duiker, duikerbuis, grondduiker, wikkelbuis, zinker, boogzinker, sifon

1. Een duiker is meestal een waterdoorgang onder wegen of onder dijken. Een duiker is dus een koker- of buisvormige constructie die twee wateren met elkaar verbindt. 
Een zinker is meestal een rioolpers-, water- of gasleiding of elektra- of internetkabel.

Er zijn twee hoofdgroepen duikers/zinkers: 
- een duiker gaat rechtdoor onder de grond
- een zinker gaat met een knik naar beneden en komt aan de andere zijde van de weg of het water weer naar boven.

Een boogzinker is een mantelbuis voor kabels die zonder sleuf in de grond wordt gebracht.
Een wikkelbuis is een duiker of zinker in een grotere diameter die geribbeld is en zo meer weerstand biedt aan op de buis uitgeoefende krachten (Rona stalen spiraalgegolfde buizen).
Een sifon, onderleider of dompelaar is een buis om water onder de bedding van een ander, hoger gelegen water door te voeren.
Hoewel de term grondduiker duidelijk aangeeft dat er "in de grond gedoken wordt" en dus goed de situatie aangeeft (hij staat vol met water), wordt deze term niet zo vaak meer gebruikt. De Linge is bijvoorbeeld (ooit) met een grondduiker onder het Amsterdam-Rijn-kanaal doorgeleid.

voorbeeld van een eenvoudige duiker als verbinding tussen sloot en plas (foto joostdevree):

Voordelen duikers (en zinkers):
- een eenvoudige en goedkope manier om bijvoorbeeld een weg over het water te leggen (een brug is vaak complexer en veel duurder) of een tunnel aan te leggen
- korte bouwtijd
- vaak geen fundering nodig, alleen grondverbetering (bij niet teveel draagkracht)
- duikers zijn verkrijgbaar tot een diameter van ca. 3600 mm (grotere diameters vereisen een brug of tunnel). 

Toepassingen van duikers en zinkers:
- om waterwegen met elkaar te verbinden: waterdoorgang onder wegen of dijken (duiker of zinker genoemd)
- om wegen (autowegen, spoorwegen, fietspaden, e.d. ) doorgang onder wegen, dijken of water te geven (meestal alleen duiker genoemd)
- om leidingen, buizen of kabels onder een weg, dijk of waterweg door te laten gaan (gasbuis, elektriciteitskabels, datakabels, water, riolering e.d.; meestal zinker genoemd)
- om dieren een onderdoorgang te verlenen (eco- of wildtunnel)
- om een oude rioolbuis te renoveren (wanneer de rioolbuis voldoende diameter heeft): de duiker wordt in de oude rioolbuis geschoven (verg. rioolrenovatie).

Soorten duikers en zinkers:
- duikers: rechtdoorgaand, dus zonder knik (de omvangrijke worden meestal  duiker genoemd)
- zinkers: "duikers" met een knip naar beneden en (verderop) naar boven (deze worden vaak zinkers genoemd)
- boogzinkers (zogenoemde sleufloze techniek): een mantelbuis die onder een weg of water wordt geperst; maximale diameter ca. 125 mm en een maximale lengte ca. 35 meter.

Opties bij duikers en zinkers:
- duiker: verschillende doorsneden: rond, half rond, muil, hoog muil, ellips, hoog boog, medium boog, laag boog, rechthoekig/kokervormig (box culvert)
- duiker: gladde buis (binnen- en buitenzijde glad)
- duiker: wikkelbuis: geribbelde buis (binnen- en buitenzijde geribbeld, of binnenzijde glad en buitenzijde geribbeld)
- duiker: beugels met wrijfgordingen (gebruikersgemak voor degenen die zich op het water verplaatsen als de duiker als "vaarbrug" wordt toegepast)
- duiker: zwaarder uitvoeren of vastzetten aan trekpalen (wanneer tijdens bouw gevaar bestaat voor opdrijven van de duiker)
- dubbelwandige buis (i.v.m. sterkte en meer bestand zijn tegen lekkage)
- meerplatige buizen (bestaan uit aaneengeklonken of gelaste buizen)
- extra staaldikte (i.v.m. sterkte en levensduur)
- extra coating (langere levensduur)
- zinker: kan ook aangelegd worden door te boren.

Wanneer "doorstroming" bij een zinker voor het riool of voor de drinkwaterleiding nodig is, wordt een drukleiding toegepast. Wanneer geen extra druk op de leiding wordt gezet, wordt gesproken over een atmosferische leiding.

Het materiaal van de duiker en zinker is vaak verzinkt gegolfd (geribbeld) plaatstaal, gewapend beton, polypropeen (PP) of polyetheen (PE, HDPE). Afhankelijk van de diameter en de draagkracht (sterkte) wordt een bepaald type duiker en materiaal gekozen.

