afkortingen in de bouw, bouwkundige tekeningen, afkortingen architectuur

home		discl. / ©, lid NVJ
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z klik op één van de letters A..Z hierboven.

afkortingen, afko's, beginnend met letters q t/m z en numeriek *)

(klik hier voor Engelse termen en afkortingen in de bouw)
(klik hier voor Franse termen en afkortingen in de bouw)
(kijk hier voor symbolen in bouwtekeningen)

De volgende lijst geeft een aantal afkortingen die in de bouwwereld worden gebruikt, bijvoorbeeld op bouwtekeningen. Ook de meer gangbare zijn opgenomen.
Eventuele punten in afkortingen zijn veelal weggelaten.
Een afkorting als k-waarde staat redelijk voorin bij de de letter K (dus niet beginnend met "KW"), maar R_c-waarde wordt als "RC" beschouwd. V-trechtertest is een beetje dubieus, maar staat voorin de V (dus niet beginnend als "VT").
Veel frequent gebruikte afkortingen worden met kleine letters geschreven (onderkast letters); voor de duidelijkheid is daar in een aantal gevallen van afgeweken en zijn afkortingen in hoofdletters opgenomen.
Af en toe wordt de lijst aangepast dus geef a.u.b. zo nu en dan <F5 verversen> in de browser om de laatste versie te zien.

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z 0/9


Q	symbool voor hoeveelheid warmte (Q van quantity)
Q	energie-uitwisseling
Q	stralingsenergie
Q	elektrische lading
Q, soms QT	Quencing and tempering, zie Q bij "gehard en ontlaten staal" bij staal
QL, QL1	gehard en ontlaten staal met min. gespecificeerde kerfslagwaarden onder -50° (soms - 40° en QL1 is -60°), zie bij staal
qq	qualitate qua (in de hoedanigheid van, een bepaalde rol vervullend)
Q-ZEN	Quasi Zéro Energie (in Wallonië: Franstalige term voor het Vlaamse BEN, Bijna Energieneurtaal)

r	radius (straal)
R	symbool van warmteweerstand in m2K/W (R van Resistance, weerstand; verg. U-waarde)
R	symbool voor elektrische weerstand, in U = I * R (spanning = stroomsterkte * weerstand)
R	symbool van Röntgen
R	symbool voor warmteweerstand
R	symbool voo Reactiekracht (bijvoorbeeld R_A voor reactiekracht in punt A of steunpunt A)
R	aanduiding hoge beginsterkte bij cement (bijvoorbeeld CEM I 32,5 R, verg. aanduiding Normale beginsterkte N)
R	Refrigerant (koelvloeistof)
®	Registered trademark (verg. ©, ™)
R-waarde	warmteweerstand (verg. Rc-waarde en U-waarde en, andere grootheden!, Rm-waarde en Rw-waarde)
R_0,2	bij staal: de 0,2% rekgrens, de "spanning waarbij een blijvende verlenging van 0,2% optreedt (in MPa); soms wordt ook gebruikt: Re0,2"
R-zin	waarschuwingszin op verpakkingen/producten (R van Risk, Risico, R1 t/m R68; verg. S-zin)
R1 t/m R8	waarschuwingszin op verpakkingen/producten (R van Risk, Risico, R1 t/m R68; verg. S-zin)
ra	reserveapparaat (meestal loze leiding voor)
ra	rechtsaf
RACM	voormalige Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (onderdeel van Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, zie ook bij RCE)
rad	radiaal (360 graden / 2 π); verg. sr (sterrradiaal); verg. rd (rad als stralingsdosis)
rad	radiator
RAMS	Reliability, Availability, Maintainability, Safety (betrouwbaarheid, beschikbaarheid, onderhoudbaarheid, veiligheid); "RAMS is een specifieke aanpak deel uitmakend van een kwaliteitsmanagementsysteem cq. verbetercyclus met als doel de mate van betrouwbaarheid, beschikbaarheid, onderhoudbaarheid en veiligheid in samenhang te kwantificeren en het proces daar naar toe naspeurbaar vast te leggen" (Spencon Machineveiligheid Arboveiligheid) In de ontwerpfase wordt bijvoorbeeld al besloten dat men bij onderhoud gemakkelijk de onderdelen moet kunnen vervangen.
RAP	oorspronkelijk Rijnlands Architectuur Platform en Architectuurcentrum RAP, nu Studio RAP
RAP	Recycled AsPhalt, de Engelse term voor hergebruikt asfalt
RAW	RAW is stelsel van juridische, administratieve en technische voorwaarden voor het samenstellen van bouwcontracten in de gww; in nauwere zin: standaard bestekindeling, een RAW-bestek dient als informatiedrager en contractdocument tussen opdrachtgever en aannemer
RAW	bestandsformaat digitale foto's waarbij geen compressie e.d. wordt toegepast (verg. DWG, DXF, IFC, gbXML)
RBI	RookBeheersingsInstallatie
RBT	Regionaal BeleidsTeam (bij hulpverlening watersnood e.d.)
rc	rookcompartiment
R_c-waarde	R-waarde van de constructie (bijvoorbeeld de warmteweerstand R over de gehele dikte van muur)
RC	RegisterConstructeur (verg. RO, RT)
RC, RC1, RC2, RC3	Reliability Class (zie bij gevolgklasse)
RCB	Regionale Commissie Beroepsonderwijs-bouw
RCE	Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed; soms wordt de dienst afgekort tot "Cultureel Erfgoed" in plaats van RCE; RCE is de in 2009 nieuw gekozen naam voor de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM); RACM is in 2006 ontstaan uit de RijksDienst voor de MonumentenZorg (RDMZ) en de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB); vanaf 2011 behoort ook het Instituut Collectie Nederland (ICN) tot RCE
rd	rad (stralingsdosis); verg. rad (als radiaal)
RD	RijksDriehoeksmeting (RD-stelsel)
R&D	Research & Development (in het Nederlands O&O)
RDNAP	RDNAP staat voor RijksDriehoeksmeting + Normaal Amsterdams Peil: Kadaster en Rijkswaterstaat beheren NAP-hoogtemerken en de RD-punten in Nederland (RDNAP behoort niet meer bij het Kadaster, maar wordt sinds 2022 verzorgd door NSGI)
RDSD	Resist, Delay/Store, Discharge
rda	reinigingsdienstafval (verg. bsa, gft, hha, inda, kca, kga, sa, zha)
RDMZ	voormalige RijksDienst voor de MonumentenZorg ("monumentenzorg" is onderdeel van Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, zie ook bij RCE)
REACH	Registration, Evaluation, Autharisation and restriction of CHemicals
red	redactie
RED	Reversed ElectroDialyse, omgekeerde elektrodialyse (zie blue energy (energie uit zoutverschil water); verg. PRO)
ref	referentie
R_eH	bij staal: de bovenste Rekgrens [in MPa]
RER	in RER_BENG3 een aanduiding van het aandeel hernieuwbare energie (RER staat voor Renewable Energy R...?), een onderdeel van de EPG (EnergiePrestatie Gebouwen)
RES	Regionale EnergieStrategie (die regio's heten RES-regio's)
R_f	wrijvingsgetal (R van Resistance)
Rf	Resistance for fire (brandweerstand, brandwerendheid, bestandheid tegen vuur)
RFC	Requenst For Change; een verzoek om een aanpassing (wanneer het product of pakket al ontworpen of gereed is en aanpassingen moeilijker uit te voeren zijn)
RFI	Request For Information; wanneer je weet wat je wilt hebben, maar nog informatie van de leverancier, fabrikant o.d. wilt hebben (wordt meestal opgevolgd door een RF)
RFP	Request For Proposal; wanneer je een probleem hebt, maar je weet niet hoe het opgelost moet worden (vraag aan leverancier, fabrikant o.d.)
RFQ	Request For Quote; wanneer je weet wat je wilt hebben, maar je wilt nog weten hoe de leveranicer, fabrikant o.d. aan je eisen kan voldoen en/of wat de kosten zijn
RFT	Radio Frequency Technology, Radio Frequency Transmitter, via een radiosignaal kan iets gestuurd worden (cv-ketel aan/uit, ventilatie-unit aan/uit of laag/midden/hoog e.d.)
