duiker, duikerbuis, grondduiker, wikkelbuis, zinker, boogzinker, sifon

1. Een duiker is meestal een waterdoorgang onder wegen of onder dijken. Er zijn twee hoofdgroepen duikers/zinkers: 
- een duiker gaat rechtdoor onder de grond
- een zinker gaat met een knik naar beneden en komt aan de andere zijde van de weg of het water weer naar boven.

Hoewel de term grondduiker duidelijk aangeeft dat er "in de grond gedoken wordt" en dus goed de situatie aangeeft, wordt deze term niet zo vaak meer gebruikt. 
Een boogzinker is een mantelbuis voor kabels die zonder sleuf in de grond wordt gebracht.
Een wikkelbuis is een duiker of zinker in een grotere diameter die geribbeld is en zo meer weerstand biedt aan op de buis uitgeoefende krachten.
Een sifon, onderleider of dompelaar is een buis om water onder de bedding van een ander, hoger gelegen water door te voeren.

voorbeeld van een eenvoudige duiker als verbinding tussen sloot en plas (foto joostdevree):

Voordelen duikers (en zinkers):
- een eenvoudige en goedkope manier om bijvoorbeeld een weg over het water te leggen (een brug is vaak complexer en veel duurder) of een tunnel aan te leggen
- korte bouwtijd
- vaak geen fundering nodig, alleen grondverbetering (bij niet teveel draagkracht)
- duikers zijn verkrijgbaar tot een diameter van ca. 3600 mm (grotere diameters vereisen een brug of tunnel). 

Toepassingen van duikers en zinkers:
- om waterwegen met elkaar te verbinden: waterdoorgang onder wegen of dijken (duiker of zinker genoemd)
- om wegen (autowegen, spoorwegen, fietspaden, e.d. ) doorgang onder wegen, dijken of water te geven (meestal alleen duiker genoemd)
- om leidingen, buizen of kabels onder een weg, dijk of waterweg door te laten gaan (gasbuis, elektriciteitskabels, datakabels, water, riolering e.d.; meestal zinker genoemd)
- om dieren een onderdoorgang te verlenen (eco- of wildtunnel)
- om een oude rioolbuis te renoveren (wanneer de rioolbuis voldoende diameter heeft): de duiker wordt in de oude rioolbuis geschoven (verg. rioolrenovatie).

Soorten duikers en zinkers:
- duikers: rechtdoorgaand, dus zonder knik (de omvangrijke worden meestal  duiker genoemd)
- zinkers: "duikers" met een knip naar beneden en (verderop) naar boven (deze worden vaak zinkers genoemd)
- boogzinkers (zogenoemde sleufloze techniek): een mantelbuis die onder een weg of water wordt geperst; maximale diameter ca. 125 mm en een maximale lengte ca. 35 meter.

Opties bij duikers en zinkers:
- verschillende doorsneden: rond, half rond, muil, hoog muil, ellips, hoog boog, medium boog, laag boog, rechthoekig/kokervormig (box culvert)
- gladde buis (binnen- en buitenzijde glad)
- wikkelbuis: geribbelde buis (binnen- en buitenzijde geribbeld, of binnenzijde glad en buitenzijde geribbeld)
- dubbelwandige buis (i.v.m. sterkte en meer bestand zijn tegen lekkage)
- meerplatige buizen (bestaan uit aaneengeklonken of gelaste buizen)
- extra staaldikte (i.v.m. sterkte en levensduur)
- extra coating (langere levensduur)
- beugels met wrijfgordingen (gebruikersgemak voor degenen die zich op het water verplaatsen als de duiker als "vaarbrug" wordt toegepast).

Wanneer "doorstroming" bij een zinker voor het riool of voor de drinkwaterleiding nodig is, wordt een drukleiding toegepast. Wanneer geen extra druk op de leiding wordt gezet, wordt gesproken over een atmosferische leiding.

Het materiaal van de duiker en zinker is vaak verzinkt gegolfd (geribbeld) plaatstaal, gewapend beton, polypropeen (PP) of polyetheen (PE, HDPE). Afhankelijk van de diameter en de draagkracht (sterkte) wordt een bepaald type duiker en materiaal gekozen.