Methode van plaatsen:
- Met sleuf: uitgraven, neerleggen en bedekken (de klassieke methode).
- Sleufloos: boren, zogenoemde gestuurde boringen (of horizontaal gestuurde boringen); deze zinkers worden boogzinkers genoemd (meestal kleinere diameters buis). "Een boogzinker wordt gemaakt met behulp van holle, gebogen ijzeren buizen, die in de bodem worden geperst. Uit de kop van de buizen spuit water of bentoniet om de boorgang open te houden. De diepgang en het uittrede punt van de boogzinker wordt bepaald door de intredehoek, de lengte en de radius van de zinkerstangen." 

Duiker en waterdoorstroming:
Omdat een duiker vaak niet de gehele breedte van het water gebruikt, kunnen er ook meer duikers worden aangelegd wanneer meer doorstroming gewenst is.
"Om grote verschillen in de afstroming (het verhang) binnen het watersysteem te beperken, worden eisen gesteld aan de maximale opstuwing die een duiker mag veroorzaken." Bij een hoofdwatergang dient water relatief vrij te kunnen stromen. De omvangrijke eisen bij het aanbrengen van een dam met duiker bij een hoofdwatergang is de reden dat er vaak dure bruggen worden aangelegd in plaats van één of twee duikers met forse diameter.

Een grote duiker wordt ook wel eens als een trektunnel gebouwd.

Duiker en krooshek
Aan de inwater-kant van een duiker kan een zogenoemd krooshek zijn geplaatst. Een krooshek (of kroosrooster, vuilrooster) is een hekwerk van metalen staven dat drijvende voorwerpen, plukken kroos e.d. blokkeert en zo voorkomt dat de duiker of een waterloop verstopt raakt. Ten behoeve van vuilvang komen krooshekken voor bij o.m. gemalen, duikers, kwelsloten. 
Het krooshek moet regelmatig ontdaan worden van hout en ander vuil, om de waterdoorstroming te waarborgen (preventief onderhoud). 
(Overigens, sommige krooshekken worden geplaatst om te voorkomen dat zwemmers door een duiker gaan.)

Vaarduiker
Een vaarduiker is een duiker die groot genoeg is om met een kleiner vaartuig door te kunnen varen. Zo kan een vaartuigje door de duiker van het ene water naar het andere. De vaarduiker kan zijn uitgevoerd met een beschermende stootbalk (wrijfgording).

Inlaatduiker en schuif
Een inlaatduiker (of inlaat) bij een polder is een "duiker" in een waterkering die aan de polderkant (uitwater-kant) is voorzien van een schuif die normaliter dicht is, maar geopend kan worden om water de polder in te laten lopen.

Klepduiker en automatische werking
Een klepduiker (of klief, klieve, kleef, klijve) is een duiker met een klep die bij een bepaalde waterdruk aan één zijde open gaat, maar onder druk van de andere zijde zich sluit of gesloten blijft. Zo is in één bepaalde richting af te wateren, bijvoorbeeld in Groningen bij een op zee uitwaterende sloot uitsluitend in de richting van de Waddenzee. Zo'n sloot wordt in Groningen een kliefsloot genoemd.
Een klepduiker wordt uitsluitend toegepast wanneer er een wisselende hoogte van de waterstand is aan één of beide zijden van de klep. 

Duikers en piping (onderloopsheid)
Piping of onderloopsheid is het verschijnsel dat er water onder bijvoorbeeld een dijk doorstroomt dat zand meeneemt en daarmee die dijk verzwakt.
Onder een duiker kan piping optreden, maar vooral wanneer er in de duiker een schuif of klep is aangebracht om de doorgang van het water te regelen. 
Piping bij een duiker is afhankelijk van:
- het verval (het  hoogteverschil vóór en achter de schuif; hoe hoger het verschil, des te groter de watersnelheid in en in de buurt van de duiker, des te groter de kans op piping)
- de bodemgesteldheid (zand, veen, klei e.d.; zand laat meer water door dan goed aangestampte klei; hoe losser de grond, des te groter de kans op piping)
- de lengte van de duiker (de zogenoemde kwellengte; hoe korter de kwellengte, des te groter de kans op piping).
Piping bij duikers kan worden vermeden door:
- bij aanleg goede grondverdichting toe te passen
- damwanden evenwijdig aan het dijklichaam aan te brengen
- voor waterdichte aansluitingen te zorgen tussen grondlichaam en duiker.