R_g	gewogen Rijpheid van hardend beton
RGB	Kleurenpalet Red, Green, Blue; verg. CMYK en RAL-kleuren
RGD	voormalige RijksGebouwenDienst, onderdeel van Rijksvastgoedbedrijf
RGS	ResultaatGericht Samenwerken
RH	Relative Humidity, zie ook RV
RHDHV	Royal HaskoningDHV
RHP	RHP is een kenniscentrum op het gebied van substraten en bodemverbeterende materialen; oorspronkelijk Regeling HandelsPotgronden (de volledige naam wordt niet meer gebruikt)
RIBA	Royal Institute of British Architects
RIBO	(scholing,) Restauratie en Innovatie in de bouw in Overijssel
RI&E	RisicoInventarisatie en -Evaluatie (zie bij Arbo)
RI-paal	Rüttel-Injections-paal, een bijzondere MV-paal; in plaats van heiend wordt hij trillend ingebracht
RIVM	Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
RKD	Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie; de volledige naam wordt nooit meer gebruikt. alleen de afkorting RKD
RKI	oorspronkelijk: Rubber- en KunststofIndustrie, nu: rubber-, lijm- en kunststofindustrie, ooit: Innovatienetwerk RKI; federatie Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie (NRK)
RLV	Relatieve Vochtigheid (ook: RV)
RM	RookMelder
R_m	Rm-waarde geeft bij staal de treksterkte [in MPa]
RMO	RijksMuseum van Oudheden (Leiden)
RMT	RegisterMakelaar en Taxateur (verg. KRMT)
RO	RegisterOntwerper (verg. RC, RT)
ROB	voormalige Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek (onderdeel van Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, zie ook bij RCE)
ROC	Regionaal OpleidingsCentrum
ROI	Return On Investment, een getal dat aangeeft wat een investering aan rendement oplevert (verg. EROI, SROI)
ROP	Restauratie Opleidings Project
ROV	Remotely Operated Vehicle, een op afstand bestuurbare robot (bijvoorbeeld onder water een duikrobot)
roy	royaal/royale
RPAS	Remotely Piloted Aircraft System, ook wel Remote Piloted Aircraft System (is een drone; verg. UAV)
RPC	Reactive Powder Concrete (reactief poederbeton)
RRBouw	voormalige Stichting Research Rationalisatie Bouw, onderdeel van Bouwend Nederland
Rs	Reflection Sun, zonrefelectie bij bijvoorbeeld zonwering (voor gemetalliseerde weefsels gaat het om de reflectie van de metaallaag); zie ook Ts
RSL	Reference Service Life, referentielevensduur
RT	RegisterToetser (verg. RC, RO)
RT, RT30, RT60	Reverbaration Time, nagalmtijd bij geluid (bijvoorbeeld RT60 geeft het aantal seconden waarbij het geluidsniveau met 60 dB afneemt nadat de bron van het geluid is stopgezet, zie bij akoestiek)
RTD	Rijkswaterstaat Technisch Document
RTS	Robotic Total Station (zie bij totalstation)
RTTR	Real-Time Thermal Rating, zie bij Dynamic Load Rating DLR
RUG	Rijskuniversiteit Groningen
RUP	Ruimtelijk UitvoeringsPlan (Vlaanderen), vroeger BPA (Bijzonder Plan van Aanleg)
RV	Relatieve Vochtigheid (ook: RLV, RH)
RvA	Raad van Accreditatie
RvA	Raad voor Arbitrage in de bouw
RvC	Raad van Commissarissen
RVO	Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (voorheen AgentschapNL en Dienst Regelingen, daarvóór Senternovem)
RVOB	voormalige Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf, onderdeel van Rijksvastgoedbedrijf
RVOI	Regeling van de Verhouding tussen Opdrachtgever en adviserend Ingenieursbureau
RVS	RoestVastStaal (in de volksmond RoestVrijStaal genoemd, verg. inox)
RvS	Raad van State
R_w	Sound Reduction Index (SRI), zie Rw-waarde en geluidsisolatie
rwa	regenwaterafvoer (zie ook hwa)
rwa	regenweeraanvoer (aanvoeren van water tijdens regen of de hoeveelheid water die aangevoerd wordt tijdens regen)
rwa	rook- en warmteafvoer (brandventilatie)
RWS	Rijkswaterstaat
RWS-Dd	zie Dd-alfabet
RWU	RWU 1991: Risicoregeling Woning- en Utiliteitsbouw (link verwijderd, site risicoregeling.nl was niet goed beveiligd)
RWZI	RioolWaterZuiveringsInstallatie
RZA	RechterZijAanzicht

s	seconde
s	weg, weglengte
S	Siemens, eenheid van elektrische geleiding (zie bijvoorbeeld EC-waarde)
S	aanduiding constructiestaal (S van Sructural steel, staal voor constructies, bijvoorbeeld in S355: constructiestaal met vloeigrens 355 N/mm²)
S	Saturation (bijvoorbeeld de mate van verzadiging met water)
S-zin	veiligheidsvoorschriften bij producten (S van Safety, veiligheid, S1 t/m S62; verg. R-zin)
s0 t/m s3	mate van rookvorming bij brand (s van het Engelse smoke; zie brandklasse)
S1 t/m S5	Slump, zetmaat van betonspecie, één van de consistentieklassen (verg. verdichtingsmaat Compaction C0 t/m C3 en vloeimaat F1 t/m F7)
S1 t/m S62	veiligheidsvoorschriften bij producten (S van Safety, veiligheid, S1 t/m S62; verg. R-zin)
SA	ShredderAfval (verg. bsa, gft, hha, inda, kca, kga, rda, zha)
SANAA	Sejima And Nishizawa Associated Architects, een Japans architectenbureau
SAR	Stichting Architecten Research; de SAR is in 1964 opgericht en "bepleitte o.m. de scheiding van 'drager' en 'inbouw', waarbij de drager dat deel van het gebouw is waar de bewoner van af moet blijven (het bouwskelet, de bouwschil, red.); de inbouw is het territorium van de bewoner, die daar zeggenschap over heeft (en daarmee consumentgericht bouwen avant la lettre)"; het skelet, de bouwschil heeft een lange levensduur en de inbouw een relatief korte; de SAR is opgericht naar aanleiding van het boek "De dragers en de mensen" van John Habraken (uitgegeven in 1961); andere SAR-leden zijn John Carp en Frans van der Werf; in 1973 wordt de samenhang tussen woningen en woonomgeving tot speerpunt; de wijken Lunetten in Utrecht en Molenvliet in Papendrecht zijn gebaseerd op de SAR-principes; de SAR blijft tot 1990 bestaan; zie ook open bouwen (verg., wat betreft "gebruikersvriendelijkheid": Collectief Particulier Opdrachtgeverschap CPO, Particulier Opdrachtgeverschap PO; verg. casco, Industrieel Flexibel en Demontabel bouwen IFD, LCA)
SARA	Saturated hydrocarbons (verzadigde koolwaterstoffen), Aromatic hydrocarbons (aromatische koolwaterstoffen), Resins (thermoplastische harsen), Asphaltenes (asfaltenen); de SARA-analyse scheidt groepen chemische verbindingen (bij analyses van vooral bitumen en asfalt)
SAW	Submerged Arc Welding, een lasmethode waarbij onder poederdek (OP) gelast wordt (verg. FCAW/MIG/MAG, GMAW/MIG/MAG, SMAW, STAW/TIG)
sb	schuimblusser
sb	spoelbak
sb	stilb (10⁴cd/m²)
SB	Styrene Butadiene, een thermoplast
SB	SchuimBeton
SB0,5 t/m SB10,0	indeling sterkteklasse van SchuimBeton
SBA	Stichting Bureau Architectenregister (verg. WAT, BEP)
SBB	Stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven
SBC	StyreenButadieen Copolymeer
SBD	Stichting Bedrijfstakregelingen Dakbedekkingsbranche, een kennisinstituut voor de dakenbranche inzake arbeidsomstadigheden- en arbeidsmarktbeleid
SBI, SBI-test	Single Burning Item; SBI-test 9zie bijvoorbeeld bij groengevel)
SBK	Stichting BouwKwaliteit, waarschijnlijk later Toelatingsorganisatie Kwaliteitsborging Bouw (TloKB)
SBN	Stichting Bouwhistorie Nederland
SBR	Stichting BouwResearch, voorloper van SBRCURnet (verg. CUR), vanaf 1-1-2018 onderdeel van o.m. ISSO (bouwpublicaties, referentiedetails), CUR Crow (CUR-aanbevelingen) en Buildwise (andere publicaties)
SBR	Styrene Butadiene Rubber
SBS	Styrene Butadiene Styrene, een rubberachtige kunststof (soms: SBSR met de R van Rubber, verg. APP, SBR)
SBVN	Stichting Belangenbehartiging Vloerisolatie Nederland
SBW	Stichting Bevordering Wegenbouw, voorloper van Fundeon, wat weer een voorloper is van Volandis (Op 1 januari 2006 fuseerden de sectorale vakopleidingsinstituten Bouwradius en SBW (infrastructuur) tot Fundeon. (Op 1 juli 2016 zijn Fundeon en Arbouw samengegaan in Volandis.)
SCC	Self-Compacting Concrete (zelfverdichtend beton, zvb)
SCE	Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking (SCE), vroeger postcoderoosregeling genoemd, zie verder bij pv-paneel
SCFB	Self Closing Flood Barrier (zie Aggéres en waterkering)
SCP	Smog Creation Potential, een milieueffect
SCVM	Stichting Certificering Voor Makelaars en taxateurs, opgericht in september 2001 nadat de titelbescherming en wettelijke beëdiging van makelaars in maart 2001 is vervallen (waarschijnlijk is de oorspronkelijke naam Stichting Certificering VBO Makelaars)
SCW	StudieCentrum Wegenbouw, de voorloper van CROW
Sd	dampdiffusieweerstand in meter (d van diffusion; S vanwege weglengte?)
SDE	Stimuleringsregeling Duurzame Energie (er is ook een "SDE+" subsidie)
SDOF	Single Degree of Freedom Linear Oscilator (zie bij tuned mass damper)
SE	Schwer Entflammbar/ Self Extinguishing, dus moeilijk brandbaar, bijvoorbeeld de SE-kwaliteit polystyreen in EPS-SE
SEB	Stichting Erkenning voor het Bestratingsbedrijf
SEER	Seasonal Energy Efficiency Ratio; zie bij EER.
