gevelisolatie (spouw)

Na-isolatie van spouwmuren door vulling van de spouw is na aanvankelijke problemen volwassen geworden, bijvoorbeeld door het toepassen van vlokken van glaswol of steenwol, door HR IsoWool of door polystyreenparels. Bij deze vorm van na-isolatie wordt een vulling aangebracht tussen binnenspouwblad en buitenspouwblad (binnenmuur en buitenmuur, ook wel binnenblad en buitenblad genoemd).
Allerlei algemene uitgangspunten bij na-isolatie en andere manieren van na-isolatie (aan de buitenzijde van de woning en aan de binnenzijde van de woning) zijn vermeld bij na-isolatie.

na-isolatie met v.l.n.r. glaswol, eps (polystyreen, airpop) en pur (foto duurzaamheidsvergelijker):

Situaties waarbij het niet gewenst is (of niet nodig) de spouw te isoleren
- niet alle spouwmuren zijn geschikt: niet geschikt zijn gevels van geglazuurde baksteen, verblendsteen, strengperssteen, en gevels met een dampdichte verflaag of andere dampdichte afwerklaag; de damp kan niet goed door deze muren treden, isolatie van de spouw sluit de muur teveel af; omdat er na vullen van de spouw met isolatiemateriaal geen geventileerde spouw meer is, droogt de gevelsteen minder snel waardoor vorst-gevoelige stenen meer kans hebben kapot te vriezen; ook gevels met poreuze baksteen of poreuze betonsteen, stenen die eigenlijk niet goed bestand zijn tegen vorst, kunnen mogelijk gehydrofobeerd worden voordat de spouw geïsoleerd wordt
- een in het verleden al geïsoleerde spouw kan niet opnieuw worden geïsoleerd
- bij woningen uit de jaren '70 met een dunne laag isolatie én een kleine luchtspouw levert spouwmuurisolatie vrijwel niets op (die paar centimeter zet niet veel zoden aan de dijk)
- woningen vóór ca. 1920 hebben meestal geen spouw
- woningen vóór ca. 1960 hebben meestal een te kleine spouw (bij minder dan 3 cm spouw is na-isolatie niet of nauwelijks mogelijk en niet zinvol)
- scheuren en vochtschade aan muren kan na-isolatie onmogelijk of ongewenst maken
- woningen vanaf ca. 1992 hebben al een redelijk tot goed geïsoleerde spouw
- de grootte van de voeg bepaalt mede het soort isolatiemateriaal (voor bijvoorbeeld het toevoeren van glaswol en steenwol is minimaal een boorgat van 18 mm nodig, daarvoor moeten wel de voegen "dik" genoeg zijn in de kruising van lint- en stootvoeg; zie bij Materialen voordelen en nadelen verderop)
- de te isoleren woning moet bereikbaar zijn voor vrachtwagen e.d. waarmee het isolatie-proces plaatsvindt
- wanneer een rijtjeshuis wordt nageïsoleerd, kan niet altijd vermeden worden dat de spouwmuur van de belendende panden vrij van isolatiemateriaal is (vaak zijn scheidingsborstels te plaatsen); bespreek e.e.a. met uw buren.

Voordelen van spouwisolatie
- in de winter isoleert de gevulde spouw tegen verdwijnen van de warmte naar buiten (warmere muren dus in beginsel minder condensatie van vocht tegen de binnenmuren); in de zomer warmen de binnenmuren minder op (koudere muren)
- minder kosten energie en vermoedelijk ook minder kosten aan koeling
- het energielabel zal verbeteren; afhankelijk van de situatie kan dat een hele sprong naar beter betekenen
- door de vulling en het nalopen van naden en kieren zijn tocht & trek waarschijnlijk verminderd
- geluid van buiten wordt enigszins gedempt
- de gevel blijft, als het goed is, van buiten en van binnen onaangetast (d.w.z. wordt niet beschadigd; bij gevelisolatie aan de buitenzijde van de buitenmuur of gevelisolatie aan de binnenzijde van de binnenmuur is dat wel het geval)
- de werkzaamheden zelf duren meestal maar één dag
- mogelijk verhoging van de waarde van de woning.

