hout

1. Hout is het hardere binnengedeelte van bomen en struiken, en heeft vele toepassingen...

bois cordé, een metselverband van haardhout:

2. Hout is ook de term voor het op enige manier behandeld hout, d.w.z. gezaagd, geschaafd e.d.
Hout is een duurzaam materiaal dat geschikt is voor legio toepassingen. Onder meer in de houtskeletbouw wordt uiteraard veel hout en houtachtig materiaal toegepast. 

Hout is een van de weinige bouwmaterialen die in de natuur groeien. Omdat het hout van biologische oorsprong is, kan het onder bepaalde condities worden aangetast door biologische organismen zoals schimmels, insecten en bacteriën. Niet elke houtsoort is even gevoelig voor deze aantasters. Bepaalde stoffen in het hout kunnen zowel een positieve als een negatieve bijdrage leveren aan de aantasting. Hout is in het algemeen goed bestand tegen chemicaliën.
Hout is daarom ingedeeld in duurzaamheidsklassen van 1 tot 5, waarbij 1 zeer duurzaam is en 5 niet duurzaam. Deze indeling naar klassen geldt voor kernhout; het spinthout van alle houtsoorten valt meestal in duurzaamheidsklasse 5 (het is vaak van mindere kwaliteit, ook gevoelig voor bv. bacteriën).

Hoewel hout brandbaar is, heeft het juist een aantal gunstige eigenschappen bij brand: bijvoorbeeld stalen liggers en staanders worden met hout of gipsplaten bekleed om bij brand de constructie voor een bepaalde tijd stabiel te houden, ook voor veestallen e.d. "Bij hout ontstaat onder invloed van hoge temperaturen aan het oppervlak een isolerende, beschermende koollaag." De carbonisatiesnelheid of inbrandingssnelheid geeft de snelheid aan waarmee hout verbrandt naar koolstof. Koolstof beschermt voor een deel de rest van het hout, maar de samenhang van het houten object vermindert naarmate meer hout verbrand is; met de dimensionering hiervan rekening houden, simpelweg hoe dikker, hoe beter. "Hout verkoolt met een constante inbrandingssnelheid ß, die voor naaldhout resp. gelijmd gelamelleerd naaldhout 0,8 mm/min resp. 0,7 mm/min bedraagt en voor eiken is ß = 0,55 mm/min." (Brandweerstand van houten balken) Soort hout (licht hout, hard hout, veel of weinig hars) en dikte, vorm, afwerking e.d. van het hout spelen uiteraard een rol bij zowel de brandsnelheid als bij het resterend draagvermogen van het houten, deels verkoolde object. Bij bijvoorbeeld houten trappen geven dikke traptreden, trapbomen e.d. meer brandveiligheid.

Omdat houten onderdelen wanneer ze vochtig blijven, gaan rotten en eerder aangetast worden door zwammen en insecten, moet de architect bij het ontwerp en de bouwkundige bij de detaillering erop letten dat hout altijd droog blijft of weer snel droog wordt.

Mogelijke problemen bij het toepassen van hout in de bouw, kunnen vermeden worden door (met dank aan o.m. Maarten Nuyten):
- het hout niet permanent in contact laten komen met vochtige grond (maaiveld)
- te zorgen voor voldoende ventilatie
- extra maatregelen nemen tegen vocht e.d. daar waar het hout aan bevestigd is (of aan elkaar bevestigd is)
- conservering met bijvoorbeeld menie (indien mogelijk, namelijk alleen het niet-zichtbare hout; het beste is die balk geheel te meniën en de menielaag niet te beschadigen)
- rekening te houden met toleranties (krimpen, uitzetten; in het algemeen: werken van hout)
- hout toe te passen in prefab bouwelementen (voordelen: de omstandigheden in "de fabriek" zijn altijd constant, er kan doorgewerkt worden en de productie gaat omhoog).

Verder geldt natuurlijk: gebruik duurzaam geproduceerd hout, gecertificeerd (hard)hout of gemodificeerd hout (zie bijvoorbeeld FSC).

De belangrijkste tweedeling bij hout is loofhout (als bouwmateriaal vaak eiken) en naaldhout (grenen, dennen, vuren).