SF	Slump Flow; oude benaming van F (Flow), vloeimaat betonspecie (zie F1 t/m F7)
SfA	Stimuleringsfonds voor Architectuur, sinds 2010 Stimuleringsfonds Creatieve Industrie of kortweg Stimuleringsfonds, "hét cultuurfonds voor architectuur, vormgeving, e-cultuur en alle mogelijke crossovers"
SFA	Sociaal Fonds voor de Architectenbranche
SFN	StaalFederatie Nederland (ook gewoon "Staalfederatie")
SFTP	Shielded Foiled Twisted Pair (ethernetbekabeling; elke draad is beschermd en de kabel zelf ook; verg. FTP, STP, UTP)
sg	soortelijk gewicht, beter: volumieke massa (SG60 is bijvoorbeeld een aanduiding van koudschuim met een soortelijk gewicht van 60 kilo per m3)
SG60/60	Standard Grade, een aanduiding voor een geotextiel met treksterkte in lengterichting 64,5 kN/m, treksterkte in breedterichting 60 kN/m (dus beide minimaal 60 kN/m; andere aanduidingen zijn bijvoorbeeld SG30/30, G80/80 en SG100/100)
SGAT	Stichting Gespecialiseerde Aannemers Tegel- en natuursteenverwerking
SGD, S-GD 17 graden C	Stook Graaddagen: het aantal dagen dat er in een woning verwarmd moet worden omdat de temperatuur buiten <= 17 graden C is (let op: in dit voorbeeld is het 17; bij BENG-woningen is er zelfs een S-GD 11 graden C)
SGP	Salinity Gradient Power, zie blue energy
SHBO	Stichting Historisch Boerderij-Onderzoek (Arnhem) heeft bestaan van 1960 tot 2007; het archief van de SHBO, inclusief dat van BWB (Bureau Wederopbouw Boerderijen) is verhuisd naar Cultureel Erfgoed (RCE)
SH&M	Stichting Hout en Meubel (niet meer actief)
SHM	Self Healing Material (zelfherstellend materiaal)
SHP	SHP staat voor bouwbedrijf van der Sluis en bouwbedrijf gebr. de Haan (resp. uit Wijnjewoude en Grou), maar de P van SHP is onduidelijk
SHR	Stichting Hout Research, een onafhankelijk houtonderzoeksinstituut (SHR)
SI	Système International (systeem met gestandaardiseerde eenheden, SE-eenheden)
SI	SIlicone
SIKB	Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer
SIS	Styrene Isoprene Styrene (eigenlijk: polystyrene-polyisoprene-polystyrene), bijvoorbeeld als SBS-SIS gecacheerde EPDM
SiSo	Single input, Single output (een regelsysteem, verg. MiMo)
SITE	SITE is an architecture and environmental arts studio, internationally known for innovative buildings, public spaces, parks, interiors and product designs. Founded in New York City in 1970. De naam SITE is afkomstig van "Sculpture In The Environment"
sk	slaapkamer (zie ook slp)
SK	StijgKast, verg. MK is MeterKast
SK	straatkolk
Sk	Sterkeklasse
SK	SnijKant of geSneden Kant (een recht afgesneden kant, bijvoorbeeld bij gipsplaten of akoestische platen) (verg. AK voor Afgeschuinde Kant)
sKBL	stichting digitaal portaal voor nederlandse Kastelen, historische Buitenplaatsen en Landgoederen (kbl's)
SKG	Stichting Kwaliteit Gevelbouw (keurmerk voor sloten e.d.; verg. PKVW)
SKLN	Stichting Kastelen Lexicon Nederland, ondergebracht bij de Nederlandse Kastelenstichting (NKS)
SLA	Service Level Agreement, een overeenkomst waarin de wijze en de mate van dienstverlening tussen opdrachtgever en opdrachtnemer is gespecificeerd (verg. DVO)
slp	slaapkamer (zie ook sk)
sm	schoonloopmat
Sm³	Standaard kubieke meter, een aanduiding voor een kubieke meter aardgas bij 15 graden C (bij een druk van 101,325 kPa ofwel 1,01325 bar); Sm³ is een wat wonderlijke "eenheid" omdat de S hier een term uitdrukt (Standaard); verg. Nm³
SMA	SteenMastiekAsfalt (soms SMA-NL, verg. DAB, GAB, LEAB, OAB, STAB, ZOAB en de CE-markering AC nn surf xx)
SMA	Stichting voor de Middeleeuwse Archeologie
SMA-rt	StoffenManager Asbest risico-indelingstechniek, een digitaal systeem voor het bepalen van risicoklassen asbest
SMART	de SMART-methode eist dat alles Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden is
SMAW	Shielded Metal Arc Welding, een lasmethode, handlassen met een beklede elektrode (verg. andere lasmethodes GMAW/MIG/MAG, FCAW/MIG/MAG, SAW, STAW/TIG)
SMP	SoortenManagementPlan. Kritische noot: In ons land zijn blijkbaar een paar dieren belangrijker dan het welzijn van tientallen miljoenen kippen, varkens en koeien die in de intensieve veeteelt worden gemarteld en gelden veel Kafkajaanse procedures waarvan dit er uit de SMP weer één is: "Op basis van de wet moet je eerst een ecologische quick scan en daarna een uitgebreid ecologisch onderzoek naar de aanwezigheid van deze soorten laten uitvoeren. Voor veel soorten kan dat alleen in de warmere maanden van het jaar, wat vraagt om een zorgvuldige planning. Daarnaast zijn ecologische onderzoeken intensief en daardoor prijzig. Als uit onderzoek blijkt dat de genoemde soorten aanwezig zijn, moet je een ontheffingsprocedure starten. Hier zitten legeskosten aan vast, maar ook een proceduretijd voor toetsing. Ook dit vraagt dus om een goede planning. Of je daadwerkelijk een ontheffing krijgt, hangt af van de aangetroffen soorten en de voorgestelde maatregelen. Na het krijgen van een ontheffing is de aanvrager niet meer gebonden aan deze wet, op voorwaarde dat je voorzorgsmaatregelen treft en de weggenomen verblijfplaatsen op een andere plek compenseert." (SMP provincie Utrecht, mei 2021)
SMP	Shape Memory Polymer; dit polymeer slaat bij een bepaalde luchtvochtigheid, temperatuur, licht of een magnetisch veld een vorm op en kan die daarna weer oproepen uit het "geheugen", bijvoorbeeld PFSA, PerFluoroSulphonic Acid (Nafion)
SMR	Small Modular Reactor (kleine kernenergiecentrales)
SMS	Styrene-a-Methylstyrene (ook: Styrene-α-Methylstyrene)
SMTS	bij staal: Specified Minimum Tensile Strength (gespecificeerde minimum treksterkte in MPa); verg. SMYS
SMV	Standenschakelaar Mechanische Ventilatie (bijvoorbeeld in de badkamer; verg. Hoofdbediening Mechanische Ventilatie HMV)
SMYS	bij staal: Specified Minimum Yield Strength (gespecificeerde minimum rekgrens in MPa); verg. SMTS
SNA	Siebold Nijenhuis Architecten
snb	straatnaambord
SNC	Self-Nivellating Concrete
SO	SchetsOntwerp, StructuurOntwerp, één van de eerste fasen in het bouwproces (juist vóór het Voorlopig Ontwerp)
SOBH	Stichtsche Onderlinge BrandHerverzekeraar
SOD	sleutel op de deur (België; in Nederland: sleutelklaar)
SodM	Staatstoezicht op de Mijnen
SOFC	solid oxide fuel cell (ofwel brandstofcel, zie bij energieopslag waterstof als bron om elektriciteit op te wekken)
SOG	som over het geheel (België; in Nederland: totaal generaal, soms afgekort als TG)
SOM	architectenbureau SOM, opgericht door Skidmore, Owings en Merill
SPA	Stichting Promotie Archeologie, een uitgeverij van boeken over archeologie en geschiedenis
SPA	System Performance Assessment
SPF	Seasonal Performance Factor, een soort gemiddelde Coefficient Of Performance (COP-waarde) van een warmtepomp over het jaar; de COP is immers mede afhankelijk van de binnen- en buitentemperatuur, dus van het seizoen; "de winstfactor van een warmtepomp hangt niet alleen af van de warmtepomp zelf maar ook van de temperatuur van de warmtebron en het warmteafgiftesysteem" (met dank aan Geo-Energie) Verg. COP, GUE,
SPL	SuperPLastificeerder, zie bij plastificeerder
SPN	Stralingsprestatienorm
SPS	Signal Processing System (systeem met digitale signaalbewerking; zie ook Digital Signal Processing DSP)
SPS	Single-Ply System (anti-wortel doek met lekdetectiesysteem, zie ook LDS)
SPT	Standard Penetration Test (bepaling relatieve dichtheid, NEN-EN-ISO 22476-3)
SPvE	Stedenbouwkundig Programma van Eisen (verg. PvE)
sr	sterradiaal (verg. radiaal rad)
sr	senior (de oudere, de ervarene)
SR1, SR2	klassering stabiliteit/ontmenging van zelfverdichtend beton zvb (S van Segregation?)
SRAL	Stichting Restauratie Atelier Limburg
SRI	Sound Reduction Index, of Rw-waarde
SRI	Solar Reflectance Index, het gedeelte van het (zon)licht dat teruggekaatst wordt door een materiaal; de SRI is een getal tussen 0 en 1, of een percentage tussen 0 en 100 (bijvoorbeeld bij de toplaag van dakbanen, om opwarmen (en afstaan van warmte) van het dak zoveel mogelijk te vermijden)
SRM	StandaardRekenMethode bij bepaling luchtkwaliteit (bijvoorbeeld SRM3, verg. NNM)
SROI	Social Return on Investment (verg. ROI, EROI)
SRR	Starters RenteRegeling
SS	Signaling System (verg. LDS, SPS)
ssg	schijnbaar soortelijk gewicht, beter: schijnbaar volumieke massa svm
SSK	Standaard Systematiek voor Kostenramingen (zie bij CROW). "De Standaardsystematiek voor Kostenramingen (SSK) is een systematiek voor het maken van kostenramingen in de bouw en biedt een handreiking voor kostenmanagement. Het maken van ramingen van investerings- én/of levensduurkosten (onderhoudskosten) van projecten gebeurt met de SSK op eenduidige wijze. Daardoor zijn ramingen inzichtelijk en beter onderling vergelijkbaar en te volgen in de tijd. Dat draagt bij aan een verbetering van de communicatie over het managen van projecten."
SSV	SchuldSaldoVerzekering (België; overlijdingsrisicoverzekering ORV)
st	stuks
STAB	STeenslagAsfaltBeton (wordt ook tot StAB afgekort, verg. DAB, GAB, LEAB, OAB, SMA, ZOAB en de CE-markering AC nn surf xx)
STABU	STABU is het samenwerkingsverband voor geSTAndaardiseerde bestekken voor de woning- en utiliteitsbouw (B&U, Burgerlijke bouw en Utiliteitsbouw)
STAF	STtichting erkenningsregeling voor het AFwerkingsbedrijf (verg. FOSAG)
STAR(R)	de STAR-methode wordt onder meer toegepast bij sollicitatiegesprekken waarin je een voorbeeld kunt geven van wat je bereikt hebt: Situatie (welk belangrijk project gaat het om), Taak (wat was mijn rol daarin), Actie/Activiteit (wat heb ik daadwerkelijk gedaan) en Resultaat (wat gebeurde er wel of juist niet); de R tussen haakjes staat voor Reflectie (wat heb ik ervan geleerd); meld de reflectie niet in een sollicitatiegesprek tenzij er nadrukkelijk om gevraagd wordt)
STAW	Shielded Tungsten Arc Welding, een lasmethode die ook TIG-lassen wordt genoemd, waarbij de elektrode van wolfraam is (Engels: Tungsten) en niet afsmelt (beschermd, Engels: shielded) (verg. andere lasmethodes GMAW/MIG/MAG, FCAW/MIG/MAG, SAW, SMAW)
STB	"De Standaardtaakbeschrijving (STB) is een systematische beschrijving van ontwerp- en advieswerkzaamheden in bouwprojecten. De STB is een bijlage bij de 'Rechtsverhouding opdrachtgever – architect, ingenieur en adviseur – DNR 2005', de door BNA en NLingenieurs (voorheen ONRI) ontwikkelde standaardregeling voor het afsluiten van overeenkomsten tussen adviseurs en opdrachtgevers. De STB is bedoeld om in samenhang met de DNR toe te passen, maar kan ook zelfstandig worden gehanteerd." Doel van de STB is " hulpmiddel voor het verdelen, offreren en contracteren van ontwerp- en adviestaken in bouwprojecten in hun onderlinge samenhang". (Bron NLingenieurs)
STC	Sound Transmission Class, een Amerikaanse ééngetalsaanduiding voor geluidsisolatie (van wanden/gevels). Wij gebruiken bijvoorbeeld de Rw-waarde als ééngetalsaanduiding voor geluidsisolatie (zie bij geluidsisolatie). STC en Rw-waarde geven wel ongeveer hetzelfde weer, maar er is geen vaste verhouding tussen de waarden.