Risico's (nadelen) van het isoleren van de spouw
- door de gevel te isoleren kan het zijn dat andere, ongeïsoleerde of slecht geïsoleerde bouwdelen relatief koud zijn wat condens en schimmel tot gevolg kan hebben (
- door het isolatiemateriaal kan het vocht uit de woning niet goed meer naar buiten en moet er meer geventileerd worden om condens e.d. te vermijden (door de spouwisolatie is er verminderde ventilatie in huis)
- er waren toch teveel plaatsen in de spouw met cementbaarden, spouwankers e.d. waardoor het isolatiemateriaal niet goed verdeeld is én er koudebruggen blijven ontstaan (opnieuw: met eventueel condens, schimmel e.d. op de binnenmuur); vooraf  is camera-onderzoek van de spouw noodzakelijk; bij monumenten en oudere huizen zijn er naast speciebaarden e.d. wel eens gemetselde dwarsverbanden tussen binnen- en buitenmuur waardoor koudebruggen ontstaan; "houten balken en kozijnen kunnen gaan rotten, metaal kan gaan roesten, zout kan verf wegdrukken en stenen kunenn kapotvriezen")
- de buitenmuur blijft langer nat na regen omdat de spouw niet meer geventileerd wordt; bij slecht voegwerk kan er eerder vocht de isolatie intreden
- na-isoleren met een organisch materiaal kan bij vocht door de buitenmuur het materiaal laten rotten en schimmelen
- na-isoleren door het eenvoudigweg "volpurren" van spouwmuren is niet altijd gewenst (de samenstelling van de PUR is belangrijk; traag werkend PUR schuim is nodig om de spouw goed te vullen én om drukopbouw in de muur te vermijden; bij te snel verharden wordt de spouw niet goed gevuld; een verkeerde PUR neemt toch vocht op; ongehard komen ongezonde gassen vrij; een specialistisch bedrijf kan letten op samenstelling en gezondheid; allergische reacties van de bewoners bij foutief aanbrengen van PUR, PUR is niet te recyclen omdat het goed hecht aan de ondergrond van baksteen e.d.; muizen houden van PUR om nesten in te maken)
- niet altijd is duidelijk of de kosten opwegen tegen de baten (vooral uiteraard als er veel extra werk is en als er geen subsidie is)
- risico's uit het verleden: vroeger werden isolatiematerialen gebruikt die niet goed waterbestendig waren waardoor de binnenmuur nat werd na wat fikse regenbuien ("men" beweert dat die materialen niet meer worden toegepast); vroeger zakte het isolatiemateriaal ook gemakkelijker (door een verkeerde samenstelling)

