home  

discl. / ©, lid NVJ

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Toets een onderwerp in het zoekboxje, of
klik op één van de letters A..Z hierboven.

Het is al gelukt dat er bijna nergens woningen gebouwd mogen worden
nu wil GroenLinks overal betaald parkeren in Utrecht. 
Zie GroenLinks en de bizarre dwingelandij.

gewelf, gewelven

 

gewelf

Een gewelf is een gebogen constructie als overspanning van een ruimte, oorspronkelijk in metselwerk. Al in de derde eeuw vóór Christus ontstonden de eerste boogconstructies. De boogconstructie zou, anders dan bij de Griekse bouwkunst, een belangrijke plaats innemen in de Romeinse bouwkunst. Rond de tweede eeuw voor Christus begonnen de Romeinen ook gewelven te bouwen. Ze gebruikten hiervoor houten hulpconstructies, formelen genaamd, waarop zij bogen metselden van metselwerk. Deze bogen vormden samen met dwarsverbindingen (ribben) een netwerk van vakken, waarin weer "beton" werd gestort. De Romeinen kenden ton-, koepel- en kruisgewelven.

Het bovenste deel van een gewelf wordt vaak kruin genoemd.
De vlakken die door graten of ribben worden ingesloten, heten gewelfvlakken of gewelfvelden.
Wanneer het gewelf bovenin het midden eindigt in een sluitsteen, dan wordt die steen gewelfsleutel genoemd.
Klimmend of dalend  is de term voor de kruinlijn die niet horizontaal, maar omhoog resp. omlaag gaat.
De plaats waar het gewelf of de boogconstructie begint, wordt geboorte genoemd (bij een boog: aanzet, aanzetsteen; bij een gewelf: aanzetlijn).
De "welving" die een gewelf maakt, heet welflijn.

Gewelven zijn o.m. (in alfabetische volgorde; kijk eventueel ook bij kapconstructies):

   
Boheems gewelf (Boheemse kap)
> booggewelf zie bij tongewelf, troggewelf
cellengewelf (Pruisisch gewelf, diamantgewelf)
crazy vaults
graatgewelf
hanggewelf (druipgewelf)
hypparschaal
kegelgewelf  
kloostergewelf
koepelgewelf
kruisgewelf
kruisribgewelf (vierdeling en zesdelig)
meloengewelf
muldengewelf (wangewelf)
muqarna (stactietengewelf, honingraatgewelf)
netgewelf
palmgewelf
pseudogewelf (uitkragende stenen; het kegelgewelf op de afbeelding is een voorbeeld)
> ribgewelf zie bij crazy vaults, kruisribgewelf, meloengewelf, netgewelf, palmgewelf, stergewelf, waaiergewelf
schroefgewelf
spiegelgewelf
steekgewelf zie bij steekkap
stergewelf
tongewelf  
(en spits tongewelf, vakwerktongewelf)
troggewelf (Tamburo gewelf, booggewelf)
waaiergewelf


Een paar voorbeelden:


1. kruisgewelf  2. tongewelf  3. koepelgewelf


zijwaartse druk bij een gewelf; opvangen van de zijwaartse druk bij een tongewelf; klik voor groter:


de meest voorkomende gewelven: tongewelf, kruisgewelf, kruisribgewelf, kloostergewelf, muldengewelf, spiegelgewelf, netgewelf, stergewelf; klik voor groter:


De term gewelf (hol gebogen metselwerk) is afgeleid van het werkwoord welven (boogvormig maken, boogvormig zijn). Ook de termen verwelft(e) en verwulft(e) kwamen in het Middelnederlands voor. De oudste vorm is verwelft. Bron Etymologiebank.

Zie boog. 
Zie ook calotte (kalot), cimborrio (paraplugewelf, paraplukoepel, meloengewelf), mudhif en eventueel kapconstructies en dakvormen.

Eng. vault;
Du. Gewölbe