STEC	STeel Electrophoretic Coating (een systeem om staal te coaten, tegen corrosie)
STEG	SToom- En Gasturbine (in het Engels: Combined Cycle Gas Turbine CCTG; zie groene stroom)
STEL	ShortTterm Exposure Limit (korte termijn tijdgewogen gemiddelde, zie bij TGG)
STenV	Stichting Taxatie en Validatie (zie ook NWWI, NHG)
STG	Smart Thermal Grid, "inzet van technologie om de distributie en opslag van warmte te optimaliseren"
StiBoKa	Stichting voor Bodemkartering, via-via opgegaan in Alterra, een onderzoeksinstituut van WUR (Wageningen University and Research centre)
STIPB	STIchting Promotie Breedplaatvloeren, de oude naam voor Breedplaatinfo
stl	standleiding
STL	STereoLithography, Surface Tessellation Language, Standard Tessellation Language; een STL-bestand is een digitaal bestand dat bij 3d-printen en CAM wordt gebruikt (STL-bestand kan ook vanuit een CAD-bestand zijn omgezet)
STOP principe	STOP-principe is o.m. van toepassing bij het werken met zandsteen. STOP staat voor: S = Substitutie (iets anders toepassen), T = Technische beheersmaatregelen (bijvoorbeeld apparatuur met stofafzuiging), O = Organsatorische maatregelen (bijvoorbeeld alleen speciaal opgeleid personeel in betreffende ruimtes), P = Persoonlijke beschermingsmiddelen
STOWA	Stichting Toegepast Onderzoek WAterbeheer
STP	Shielded Twisted Pair (ethernetbekabeling; kabel als geheel afgeschermd tegen storingen van buiten; verg. FTP, SFTP, UTP)
STR	STR van STRength?; Eurocode voor verlies van evenwicht van een constructie, intern bezwijken (buigen, afschuiven, pons, knikken, kippen) (zie bij grenstoestand)
StruSoft	Structural Design Software
Stubeco	STudievereniging Uitvoering BEtonCOnstructies
SV	StadsVerwarming
SV	Schonere Verbanding; bij een cv-ketel met het SV-label is de NOx-uitstoot zo laag mogelijk
SV	Sterk geVentileerde ruimte, bijvoorbeeld een garage; "sterk geventileerde ruimtes kunnen energetisch gezien gelijk aan 'buiten' worden beschouwd" (verg. AOR, AOS, AVR, VZ en BV)
SVE	Service-instituut Viba-Expo
svm	schijnbare volumieke massa (vroeger: schijnbaar soortelijk gewicht sgg)
SVn	Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederland
SWK	Stichting Waarborgfonds Koopwoningen (zie GIW, zie ook Woningborg(groep))
SWOT	de SWOT-analyse staat voor Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats (resp. sterke punten, zwakke punten, kansen, bedreigingen), een bedrijfskundige sterkte-zwakte-analyse
SWOV	Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid
swv	samenwerkingsverband
sww	sanitair warm water (België; boiler?, in het Engels: Water Sanitary Warm WSW; verg. warmwatervat wwv)
SZW	Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, ook in bijvoorbeeld Agentschap SZW, Inspectie SZW (o.m. arbeidsinspectie)

t	toilet
t	temperatuur
t	tijd
t	ton (1000 kg)
T	moment van koppel
T	periode, periodeduur, trillingstijd;
T	temperatuur
T	tesla (magnetische inductie, veldsterkte)
T	Tera (afgerond 10¹²; eigenlijk 2⁴⁰ ofwel 1.099.511.627.776), bijvoorbeeld in TBytes
T	tijd
TA	Terrestrial acidification (verzuring van de aarde), een milieueffect
TA	TuinArchitect
tab	tabel
TAB	Thermische Activering Betonconstructie (zie bij betonkernactivering BKA)
TABK	Wonen-TA/BK staat voor "Wonen, Tijdschrift voor Architectuur (, stedebouw) en Beeldende Kunst; vanaf ca. 1986 Archis genoemd dat ca. 1998 stopte; de geschiedenis is als volgt (met dank aan Archis): 1929 Oprichting van het Roomsch Katholiek Bouwblad 1948 Oprichting van Goed Wonen, maandblad voor goede woninginrichting 1960 Het Roomsch Katholiek Bouwblad wordt het Tijdschrift voor architectuur en beeldende kunsten 1968 Het Tijdschrift voor architectuur en beeldende kunsten wordt TABK, Nederlands-Belgies tijdschrift voor architectuur en beeldende kunsten 1969 Oprichting van Wonen, maandblad voor wonen en wooncultuur 1973 Wonen en TABK fuseren en vormen TA/BK, tijdschrift voor huisvesting en omgeving 1982 Wonen TA/BK krijgt een nieuw aandachtsgebied: architectuur, stedenbouw en beeldende kunst 1986 Wonen TA/BK wordt Archis, tijdschrift voor architectuur, stedenbouw en beeldende kunst 1993 Archis architectuur/architecture, stedenbouw/urbanism, beeldende kunst/visual arts (gepubliceerd als tweetalig tijdschrift, Nederlands/Engels) 1997 Archis architectuur/architecture, stad/city, beeldcultuur/visual arts 2001 Archis International wordt gepubliceerd in afzonderlijke Nederlandse en Engelse edities 2005 Archis Publishers geeft Volume uit, een kwartaalmagazine over architectuur
TAC	The Architects Collaborative (beëindigd in 1995)
TAG	Teerhoudend AsfaltGranulaat
TAS	Trilling Absorberend Schuimbeton (trillingsabsorberend)
TAW	Tweede Algemene Waterpassing (Belgische NAP, dat is NAP - 2,31 m)
TB	TracéBesluit, één van de stappen bij de aanleg van wegen (alle stappen zijn in volgorde: Startbeslissing, Verkenning, Voorkeursbeslissing, Ontwerptracébesluit (OTB), Tracébesluit (TB), Realisatie, Evaluatie en opleveringstoets)
TBM	TunnelBoorMachine, Tunnel Boring Machine
TCC, TCC-vloer	Timber-Concrete Composite; TCC is een technologie waarbij hout (CLT) en beton een constructief element vormen; een TCC-vloer is een houten (CLT) vloer "met een laagje beton erop", een soort combi-vloer (bijvoorbeeld 160 mm CLT met 80 mm beton erop); het beton is o.m. nodig voor de geluidsisolatie
TCO	Total Cost of Ownership (verg. LCC en LCCA en eventueel LCA)
TCT	Technische Communicatie in Theaters
TCT	Tijdgebonden Capaciteit bij Transportbeperking (van elektriciteit bijvoorbeeld); als onderdeel van een non-firm ATO/CBC-TCT elektriciteit (Aansluit- en TransportOvereenkomst / CapaciteitsBeperkingContract Tijdgebonden Capaciteit bij Transportbeperking), een oplossing waarbij een klant met een transportbeperking toegang krijgt om elektriciteit te verbruiken en/of terug te leveren gedurende vooraf vastgestelde tijdvensters
TDD	Technical Due Diligence: "Het faciliteren van onroerend goed transacties door zeker te stellen dat het object in kwestie voldoet aan de relevante lokale regelingen ten aanzien van gezondheid, veiligheid en milieu" (Bureau Veritas), maar ook bij (voorgenomen) aankoop van gebouwen: "Wat is de kwaliteit van het gebouw? Voldoet het aan de bouwregelgeving en de vergunning die hiervoor zijn afgegeven? Wat is de staat van onderhoud en wat kost het om het gebouw weer op het gewenste kwaliteitsniveau te krijgen?" (IPMMC Consult)
TDD	Test Driven Design, Test Driven Development (vaak bij software)
TDS	Total Dissolved Solids (omgerekende EC), gemeten in ppm (parts per million); verg. EC
TED	Tenders Electronic Daily (elektronisch aangeven aanbestedingen die boven de drempelwaarde uitkomen is verplicht sinds 1 juli 2017)
TED-talk	TED staat voor Technology, Entertainment, Design
tel	telefoon (wandcontactdoos voor)
TEN-E	Trans-European Networks for Energy
TEO	Thermische Energie uit Oppervlaktewater (ook genoemd aquathermie), zie bij energie uit oppervlaktewater en bij warmte-koude-opslag
TEO	Thermoplastic Elastomeric Olefin (verg. TPO)
TES	Thermal Energy Storage (bijvoorbeeld in verband met Phase Change Material PCM, in het Nederlands FaseOvergangsMateriaal FOM)
TETP	Terrestrial EcoToxicity Potential, terrestrische (aardse) excotoxiciteit t.o.v. 1,4-Dichloorbenzeen, een onderdeel van o.m. de MPG-berekening
TEU	Twenty feet Equivalent Unit, de meest toegepaste container bij containerschepen e.d., 20 voet lang (ca. 6,10 m)
tex	eenheid van dichtheid bij bijvoorbeeld basaltvezels in vezelbeton: het gewicht van 1 km draad in gram
TG, TG2, TG3	Tong Groef (messing en groef); aanduiding bij bijvoorbeeld platen OSB
TG	Totaal Generaal
TGB	Technische Grondslagen voor Bouwconstructies (ook m.b.t. NEN normeringen beton)
TGG	TijdGewogen Gemiddelde (bij concentraties van bepaalde stoffen)
th	te huur
th	thermostaat (woon)kamer
THQ	Top Hat Q beam: THQ-ligger is een andere benaming voor een hoedligger
THNK	THiNK, Amsterdamse school voor creatief leiderschap
thv	ter hoogte van
TIC	Technisch Inhoudelijke Commissie, adviesorgaan Stichting NMD (Nationale Milieu Databse)
TIG	Tungsten Inert Gas, een lasmethode waarbij de elektrode van wolfraam (Engels: Tungsten) is, een niet-afsmeltende elektrode (TIG-lassen behoort tot de STAW-lasmethode)
TIR	Transports Internationaux Routiers
TIR	Techniek, Innovatie, Regelgeving
TIS	Technical Inspection Service
TJPA	TienJarenProgramma Afval (1995-2005)
TK	TechniekKast (meterkast, soms met wat extra techniek erin)
tk	te koop
tka	te koop aangeboden
tkg, tkn	ter kennisgeving, ter kennisname
tl	tube luminescent (lichtgevende buis, "tl-buis")
tm, t/m	tot en met
™	Trade Mark, handelsmerk (verg. ©, ®)
TM	Technisch Mechanisch, in de term TM-walsproces
T_m	gemiddelde golfperiode (bijvoorbeeld bij watergolven; T van Time, m van mean; in seconde [s])
TMD	Tuned Mass Damper
TME	Technische MassaEenheid
TNO	oorspronkelijk organisatie voor Toegepast-Natuurwetenschappelijk Onderzoek (door uitbreiden van de taken en inzetgebieden wordt de volledige naam niet meer gebruikt, maar simpelweg TNO); verg. TÜV, Kema, Kiwa
TO	Tarra-Oppervlakte (NEN 2580, verschil tussen BVO en NVO)
to	tegenover
TOD	Transit-Oriented Development
tov	ten opzichte van