Conditie van muren en spouw (vooraf uit te voeren onderzoeken!)
- laat de spouw onderzoeken (is er sowieso een spouw? is de spouw overal groot genoeg? is de spouw schoon genoeg? is de spouw in het verleden al geïsoleerd? bedrijven die spouwmuren isoleren behoren, na het maken van wat gaatjes in de metselvoeg van de gevel, met een endoscoop na te gaan of de spouw geschikt is voor isolatie; zeer globaal kan gesteld worden: woningen vóór ca. 1920 hebben bijna nooit een spouw, woningen vóór ca. 1960 hebben meestal een smalle en ongeïsoleerde spouw dus na-isoleren is zinvol, woningen vóór ca. 1976 hebben vaak wel een bredere spouw maar meestal geen of een dunne laag isolatie daarin dus na-isoleren is zinvol, woningen vanaf ca. 1992 hebben al een geïsoleerde spouw dus hoeven niet na-geïsoleerd te worden)
- de spouw moet schoon zijn; door bijvoorbeeld speciebruggen (speciebaarden, cementbaarden) tussen buiten- en binnenspouwblad droogt bij na-isolatie van de spouwmuur een vochtige plek veel minder snel op, met kans op vochtplekken bij de buitenmuur en op die plekken bij de binnenmuur meer kans op condens en schimmel (wanneer die plek langere tijd vochtig is); voordat tot na-isolatie wordt overgegaan, moet het isolatiebedrijf de spouw van de spouwmuur onderzoeken
- de spouw moet overal even breed zijn, omdat anders het spuitmateriaal niet goed verdeeld wordt
- een spouw kan maximaal de spouwdikte aan isolatie bevatten, dus stel de verwachtingen niet te hoog als die spouw wat klein is (bijvoorbeeld 3 cm)
- bij een slecht gevoegde, gescheurde of poreuze buitenmuur is het te overwegen deze te laten reinigen, te laten herstellen en eventueel te laten hydrofoberen (als de gevel lang nat blijft na een forse regenbui en bij voorkeur pas uitvoeren nadat alle vulopeningen e.d. weer zijn gevuld of eerst de gevel laten hydrofoberen en die vulopeningen na het isoleren met de hand hydrofoberen); isolatie van de spouw kan ervoor zorgen dat de buitenmuur te lang vochtig blijft, mosvorming ontstaat op de gevel en na verloop van tijd het isolatiemateriaal mogelijk toch vocht doorlaat naar de binnenmuur
- wanneer er al scheuren of tekenen van vochtdoorslag in de gevel aanwezig zijn, kan na-isoleren van de spouw scheuren en vorstschade geven, omdat door de vulling van de spouw de temperatuur van de buitenmuur hoger oploopt (zonneschijn, geen spouwventilatie meer) en lager zakt (koude, vorst, hagel; de gevel wordt niet meer verwarmd door de slecht geïsoleerde muur); laat scheuren e.d. controleren door een bouwkundige (bij voorkeur niet het spouwmuur-isolatiebedrijf)
- ventilatie van kruipruimte moet behouden blijven; soms wordt de kruipruimte geventileerd via de spouwmuur wat na isolatie niet meer mogelijk is; laat vóór het isoleren of onmiddellijk ná het isoleren speciale ventilatiekokers installeren!
- laat dakgoten en daken controleren en eventueel herstellen om te vermijden dat hemelwater in de spouw loopt; waar het voorheen geen problemen gaf als er eens wat vocht in de spouw was, kan een geïsoleerde spouw juist problemen geven (het vocht verdampt niet en kan uiteindelijk aan de binnenmuur naar zichtbaar worden, condens geven enz.; de isolatiewaarde van vochtige isolatie is aanzienlijk minder).

Controle ná het isoleren
- controleer of bij alle vulopeningen (boorgaten) en andere openingen (bij spouwopeningen, spouwroosters, kozijnen, raamdorpels, dakgoten e.d.) isolatiemateriaal zichtbaar is (vulling-controle)
- controleer of alle ventilatie- en aan/afvoeropeningen geen isolatieresten bevatten
- laat de boorgaten met dezelfde kleur voegsel vullen als de bestaande voegen (het gat vAi welke ge spouw gevuld is, wordt weer gedicht).

Kosten
- kosten na-isoleren spouw tussenwoning of hoekwoning met glaswol of steenwol is 20-30 euro/m2 incl. btw, dus bij ca. 50 m2 is dat 1000-1500 euro (let op: zonder extra werkzaamheden zoals voegwerk herstellen, hydrofoberen, ventilatiekokers, cementbaarden en ander spouwvulling verwijderen (voor zover mogelijk), scheidingsborstels aanbrengen, stucwerk gevel, speciale knipvoeg e.d.), voor een vrijstaand huis de drievoudige kosten; let op: isoleren met een goede soort PUR-schuim is 2 maal zo duur
- mogelijk zijn subsidies verkrijgbaar voor het isoleren van spouwmuren e.d.; kijk eventueel op SubsidieIsolatie
- laat meer offertes uitbrengen (welke werkzaamheden (voorrijkosten?, huur materieel?, minimaal aantal m2?, maken en weer vullen boorgaten, spuiten per uur of per m2?, welke extra's (ook aan kosten), welke materialen, hoe lang het duurt, is het bedrijf gecertificeerd, garantieperiode e.d.; ga alleen in zee met een bedrijf waarvan u zeker weet dat dat betrouwbaar is (raadpleeg vrienden en kennissen)
- de garantie van meestal 10 jaar op na-isolatie van de spouw is eigenlijk echt te kort, gezien het lange leven van een huis (dat betekent al dat de bedrijven die de muren isoleren niet zeker zijn van hun zaak).