Duikers en dieren
Wanneer een duiker bijvoorbeeld onder een drukke weg doorgaat, kunnen dieren geholpen worden die weg ondergronds veilig te passeren:
- Met een speciale faunapassage in de duiker kunnen zij toch veilig naar de overkant. Zo'n faunapassage zal zich boven de waterspiegel bevinden, bijvoorbeeld als een brede plank aan de inwendige zijkant van de duiker of als een aparte buis bovenin de duiker.
- Met een zogenoemde droge duiker (faunaduiker) worden niet twee waterlopen waterlopen met elkaar verbonden, maar een droge duiker fungeert uitsluitend zoals een ecoduct (ecoduiker). "Een droge duiker is een ronde of vierkante buis, gelegen boven waterniveau, die onder een weg, haaks op de weg wordt aangelegd. Dieren hoeven de weg niet langer over te steken; ze kruipen door de [droge] buis."

Naar Documentatie

duikers (klik hier voor zinkers):

een duiker van brainpipe (hdpe) of staal (rona stalen spiraalgegolfde buis);deze wikkelbuizen zijn er zelfs tot een diameter van 3,6 m en grote lengte (altena infra):

klik op de (meeste) afbeeldingen voor groter duiker in aanbouw en gereed, hier afgewerkt met metselwerk (altena infra):

een reeks duikers (wikkelbuizen) voor meer doorstroming (bergschenhoek civiele techniek):

een vaarduiker met beschermende stootbalk (wrijfgording) (bergschenhoek civiele techniek):

mat van geotextiel en rona betonblokken om eronder liggende zinker voor hoge-druk-gas te beschermen zonder stalen ankers, klemmen e.d. toe te passen (altena infra):

dubbelwandige spiro-buis (nki neede):

een oude duiker (meldpunt erfgoed zeeland):

een zeer oude duiker, van hout, met afsluiter, biesbosch museum (foto joostdevree):

krooshek (martens prefab beton):

faunapassage in een duiker bij nuenen (ranox natuuraannemer):

zinkers:

een zinker van hdpe (lever kunststoftechniek):

boogzinker (demar lopik):

al wat oudere oude zinker, gereed om vervangen te worden (foto joostdevree):

aanduiding dat er een zinker ligt en de soort zinker; de z op het bord staat voor zinker (water, gas e.d.) de k voor kabel (elektriciteit, data e.d.); het aantal van deze borden neemt af, omdat door de wet informatie-uitwisseling ondergrondse netten (wion, voorheen klic) iedereen die mechanische graafwerkzaamheden verricht, verplicht is bij het kadaster informatie in te winnen over de ligging van eventuele ondergrondse kabels en leidingen op die locatie (foto joostdevree):

geen duiker, geen zinker, wel een eenvoudige oplossing om water o.d. naar de overkant te brengen door de leidingen naast de brug te leggen (foto joostdevree):

Documentatie
- Youtube-filmpje: aanleg duiker Halve Raak bij Boskoop (van Hoogheemraadschap Rijnland)

- Duikers, tot 31 m breed (van Rona / Altena Infra)

- Duikers gegolfd plaatsysteem (van (van Rona / Altena Infra)

- Duikerconstructies (Martens prefab beton)

- Boogzinkers (van Verbree boogzinkers)

De Grote Nederlandse Larousse Encyclopedie meldt: "Duikers dienen slechts tot het herstellen of aanleggen van watercommunicatie tussen wateren die toevallig van elkaar gescheiden zijn door een weg of dijk."
De termen duiker en zinker zijn afgeleid van de werkwoorden duiken en zinken.

DIN 4297 behandelt "Dichtheidsbeproeving van drukleidingen voor water".
NEN-EN 14844 behandelt "Vooraf vervaardigde betonproducten - Duikers" (Eng. box culverts)
NEN 7063 behandelt "Duikerelementen van spiraalvormig gegolfd verzinkt plaatstaal - Eisen en beproevingsmethoden".
NEN 7064 behandelt "Duikerelementen van gegolfd verzinkt plaatstaal - Meerplatige systemen - Eisen en beproevingsmethoden".

Met dank aan Altena Infra, Verbree BV Gestuurd boren / Boogzinkeren, Bergschenhoek Civiele Techniek, Demar Lopik, Lever Kunststoftechniek, NKI Neede.

Voor de sleufloze techniek, bijvoorbeeld om glasvezelkabels onder een drukke weg of onder een kanaal door te trekken: kijk eens op Bob den Boer sleufloze technieken.

Een duiker kan van betekenis zijn bij de waterveiligheid, zie dijkbewaking.
Verg. dive-under, caissonmethode, aquaduct, overkluizing, trektunnel.

Eng. duiker is culvert; zinker is sag pipe, underwater main

2. Een duiker is een nagel (spijker) "met kleine kop, die geheel in het hout wordt gedreven", dus verzonken.

Eng. round lost head nail