T_p	piek golfperiode (bijvoorbeeld bij watergolven; T van Time, p van peak; in seconde [s])
TPAC	Timber Procurement Assessment Committee (bij certificatie van duurzaam geproduceerd hout van bijvoorbeeld FSC en PEFC; die houtproducten kunnen met de term TPAC-proof worden aangeduid)
TPAHG	TPAHG is een architectenbureau van de oprichters Trigallez, Peeters, Van Apeldoorn, Hangelbroek en Gouwetor
TPF	Toegepaste ProtectieFactor, zie bij NPF
tpg	ter plaatse gestort (zand, grind, aarde e.d.; verg. ihwg)
TPO	Thermoplastic PolyOlefin, toegepast voor onder meer dakbanen (verg. ECB, EPDM, TEO, PVC)
tpv	ter plaatse van
Tr	bewegings-schroefdraad Trapezium
TR	Techniek Ruimte, Technische Ruimte, kamer voor bijvoorbeeld cv-ketel of warmtepomp, bolier, warmteterugwinning, wasmachine, wasdroger o.d. (neemt allemaal veel ruimte in)
TRD	TransmissieReferentieDocument, een document m.b.t. transmissieverliezen e.d. van een bepaald materiaal of product (België)
TRIP	TRansformation Induced Plasticity, een bepaald type staal
TS	Technische Specificatie
Ts	Transmission Sun, zonnetransmissie door bijvoorbeeld zonwering; zie ook Rs
T_s	significante golfperiode (bijvoorbeeld bij watergolven; T van Time, s van significant; in seconde [s])
TSA	TegenStroomApparaat, een bepaald type warmtewisselaar
TSB	TransmissieSysteemBeheerder, een medewerker van een netbeheerder (zie eventueel congestie)
TSO	Transmission System Operator, bijvoorbeeld van een elektriciteitsnet (verg. DNO en DSO)
TTI	Technisch TopInstituut, een verzamelnaam van universiteiten waarvan de overheid van mening is dat die topprestaties leveren en die in samenwerking met het bedrijfsleven (nieuwe) onderzoeken uitvoeren; het nut van het verschijnsel TTI wordt langzamerhand betwijfeld omdat er, terecht, al zeer veel samenwerkingsverbanden zijn tussen universiteiten of hbo's en bedrijfsleven; verder kan het een reden zijn voor het bedrijfsleven om zelf minder aan R&D te besteden
TT- plaatvloer	systeemvloer van TT-vloerplaten (platen in de vorm van de letters TT)
TU	Technische Universiteit (TUD, TU/e en UT)
TUD	Technische Universiteit Delft
TU/e	Technische Universiteit Eindhoven
TÜV	Technischen ÜberwachungsVereine, een internationaal gericht Duits test- en dienstverleningsbureau (te vergelijken met TNO en eventueel KIWA), ontstaan uit de Rheinischen Dampfkessel-Überwachungs-Vereine (DÜV) en TÜV Köln; de volledige naam wordt niet meer gebruikt, uitsluitend de afkorting TÜV of de naam TÜV Rheinland
TVSi-paal	Terra Verdringend Schroef-injectiepaal, de benaming van de schroefinjectiepaal van Volker Staal en Funderingen; zie bij groutpaal
tvt (TVT)	terugverdientijd
tw	te weten
TWA	Time Weighted Average (tijdgewogen gemiddelde, zie TGG)
twv	ter waarde van

u	uur
u	symbool voor snelheid
U	symbool voor (interne) energie
U	(elektrische) spanning, van het Latijnse urgere (drukken, duwen), in U = I * R (spanning = stroomsterkte * weerstand)
U-schaal	meestal lichtgewicht gebakken steen of kalkzandsteen in U-vorm (U-schaal)
U-waarde	warmtedoorgangscoëfficiënt (U-waarde), verg. R-waarde; Ufr = U-waarde van het kozijn (frame), Ug of Ugl is U-waarde van het glas (de beglazing)
UA	Uitgesloten Aansprakelijkheid (een bedrijfsvorm, een andere vorm is bijvoorbeeld de beperkte vennootschap BV)
UAM	United Architectural Metals
UAR	Urban Augmented Reality
UAS	Unmanned Aerial / Aircraft System (verg. UAV, RPAS)
UAV	Unmanned Aerial / Air / Airborne Vehicle (verg. RPAS)
UAV	Uniforme Administratieve Voorwaarden (voor de uitvoering van werken in de bouw, UAV)
UAV-GC	UAV voor geïntegreerde contracten (ook afgekort als: UAVgc)
UAVTI	UAV voor installatiebranche
U-cijfer	specifieke oppervlakte van de gezamenlijke korrels van grondsoort(en), een verhoudingsgetal
UF, UF-schuim	Ureum Formaldehyde, een thermoharder, ook in schuimvorm; UF-schuim is in het verleden toegepast als spouwmuurisolatie maar bleek toch vaak vocht op te nemen en te verpulveren...
UGR	Unified Glare Rating, een maat voor de lichthinder van een lichtarmatuur vanuit de ooghoogte en kijkrichting van de gebruiker; de gemiddelde UGR-waarden volgens NEN-EN 12464-1: kantoor werk UGR < 19, tekenkamer UGR < 16, circulatiegebieden en gangen UGR < 28, gemiddeld industrie werk UGR < 25 (Maas&Haagoort Lampen)
UGT	Uiterste GrensToestand, zie bij grenstoestand
UHMWPE	Ultra High Molecular-Weight PolyEthylene
UHPC	Ultra High Performance Concrete (verg. VHPC)
UHPFRC	Ultra High Performance Fiber Reinforced Concrete (verg. VHPFRC)
UHS	Urban Heritage Strategies, zie bij herbestemming
UHSB	UltraHogeSterkteBeton (Engels: Ultra High Strength Concrete UHSC; verg. HSB, ZHSB)
UHSC	Ultra High Strength Concrete (ultrahogesterktebeton UHSB)
uitz	uitzicht
uitz	uitzondering
ULB	UltraLichtBeton
UNC	unieschroefdraad grof (C van Coarse, verg. UNEF, UNF)
UNETO- VNI	UNETO-VNI is de oude naam van Techniek Nederland (met die consumentonvriendelijke site, situatie 2021) (UNETO-VNI stond voor de UNie van ElektroTechnische Ondernemers - Vereniging Nederlandse Installatiebedrijven)
UNEF	unieschroefdraad extra fijn (EF van Extra Fine, verg. UNC, UNEF)
UNF	unieschroefdraad fijn (F van Fine, verg. UNC, UNEF)
UNP	U-NormalProfil, balkstaal U-profiel (wonderlijk dat de afkorting meestal UPN is, verg. UPE)
UNStudio	United Network Studio, architectenbureau opgericht door Ben van Berkel en Caroline Bos
UOK	UitvoeringOvereenKomst
UP	Unsaturated Polyester
UPE	een bepaalde soort U-profiel (U vanwege de vorm van de letter U, P vanwege Duitse Profil?, E vanwege de Europese standaard, verg. UNP)
UPEC	UPEC-classificatie is opgesteld door het Franse Centre Scientific et Technique du batiment waarbij de letters staan voor: U = slijtvastheid (Usure à la marche), P = puntbelasting (Poinçonnement), E = waterbestendigheid (tenue à Eau et à l'humidité) , C = bestendigheid tegen chemicaliën (entretien et Chimie), en de waarden op een schaal staan van 0 (weinig) tot 4 (zeer bestand); sommige numerieke waarden komen niet voor in de notering (zie ook PEI-waarde)
UPF	Ultraviolet Protection Factor (zie bij UV-index)
UPN	een bepaalde soort U-profiel (wordt ook wel UNP genoemd, U-NormalProfil)
U-profiel	een balkstaal profiel in de vorm van de letter U
UPS	Uninterruptible Power Supply, een accu voor als de stroom uitvalt, in gebruik bij ziekenhuizen, datacenters e.d. (ook: NSA)
UPW	Ultra Pure Water, extreem puur water, benodigd voor bijvoorbeeld een goed elektrolyse-proces
ur	uitzetbaar raam (vaak een dakraam à la Velux)
URL	UitvoeringsRichtLijn (verg. BRL)
USACE	United States Army Corps of Engineers, een soort zeer uitgebreide "Rijkswaterstaat" van de VS
USCS	Unified Soil Classification System
USGBC	United States Green Building Council (zie verder bij LEED)
USP	Unique Selling Point, Unique Selling Position, een "uniek" kenmerk van een product dat het onderscheidt van de concurrentie
UT	(Technische) Universiteit Twente
UTA	Uitvoerend Technisch Administratief (personeel)
UTP	Unshielded Twisted Pair, netwerk(kabel) (wandcontactdoos voor; verg. FTP, STP, SFTP)
UU	Universiteit Utrecht
Uu-alfabet	ook: ANWB-Uu, het alfabet dat gebruikelijk was bij bewegwijzering, verg. Dd-alfabet
UV	UltraViolet (straling)
UV-afvoer	Umpi Virtaus ("gesloten stroming"), een systeem van hemelwaterafvoer
UvA	Universiteit van Amsterdam
UV-index	de zonkracht (zie bij UV-index)

v	ventilatie
v	snelheid (velocity)
V	Vinyl; Volt; volume (inhoud)
V- trechtertest	V-trechtertest is een hulpmiddel bij testen van vloeibaarheid betonspecie (Engels: V-funneltest), V-trechtertest
V-waarde	Verdringingsruimte of Volumeabsorptie, zie bij antislipwaarde
Vnnn	codering voor kalkzandsteen Vellingblok, nnn = dikte in mm
V2G	Vehicle-to-grid, auto-accu levert elektriciteit aan het eigen of openbare elektriciteitsnet
V3, V5, V9	V staat voor viscositeit, een aspect van mortel: V3 = de trechtertijd is 3 tot 5 seconden V5 = de trechtertijd is 5 tot 9 seconden V9 = is de trechtertijd 9 tot 25 seconden
VA	VoltAmpère; 1 VA = 1 Watt = 1 J/s volgens Watt = Volt * Ampère; 1 kVA = 1000 W en 1 MVA = 1.000.000 W = 1000 kW
VAC	Verf Advies Centrum
var	variabele, parameter (par)
VAR	Verklaring ArbeidsRelatie, "een verklaring waarin de relatie staat tot uw opdrachtgever(s)"; de VAR was vooral van belang bij ondernemers die meer opdrachtgevers hebben (zzp-ers e.d.). De VAR voor zelfstandigen is op 1 mei 2016 opgeheven. Opdrachtgevers en opdrachtnemers gebruiken (in plaats van de VAR) een modelovereenkomst om hun arbeidsrelatie vast te leggen. (De wijziging is een onderdeel van nieuwe Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (Wet DBA). De modelovereenkomst wordt soms modelcontract genoemd. Let op de opmerking van de Rijksoverheid: "Opdrachtgevers en opdrachtnemers (zzp'ers) hebben graag zekerheid over de arbeidsrelatie die ze met elkaar aangaan. Tot 1 mei 2016 kon dit met de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR). Sinds 1 mei 2016 is deze vervangen door de Wet DBA. Deze wet heeft niet de duidelijkheid en rust gebracht die hij moest brengen. Het kabinet heeft daarom besloten de wet te vervangen." Op dit moment (november 2023) is nog geen nieuwe wet betreffende zzp-ers van kracht.