Materialen voor na-isolatie spouw
(a) Glaswol of steenwol in de vorm van vlokken (minerale wol):
- isolatiewaarde: ca. 0,037 W/mK (Supafil van Knauf heeft een lambda van 0,034 W/mK; diverse Supafil-varianten voor spouwmuur, dak enz.; er is glaswol-isolatie met HR++)
- voordelen: recycleerbaar, waterafstotend, vochtwerend, brandwerend, onbrandbaar (brandklasse A1), niet duur, licht in gewicht, ook goede akoestische isolatie
- nadelen: spouw minimaal 50 mm, boorgat minimaal 18 mm, onbeschermd kans op huidirritatie (mondkapje en handschoenen aanbevolen), niet geschikt voor muren met veel cementbaarden e.d., verminderde isolatiewaarde wanneer de minerale wol toch nat mocht worden/blijven
(b) EPS-parel, airpop-parels (Polystyreen bolletjes, isolatieparels; de parels kleven aan elkaar zonder een te dichte massa te vormen):
- isolatiewaarde: ca. 0,037 W/mK (de zwarte bolletjes hebben een betere isolatiewaarde; EPS-SE is moeilijk brandbaar; ook verkrijgbaar in HR++ kwaliteit)
- voordelen: spouw minimaal 30 mm, betrekkelijk goedkoop, volledig te recyclen, waterafstotend, nemen geen vocht op, boorgat minimaal 14-16 mm
- nadelen: zeer brandbaar, iets minder goede kierafdichting dan glaswol of PUR, bij slechte verlijming kan EPS verzakken, kan niet bij vorst worden aangebracht, kleine kans dat isolatiekorrels komt door kieren op zolder e.d. (gaten dichtmaken met PUR, plukje steenwol o.d.)
(c) PUR (polyurethaanschuim; PUR schuimt, vult alle hoeken en gaten en expandeert tot een vaste geheel): 
- isolatiewaarde afhankelijk van de soort PUR: ca. 0,028 - 0,0037 W/m.K
- voordelen: spouw minimaal 30 mm (dus ook geschikt voor een kleine spouw), isoleert goed, dicht kieren in spouw zeer goed af (dus ook bij veel cementbaarden goed toe te passen), winddicht, vochtwerend, brandwerend, boorgat minimaal 12 mm
- nadelen: duurder dan glaswol/steenwol en EPS-parels, brandbaar, geur-overlast (eerste tijd), PUR is bij aanbrengen vloeibaar dus alle kieren e.d. moeten eerst echt goed afgeplakt worden, niet te recyclen, niet te verwijderen (hecht zich teveel aan de andere materialen), juiste soort PUR is noodzakelijk, bij verwerking van PUR zijn een volgelaatsmasker e.d noodzakelijk (ademhalingsbescherming enz.), klanten en huisdieren mogen de woning pas weer betreden na een aantal uren (2-12 uur, afhankelijk van de situatie!)
(d) HR IsoWool (vezels steenwol met een coating om het geheel vochtafstotend te maken; spouwbreedte > 4 cm):
- isolatiewaarde ca. 0,034 W/m.K
- voordelen: ?
- nadelen: sluit niet zo goed aan als PUR, dus zou vocht kunnen doorlaten?
(e) Airofill: 80% aerogel, in prototypefase, bij BDA/KIWA zijn de eerste geaccrediteerde metingen verricht volgens de ISO12667, situatie juni 2021): Airofill Wall Insulation van Airofill 
- isolatiewaarde: 0,020 W/m.K
- voordelen: hoge isolatiewaarde, is na 4 weken uitgehard dus krijgt vermoedelijk de tijd om alle hoeken en gaten te vullen, verder nog te weinig over bekend, 
- nadelen: nog te weinig over bekend
(e) Perliet (EPB, geëxpandeerd perliet), Vermiculiet (beide van vulkanische oorsprong):
- isolatiewaarde: waarschijnlijk vergelijkbaar met steenwol
- voordelen: waarschijnlijk vergelijkbaar met steenwol
- nadelen: waarschijnlijk vergelijkbaar met steenwol
(f) Plantaardige materialen:
- isolatiewaarde: relatief laag
- voordelen: natuurlijk materiaal, te recyclen
- nadelen: zeer brandbaar, kan gaan rotten, stinken, schimmelen, kan inzakken

Met dank aan o.m. Isolatie-info en Duurzaamheidsvergelijker.