Methode van plaatsen:
- Met sleuf: uitgraven, neerleggen en bedekken (de klassieke methode).
- Sleufloos: boren, zogenoemde gestuurde boringen; deze zinkers worden boogzinkers genoemd (meestal kleinere diameters buis). "Een boogzinker wordt gemaakt met behulp van holle, gebogen ijzeren buizen, die in de bodem worden geperst. Uit de kop van de buizen spuit water of bentoniet om de boorgang open te houden. De diepgang en het uittrede punt van de boogzinker wordt bepaald door de intredehoek, de lengte en de radius van de zinkerstangen." 

Duikers en de waterdoorstroming:
Omdat een duiker vaak niet de gehele breedte van het water gebruikt, kunnen er ook meer duikers worden aangelegd wanneer meer doorstroming gewenst is.
"Om grote verschillen in de afstroming (het verhang) binnen het watersysteem te beperken, worden eisen gesteld aan de maximale opstuwing die een duiker mag veroorzaken." Bij een hoofdwatergang dient water relatief vrij te kunnen stromen. De omvangrijke eisen bij het aanbrengen van een dam met duiker bij een hoofdwatergang is de reden dat er vaak dure bruggen worden aangelegd in plaats van één of twee duikers met forse diameter.

Een grote duiker wordt ook wel eens als een trektunnel gebouwd.

duikers:

een 34 m lange meerplatige duiker bij de a12, de meern (altena infra):

klik op de (meeste) afbeeldingen voor groter duiker in aanbouw en gereed, hier afgewerkt met metselwerk (altena infra):

een reeks duikers voor meer doorstroming (bergschenhoek civiele techniek):

een vaarduiker met beschermende met beschermende stootbalk (wrijfgording) (bergschenhoek civiele techniek):

mat van geotextiel en rona betonblokken om eronder liggende zinker voor hoge-druk-gas te beschermen zonder stalen ankers, klemmen e.d. toe te passen (altena infra):

dubbelwandige spiro-buis (nki neede):

een oude duiker (meldpunt erfgoed zeeland):

een zeer oude duiker, van hout, met afsluiter, biesbosch museum (foto joostdevree):

zinkers:

een zinker van hdpe (lever kunststoftechniek):

boogzinker (demar lopik):

al wat oudere oude zinker, gereed om vervangen te worden (foto joostdevree):

aanduiding dat er een zinker ligt en de soort zinker; de z op het bord staat voor zinker (water, gas e.d.) de k voor kabel (elektriciteit, data e.d.); het aantal van deze borden neemt af, omdat door de wet informatie-uitwisseling ondergrondse netten (wion, voorheen klic) iedereen die mechanische graafwerkzaamheden verricht, verplicht is bij het kadaster informatie in te winnen over de ligging van eventuele ondergrondse kabels en leidingen op die locatie (foto joostdevree):

geen duiker, geen zinker, wel een eenvoudige oplossing om water o.d. naar de overkant te brengen door de leidingen naast de brug te leggen (foto joostdevree):

Documentatie
- Youtube-filmpje: aanleg duiker Halve Raak bij Boskoop (van Hoogheemraadschap Rijnland)

- Duikers, tot 31 m breed (van Rona / Altena Infra)

- Duikers gegolfd plaatsysteem (van (van Rona / Altena Infra)

- Boogzinkers (van Verbree)

De Grote Nederlandse Larousse Encyclopedie meldt: "Duikers dienen slechts tot het herstellen of aanleggen van watercommunicatie tussen wateren die toevallig van elkaar gescheiden zijn door een weg of dijk."
De termen duiker en zinker zijn afgeleid van de werkwoorden duiken en zinken.

DIN 4297 behandelt "Dichtheidsbeproeving van drukleidingen voor water".
NEN-EN 14844 behandelt "Vooraf vervaardigde betonproducten - Duikers" (Eng. box culverts)
NEN 7063 behandelt "Duikerelementen van spiraalvormig gegolfd verzinkt plaatstaal - Eisen en beproevingsmethoden".
NEN 7064 behandelt "Duikerelementen van gegolfd verzinkt plaatstaal - Meerplatige systemen - Eisen en beproevingsmethoden".

Met dank aan Altena Infra, Verbree BV Gestuurd boren / Boogzinkeren, Bergschenhoek Civiele Techniek, Demar Lopik, Lever Kunststoftechniek, NKI Neede.

Verg. dive-under, caissonmethode, aquaduct, overkluizing, trektunnel.

Eng. duiker is culvert; zinker is sag pipe, underwater main

2. Een duiker is een nagel (spijker) "met kleine kop, die geheel in het hout wordt gedreven", dus verzonken.

Eng. round lost head nail