griekse hydor (water) en aulos (buis).

Met dank aan Huib Visser.