Naaldhout is te herkennen aan:
- grove structuur
- brede jaarringen (groeiringen)
- zacht hout
- licht van kleur
- veel noesten.
Voor loofhout gelden de tegenwaarden. Daarbij geldt voor loofhout dat de mergstralen (houtstralen, vanuit de kern naar de bast) na zagen of schaven spiegels vormen.

"Verwarrend zijn  sommige benamingen. Daarom:
- vuren komt van sparren (picea)
- grenen komt van pijnbomen (pinus)
- dennenhout komt van dennen (abies).
Een misleidende naam is grove den; dat is geen den, maar een pinus (Pinus sylvestris) of pijnboom (en geeft dus grenenhout)." En onze dennenboom (kerstboom) is geen den, maar een spar.

Ook Frank Lloyd Wright hield van hout: "Hout is in algemene zin heel mooi voor de mens. De mens houdt van de nauwe band met hout, bv. door er met de hand langs te strijken. Het is aangenaam om aan te raken en aangenaam voor het oog."

Vaak wordt als gevelbekleding Western Red Cedar toegepast dat na verloop van tijd een vaalgrijze kleur krijgt. Over schoonheid valt niet te twisten, maar wanneer niet de goedkope vaalgrijze kleur van Red Cedar wordt gewenst, kan Oregon Pine worden toegepast dat veroudert tot een oranjeachtig geel. 

Houdbaarheid van hout
De houdbaarheid van hout wordt aangegeven door de duurzaamheidsklasse (met voorbeelden).

Documentatie
- Houtinfo met o.m. zeer veel gegevens per houtsoort en een balkenschuif (welke balk heb ik nodig bij een vloer of dak)!

- Dataholtz (Engels of Duits; met veel informatie over hout-producten, bijvoorbeeld als liggers, gelamineerd, akoestische isolatie, bij een dubbele muur enz.)

- hout-allerlei

- Hout, houtsoorten, herkenning, eigenschappen e.d. (van Constructiv)

- Meer dan 120 houtsoorten in gegevens en foto's, van de Arnhemse Fijnhouthandel

- Houtaantastingen in historische gebouwen (insecten, zwammen) van Stichting ERM

- Houtaantastingen (boorders, schimmels e.d.) van Houtinfo

- Sterktegegevens (sterkteklassen) van hout van Centrum Hout

- Houtverbindingen van Onderwijs maak je samen

- Piet Schellekens' Boomdoorsneden

- Aardig is ook de Engelstalige Woodfinder (met afbeeldingen van tientallen houtsoorten)

Al in de vroegste Middelnederlandse teksten (13e eeuw) heeft hout niet alleen de huidige collectieve betekenis als materiaalnaam, maar ook de telbare en nu minder gangbare betekenissen "tak, stok, houten balk" (nu nog wel: een houtje), "boom" en "bos". Bron Etymologiebank.

Met dank aan Houtinfo voor de neutrale informatie, Paul Schrama Tuinontwerp, Frank Lloyd Wright (Taschen, Librero), ing. Verver (de eerste tekening hieronder), Jellema Bouwtechniek, Kees Wonink en Jerry van de Wijngaard via Doelbeelden. 

Zie ook bamboe, het werken van hout, houtsoorten, hardheid van Janka, (ingegroeide) schors, Hout'creator Manfred van der Voort, FSC, parketvloeren.

klik op de afbeeldingen voor groter! doorsnede, met spinthout, kernhout, hart, straal, cambium, bast en schors:

hout voelt warm aan (klik op de afbeelding voor opname van veraf; foto joostdevree):

voor de zestien eiken schuur in berlicum zijn lokaal eiken gekapt en is bepaald welk deel van de boomstam voor welk deel van de schuur het beste gebruikt kon worden; klik op de afbeelding voor de verklaring (hilberink bosch architecten):

hout met "afdruk" van takken in doorsnede; let op: dit zijn geen mergstralen; klik voor groter (foto joostdevree):

gelaagdheid van hout; door de ontbinding goed te zien (foto joostdevree):

een oude houten paal (foto jerry van de wijngaard, via doelbeelden):

houten straatmeubilair, zitbank falco linea; klik voor de volledige afbeelding (doelbeelden van ipv delft):

3. Houten is o.m. het nabootsen van een duurdere soort hout door verf op een speciale manier op het goedkope hout aan te brengen, zie bij kammen.