VAR-dga	VAR, directeur grootaandeelhouder (inkomsten uit werkzaamheden voor rekening en risico van de eigen vennootschap); de VAR is per 1 mei 2016 opgeheven.
VAR-loon	VAR, loon uit dienstbetrekking; de VAR is per 1 mei 2016 opgeheven.
VAR-row	VAR, resultaat uit overige werkzaamheden; de VAR is per 1 mei 2016 opgeheven.
VAR-wuo	VAR, winst uit onderneming (opdrachtgever houdt geen loonheffingen e.d. in; veel vaste medewerkers worden als zzp-er weer ingehuurd; het is echter vaak zeer moeilijk voor deze zzp-ers om aan de Belastingdienst duidelijk te maken dat er geen baas-knecht-relatie is maar dat zij eigen ondernemer zijn; een persoon met VAR-WUO dient verschillende opdrachtgevers te hebben die niet tot eenzelfde bedrijf behoren en waarbij zelfstandig werken zeer belangrijk is); de VAR is per 1 mei 2016 opgeheven.
VAS	Voorschrift Automatische Sprinklerinstallaties
VAT	Voorbereiding, Advies en Toezicht (verg. V&T)
VAT	Value Added Tax, de Engelse BTW
VAV	Variable Air Volume; een VAV-box is een soort variabele ventilatie-unit; (na)regeling van de ventilatie is mogelijk via een VAV-box (capaciteit bijvoorbeeld in m3/uur)
VAWR	Vereniging van Architecten Werkzaam in de Restauratie
VAWT	Vertical Axis Wind Turbine (verticale as wind turbine), een type windturbine met een verticale as en meer of minder verticale bladen (zie windenergie)
VAZ	VoorAanZicht
VB, VB74, VB74/84	Voorschriften Beton, oude betonnorm (verg. GBV en VBC; voor omrekentabel betonkwaliteiten zie bij sterkteklasse)
VBB	Vastopgestelde Brandbeheersings- en Brandblussystemen
VBB	Vereniging Bouwwerk Begroeners (groendak e.d.)
VBC	Voorschriften Beton - Constructieve eisen en rekenmethoden; NEN 6720, voorloper van Eurocode 2, NEN-EN 1992 (verg. GBV en VB; voor omrekentabel betonkwaliteiten zie bij sterkteklasse)
VBMK	Vereniging Beheerders Monumentale Kerkgebouwen
VBO	Vereniging Bemiddeling Onroerend goed (deze naam wordt niet meer gebruikt, uitsluitend de afkorting VBO; de VBO is opgericht in 1986 en was oorspronkelijk Stichting Belangenbehartiging Bemiddelaars Onroerend Goed (SBBO, opgericht 1985)
VBT	Voorschriften Beton Technologie NEN 5950, voorloper van NEN-EN 206
VBU	Voorschriften Beton Uitvoering NEN 6722, voorloper van NEN-EN 13670
VBW- Asfalt	Vakgroep Bitumineuze Werken - Asfalt, leden van Bouwend Nederland die zowel asfalt produceren als verwerken
VBWT	Vereniging van Bouw- en WoningToezicht
VBWW	Verticale BodemWarmteWisselaar, zie bij warmtewisselaar
vC, vChr	voor Christus
VC	VeiligheidsCoördinator/ VeiligheidsCoördinatie (België)
VCA	Veiligheidschecklist Aannemers; ook: VGM CA (verg. VCO, VOL-VCA)
VCM	Vinyl Chloride Monomer (verg. PVC)
VCO	Veiligheids Checklist Opdrachtgevers (verg. VCA)
ve	vervuilingseenheid (eenheid waarin de vervuiling van afvalwater wordt gemeten, verg. inwoner-equivalent ie, veO, veG, veZ)
VEB	Veilig En Betrouwbaar (verg. BORG)
VEBIDAK	branchevereniging voor bitumineuze en kunststof dakbedekkingsbedrijven (oorspronkelijk waarschijnlijk Vereniging Bitumeuze Dakbedekkingsbedrijven); bij zaken die met arbeidsomstandigheden, CAO, pensioen e.d. te maken hebben wordt over BIKUDAK gesproken
VEC	Vitrage Extérieur Collé, glas gelijmd aan de draagconstructie (zie structural glazing)
veG	vervuilingswaarde van de verontreiniging van oppervlaktewateren met de stoffen chroom, koper, lood, nikkel, zilver en zink (verg. inwoner-equivalent ie, ve, veO, veZ)
VEH	Vereniging Eigen Huis
vent	ventilatie, ventilator
veO	vervuilingseenheid van de verontreiniging van oppervlaktewateren met zuurstofbindende stoffen (zuurstof is O, verg. inwoner-equivalent ie, ve, veG, veZ)
VER	VeiligheidsEffectRapportage
verd	verdieping
verg	vergelijk
Verosol	Vero komt van Verolme, sol refereert aan de zon; Verosol is een binnenzonwering die bestaat uit textiel/doek waarop een zeer dun laagje aluminium is geanodiseerd dat een isolerende en reflecterende werking heeft; de naam Verosol is in 1968 gegeven aan het Verolme Metallising dat in 1965 was opgericht
vest	vestibule
veZ	vervuilingswaarde van de verontreiniging van oppervlaktewateren met de stoffen arseen, cadmium en kwik (verg. inwoner-equivalent ie, ve, veO, veG)
VF1, VF2	klassering trechtertijd zelfverdichtend beton (VF van V-Funnel test, V-trechtertest)
VG	VerblijfsGebied
V&G	Veiligheid en Gezondheid; bijvoorbeeld in V&G-plan (Veiligheid- en Gezondheidsplan) en V&G-Planner (zie Arboportaal)
vgl	vergelijk
VGM	VastGoed Management Nederland
VGM	Veiligheid, Gezondheid en Milieu
VGM CA	Veiligheid, Gezondheid en Milieu Checklist Aannemers, ofwel VGM CA (wat ook weer afgekort wordt tot VCA; zie VCA)
VGO	stichting VastGoedOnderhoud (de oorspronkelijke naam wordt niet meer gebruikt, uitsluitend VGO, VGO-keur, VGO-erkend e.d.)
VGV	Verborgen Gebreken Verzekering
v/h	vooorheen (verg. v/m is voormalig)
vh	vermoedelijke hoeveelheid
VH	Verbeterde Holle (of Hollandse) pan (verg. VHV)
VH15, VH25, VH35, VH45	VoegHardheidsklasse VH15, VH25, VH35 (verticale vlakken), VH45 (horizontale vlakken); zie eventueel bij voeg
VHN	Verduurzaamd Hout Nederland (tot 2006: Vereniging van Houtimpregneerbedrijven in Nederland)
VHP	Verbeterde Hollandse Pan
VHP	Very High Pressure (in het Nederlands HDI, HogeDrukInjectie en in het Duits ok HDI, Hohe Druck Injektion, zie jetgrouten bij groutinjectie
VHPC	Very High Performance Concrete (verg. UHPC)
VHPFRC	Very High Performance Fiber Reinforced Concrete (verg. UHPFRC)
VHS	Vereniging van fabrikanten van Hang- en Sluitwerk
VHSC	Very High Strenght Concrete (zeerhogesterktebeton ZHSB)
VHV	Verbeterde Holle (of Hollandse) pan Variabel verwerkbaar (verg. VH)
VIB	VeiligheidsInformatieBlad
VIBA- Expo	VIBA staat oorspronkelijk voor Vereniging voor Integrale Bio-logische Architectuur, opgericht in 1976; VIBA-Expo is een "service-instituut voor duurzame ontwikkeling" (ook afgekort als SVE van Service-instituut Viba-Expo)
Vinex	Vierde Nota Ruimtelijke Ordening EXtra (zie vinex-locatie)
VIP, VIP-paneel	Vacuum Insulation Panel, VacuümIsolatiePlaat; de term VIP-paneel is eigenlijk dubbelop (net als termen als HPL-laminaat en TL-buis)
VIP	Very Important Person
VISI	via de VISI-standaard kunnen gegevens tussen verschillende IT-systemen in de bouw worden uitgewisseld (de bron van de afkorting is helaas niet bekend)
VIVB	Vereniging van Inspectie-Instellingen voor Veiligheid en Brandveiligheid
vk	ventilatiekoker
vk	vrieskast (vriezer, diepvriezer)
VKCN	Vereniging Kunststof Composieten Nederland, de oude naam van CompositesNL
VKO	Verenigde Keramische Organisaties, nu waarschijnlijk behorend bij Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek KNB
vl	vloer
VLA	Vereniging Leveranciers van Luchttechnische Apparaten, later waarschijnlijk Binnenklimaat Nederland
vlc	verzamelleiding condenswater
VLDPE	Very Low Density PE (PolyEthene), een thermoplast (verg. LDPE, MDPE, HDPE)
vlg	volgend(e)
VLH III t/m V	Very Low Hydration, aanduiding cementsoort analoog aan CEM, maar met een zeer lage hydratatiewarmte (verg. CEM)
VLM	Vrijstaande LichtMast (voor bouwplaatsen)
vlnr	van links naar rechts
vlp	vloerpeil?; verg. vl vloer
VLT	Visible Light Transmission, zie lichttoetredingsfactor LTA
v/m	voormalig (verg. v/h is voorheen)
VM	Volumieke Massa (dichtheid)
VMA	Voorspanning Met Aanhechting, een bepaald soort voorspanning in betonijzer, zie bij voorgespannen beton en plaatvloer; verg. VZA
VME	Vereniging van Mede-Eigenaars (Vlaamse Vereniging van Eigenaars VvE)
VMRG	oorspronkelijk Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche (de oorspronkelijke naam wordt niet meer gebruikt); de VMRG is een vereniging van gevelbouwbedrijven
VNG	Vereniging van Nederlandse Gemeenten
VNO- NCW	VNO-NCW is oorspronkelijk Verbond Nederlandse Ondernemingen - Nederlands Christelijk Werkgeversverbond (de volledige naam wordt niet meer gebruikt, maar simpelweg VNO-NCW)
VNV	Vraaggestuurde Natuurlijke Ventilatie (ook wel: Vraaggestuurd Natuurlijke Ventilatiesysteem), zorgt voor natuurlijke luchttoevoer via bijvoorbeeld zelfregelende ventilatieroosters
VNV	Vereniging Nederlandse Voegbedrijven, de oude naam van Gebouwschil Nederland (GNL)
VNVF	Vereniging Nederlandse Verkeersborden Fabrikanten
VO	Voorontwerp, voorlopig ontwerp (verg. Definitief Ontwerp DO)
VOB	elektrodraad met solide kern, V is PVC aderisolatie (Vinyl), O is standaard uitvoering (Ordinair), B is conform de Belgische norm (België, verg. XFVB, XVB)
VOBN	VOBN is de oude naam van de vereniging van betoncentrales (nu Betonhuis onderdeel betonmortel); VOBN in 1993 ontstaan uit de Vereniging Betonmortelfabrikanten in Nederland (VBN) en het Verbond van Ondernemingen in de Betonmortelindustrie (VOB)
voc	volgens opgaaf constructeur (v.o.c. op een bouwtekening: als het voor de architect technisch moeilijk is of onduidelijk, dan laat hij de exacte invulling over aan de constructeur); verg. ihw (in het werk)
VOC	Volatile Organic Compounds (vluchtige organische oplosmiddelen), zoals in VOC-vrije parketolie, mechanische ventilatie op VOC-sturing e.d. (verg. VOS, PAK)
VOC	Vereniging Overleg van Certificatie-instellingen
vof	vennootschap onder firma
Volandis	Volandis is "het kennis- en adviescentrum voor duurzame inzetbaarheid in de bouw- en infrasector". "De naam Volandis is afgeleid van het Spaanse woord ‘volante’, wat vliegwiel betekent. Volandis wil een vliegwiel zijn voor persoonlijke en maatschappelijk wenselijke ontwikkelingen." (Jammer, de vroegere naam Arbouw was zoveel duidelijker...)
VOL-VCA	Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden in het kader van VCA
VOM	Vereniging Oppervlaktetechnieken van Materialen is de oude naam van de Vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland (Vereniging ION)
von	vrij op naam (geen kosten voor de koper (kk))
vonk	vonkontsteking (wandcontactdoos voor)
VOS	Vluchtige Organische Stoffen (vaak in de benaming VOS-emissie, verg. VOC, PAK)
VPB	VennootschaPsBelasting (niet echt een mooie verkorting, maar zo is het nu eenmaal); in 2019 waren voor de staat de "inkomsten" uit VPB 25,3 miljard (de verlaging van 16,5% naar 15% in 2020 betekende dus een "tekort" aan inkomsten voor de staat van ca. 1,5 miljard euro)
VPK	VentilatiePrestatieKeuring, zie bijvoorbeeld mechanische ventilatie
VPMN	Vereniging Provinciale Monumentenwachten Nederland
VPP	Virtual Power Plant, zie bij smart grid
vr	ventilatierooster
VR	VerblijfsRuimte
VR	Virtual Reality
VRE	Variable Renewable Energy (wisselende hernieuwbare energie, bijvoorbeeld van zonnepanelen, windenergie)
VRF	Variable Refrigerant Flow, een andere naam voor een lucht/lucht warmtepomp. "Een VRF-systeem is een compleet klimaatsysteem voor koelen en verwarmen. VRF staat voor Variable Refrigerant Flow. Dit wil zeggen dat de hoeveelheid koudemiddel en daarmee de capaciteit binnen het systeem kan variëren. Een VRF-systeem bestaat uit één of meerdere buitenunits en meerdere binnenunits."
vrg	vorig(e)
VRKI	Verbeterde RisicoKlassenIndeling
VROM	oude naam voor het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM)
vrp, vrpr	vraagprijs
VRS	Vereniging Restauratie Steenhouwers
VRSB	Venturi, Rauch and Scott Brown (architecten; zie ook VSBA)
VSB	Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven
VSBA	Venturi, Scott Brown and Associates (architecten; zie ook VRSB)
VSC	Voltage Source Converter (High Voltage Direct Current, vermoedelijk vanaf High Voltage Alternating Current)
VSI	Verenigde Sprinkler Installateurs
VSK	Verwarming, Sanitair, Klimaatbeheersing en koudetechniek
VSSD	Vereniging voor Studie en Studentenbelangen (studentenvereniging van de TU Delft, de uitgeverij van studieboeken is DAP)
VST	VoorSchakelTraject
VT	Verticaal Transport (liften, hijskranen e.d.)
V&T	Voorbereiding en Toezicht, verg. VAT
vv	vice versa (en terug)
vv	vloerverwarming
vv	voorzien van
v/v	volume (volumepercentage bij ...% v/v; verg. massapercentage m/m)
VVB	VezelVersterktBeton, zie vezelbeton
VVB	Voor Veiligheid en Brandveiligheid (VVB-09 zie bij VIVB)
VVBA	Vereniging Van BrandveiligheidAdviseurs (de site vvba.nl bestaat niet meer; zie eventueel bij Instituut Fysieke Veiligheid IFV)
VvBO	Verbond van BeveiligingsOrganisaties
VvE	Vereniging van Eigenaars (van appartementen e.d. waarbij de eigenaars gezamenlijk betalen voor gemeenschappelijke bouwdelen, dak e.d).;wie eigenaar wordt van een appartement, wordt automatisch lid van de VvE; zie ook MJOP
Vvgb	Verklaring van geen bedenkingen, een instemming van een ander bestuursorgaan dan het bevoegd gezag voor de omgevingsvergunning met het verlenen van die vergunning (per 1 januari 2014 afgeschaft: een gevolg van de politieke keuze om rijkstaken en provinciale taken te decentraliseren naar gemeenten)
VVK	vezelversterkte kunststof, een composiet die versterkt is met vezels (Engels: Fibre Reinforced Plastic FRP, Fibre Reinforced Polymer FRP; verg. GVK)
VVNH	(Koninklijke) Vereniging Van Nederlandse Houtondernemingen (VVNH)
VVO	verhuurbare vloeroppervlakte (NEN 2580; verg. BVO, GO, NVO)
VvV	Verbond van Verzekeraars
VVV	Verklaring Vloeistofdichte Voorziening (de oude naam is PBV; zie ook NRB en bijvoorbeeld folieconstructie).
VVV	Vereniging voor Vreemdelingenverkeer
vvw	vloerverwarming
vw	vaatwasser (wandcontactdoos voor)
VW	VuilWater (verg. HemelWater HW)
VW	Vibrating Wire, zoals in VW-waterspanningsmeter (vibrating wire pressure transducer)
VWA	VuilWaterAfvoer
vwb	voor wat betreft
vwm	vaatwasmachine (wandcontactdoos voor)
VZ	Verwarmde Zone (verg. AOR, AOS, AVR, SV en BV)
VZA	Voorspanning Zonder Aanhechting, een bepaald soort voorspanning in betonijzer, zie bij voorgespannen beton en plaatvloer; verg. VMA
VZC	Vloeibare ZandCement
vzw	vereniging zonder winstoogmerk (Vlaamse term); "een vzw is een groep natuurlijke personen of rechtspersonen die een belangeloos doel nastreven; de vzw bestaat uit ten minste twee personen; de leden van een vzw mogen geen vermogensvoordeel genieten door de vzw"; om een vzw op te richten is geen startkapitaal nodig

W	Watt, eenheid van vermogen (verg. kW, Wattpiek Wp; 1 Watt is 1 Joule per seconde, 1W= 1 J/s)
W	Work, symbool voor arbeid
W	West
W	Warm tapwater (DHW, Domestic Hot Water)
wa	wasautomaat (wandcontactdoos voor); verg. wasmachine wm
WA	Wettelijke Aansprakelijkheid
Wabo	Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (verg. Bor)
WADI	Water Afvoer door Drainage en Infiltratie
WADI	Water Data Infrastructuur
WAMz	Wet o de Archeologische Monumentenzorg. "Op 1 september 2007 werd de Wet op de archeologische monumentenzorg (WAMz) van kracht, met als uitgangspunt het archeologische erfgoed beter te beschermen en bij voorkeur in situ te behouden."
war	weersafhankelijke regeling (van cv's, vloerwarming e.d.)
WAS	Wet Aanpak Schijnconstructies, een wet waardoor een aantal ongewenste constructies wettelijk niet meer toegestaan zijn (in de strijd tegen uitbuiting en oneerlijke concurrentie op de arbeidsmarkt)
WAT	Wet op de ArchitectenTitel (verg. BEP, SBA)
Wb	Weber (eenheid van magnetische flux)
WBB	Wet BodemBescherming (bij wetten is vaak uitsluitend de eerste letter een hoofdletter, bijvoorbeeld hier dus eigenlijk: Wbb, verg. BBK)
WBD	Weerstand tegen BrandDoorslag, verg. WBDBO, WBO, WRD
WBDBO	Weerstand tegen BrandDoorslag en BrandOverslag; verg. WBD, WBO, WRD, WTRD
Wbe	Wet Bevordering Eigenwoningbezit
wbf	water bindmiddel factor (verg. watercementfactor wcf)
Wbm	Wet belastingen op milieugrondslag
WBO	Weerstand tegen BrandOverslag; verg. WBD, WBDBO, WRD, WTRD
WBP	Water Boiled Proof (bijvoorbeeld bij multiplex voor buiten; soms, niet geheel correct, WaterBestendige Plaat genoemd)
w_c	capillair vochtgehalte (kg/m³)
wc	water closet (toilet)
WC	Water, Cooling (koelwater)
WCA	Wet Chemische Afvalstoffen
wcf	water cement factor (verg. wbf)
WCI	Water, Cistern (water uit een tank, verg. cistern bij impluvium)
WCR	Water, Cooling, Return (koelwater retour)
WCS	Water, Cold, Softened (verzacht koud water)
wd	wasdroger (wandcontactdoos voor wasdroger)
WD	Water, Drainage (drainagewater)
WDC	Water, Drinkable, Cold (drinkbaar koud water)
WDDR	WaterDicht, DampRemmend (een bouwfolie)
WDO	WaterDicht, dampOpen (verg. WKD)
WDP	Water Deprivation Potential, potentieel watergebrek, een milieu-aspect
W_dv of WD(V)	long term Water absorption by Diffusion (lange termijn wateropname door diffusie; de herkomst van de V is niet duidelijk, Volume?) uitgedrukt in een volumepercentage (% v/v) na 28 dagen; WD(V) is de notatie in de DoP (Declaration of Performance), W_dv is meer wetenschappelijk; verg. W_lt
WDTM	Wonen, Diensten en Techniek voor Mensen (de brancheorganisatie voor technologie in de woonzorg)
W/E (-install.)	Werktuigbouwkundige en Elektrotechnische (installatie)
WEW	Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen, met als doel het bevorderen van het eigenwoningbezit en is verantwoordelijk voor het beleid en de uitvoering van de Nationale Hypotheek Garantie (NHG)
WF	Water, Fire (bluswater, bluswaterleiding)
Wft	Wet financieel toezicht (waaronder hypothecair krediet)
WGH	Wet GeluidsHinder (officieel Wet GeluidHinder: Wgh)
WGP	WebGIS Publisher met allerlei kaarten van Nederland
WGW	WarmGeWalst, zie warmgewalst
WH	Water, Heating (verwarmingswater)
WHR	Water, Heating, Return (verwarmingswater retour)
WIA	Wet InlenersAansprakelijkheid (bijvoorbeeld i.v.m. inhuur zzp-ers; verg. WKA)
WION	Wet Informatie-uitwisseling Ondergrondse Netten, een grondroerdersregeling, n.a.v. de voormalige KLIC
WITI	Weten Inzien Toepassen Integreren; weten is kennis hebben van, inzien is het hoe en waarom kennen, toepassen is het toepassen van kennis en inzicht, integreren is het flexibel toepassen van kennis en inzicht in complexe situaties
wk	woonkamer
wk	wasemkap (wandcontactdoos voor)
wk	week
WK	WaterKolom, een aanduiding van druk (ook onderdruk of bovendruk, bijvoorbeeld 30 mm WK onderdruk bij een standleiding in het systeem van de waterafvoer; zie bijvoorbeeld ook bij waterspanningsmeter)
WK	WeerstandsKlasse, een aanduiding in welke mate iets weerstand kan bieden tegen inbraak (bijvoorbeeld een slot of een raambeveiliging): Weerstandsklasse 1 (WK1) enkel fysieke kracht Weerstandsklasse 2 (WK2) fysieke kracht met behulp van enkele werktuigen Weerstandsklasse 3 (WK3) fysieke kracht met werktuigen zoals een koevoet Weerstandsklasse 4 (WK4) fysieke kracht met gebruik van bijlen, hamers en zwaardere hefbomen Weerstandsklasse 5 (WK5) fysieke kracht met kennis van zaken en gebruik van klein elektrisch gereedschap Weerstandsklasse 6 (WK6) fysieke kracht met kennis van zaken en gebruik van elektrisch en hydraulisch gereedschap
WKA	Wet KetenAansprakelijkheid (bijvoorbeeld i.v.m. inhuur zzp-ers; verg. WIA)
Wkb	Wet kwaliteitsborging voor het bouwen, zie bij TIS en op Instituut voor Bouwkwaliteit (IBK)
WKC	WarmteKrachtCentrale (zie groene stroom)
WKD	WaterKerend, dampDoorlatend (verg. WDO)
WKDO	WaterKerend, DampOpen (verg. WKD e.d.)
WKK	WarmteKrachtKoppeling (Duits: Blockheizkraftwerk BKHW, Engels: Combined Heat and Power CHP; verg. MWKK)
WKO	Warmte-Koude-Opslag (soms: koude-warmte-opslag KWO)
WKPB	Wet Kenbaarheid Publiekrechtelijke Beperkingen onroerende zaken (zie Kadaster)
WLL	Working Load Limit, zie veilige werklast
W_lt= WL(T)	Long Term Water absorption by total immersion (lange termijn wateropname door onderdompeling) uitgedrukt in een volumepercentage (% v/v) na 28 dagen; WL(T) is de notatie in de DoP (Declaration of Performance), W_lt is meer wetenschappelijk; verg. W_dv
WLTP	Worldwide harmonised Light vehicle Test Procedure, een testprocedure om de actieradius, uitstoot e.d. te bepalen van een bepaald merk/model auto (bijvoorbeeld bij elektrische auto's belangrijk omdat de actieradius lang nogal klein is geweest, vooral in de winter wanneer veel meer energie verbruikt wordt door en in de auto). De WLTP heeft de NEDC-methode vervangen.
wm	wasmachine (wandcontactdoos voor); verg. wasautomaat wa
wma	wasmachineaansluiting (wandcontactdoos voor wasmachine)
WMO, Wmo	Wet Maatschappelijke Ondersteuning (door een wonderlijk gebruik bij de overheid is het officieel "Wmo" en "Wet maatschappelijke ondersteuning"), de wet waarbij de gemeenten ervoor moeten zorgen dat men zo lang mogelijk thuis kan blijven wonen; met thuis kan ook een speciale unit in de tuin van één van de kinderen worden bedoeld... Verg. kangoeroewoning, unitbouw.
wnd	waarnemend(e)
WND	Water, Non Drinkable (niet drinkbaar water)
wo	waaronder
wo	wetenschappelijk onderwijs
WOSP	WaterOverSPanning (zie bij waterspanningsmeter)
WOW	Wegbeheerders Onmoeten Wegbeheerders (Platform WOW)
WOZ	Wet Waardering Onroerende Zaken (de WOZ-waarde is de grondslag voor de OZB); zie ook bij hypotheekbegrippen; de WOZ-waarde is in te zien op WOZwaardeloket
WoZoCo	WoonZorgComplex
wp, WP	warmtepomp
Wp	Wattpiek (eenheid van vermogen bij PV-panelen, zonnecellen, zonnepanelen; voor condities zie NOCT)
WP	Winschoter Peil (NAP + 0,62 m)
WPC	Wood Plastic Composite, een composiet met hout(stof) en kunststof die bijvoorbeeld bij terrassen e.d. worden toegepast
WR	Water, Rain (regenwater, hemelwater)
W/R	Winst en Risico (in een offerte, percentage, ca. 7%)
WRC	Western Red Cedar, zie o.m. duurzaamheidsklasse
WRD	Weerstand tegen RookDoorgang; verg. WBD, WBDBO, WBO, WTRD
WRO	oude Wet Ruimtelijke Ordening (uitsluitend hoofdletters in de afkorting)
Wro	nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening (bij veel nieuwe wetten heeft alleen de eerste letter van de afkorting een hoofdletter)
WRR	Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid
ws	waarschijnlijk
ws	woonschip (woonboot)
WS	Water, Sprinkler (bluswater via sprinkler, sprinklerinstallatie)
W-S-T	Weg-Signaal-Tijd-diagram, een grafische weergave van bewegingen, signalen en commando's van een volgordeschakeling
WSW	Water, Sanitary, Warm (sanitair warm water sww)
WSWR	Water, Sanitary, Warm, Return (warm terugloopwater)
wt	wastafel
WTA	Wissenschaftlich-Technische Arbeitsgemeinschaft (für Bauwerkserhaltung und Denkmalpflege GmbH)
WTB	WerkTuigBouwkunde
WTCB	de oude naam voor Buildwise: Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (België)
WTK	WerkTuigKundige
WTRD	WRD, Weerstand Tegen RookDoorgang; verg. WBD, WBDBO, WBO
WTW	WarmteTerugWinning (verg. DWTW)
WUR	Wageningen University and Research centre
WVL	Water, Verkeer en Leefomgeving (een afdeling van Rijkswaterstaat RWS, verantwoordelijk voor een toekomstvisie over het hoofdwegennet, hoofdvaarwegennet, het hoofdwatersysteem en de leefomgeving; 2014)
WVL	West-VLaanderen
wvo	winkelvloeroppervlakte
Wvo	voormalige Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren (verg. IBA), sinds 22 december 2009 de Waterwet WW
wvttk	wat verder ter tafel komt (in een vergadering)
ww	warm water
ww	warmtewisselaar (verg. aarde warmtewisselaar aww, bodem warmtewisselaar bww, buizen warmtewisselaar bww, lucht-lucht warmtewisselaar llww, platen warmtewisselaar pww)
WW	WaterWet (m.b.t. verontreinigingen, grondwater, waterkeringen e.d.; WW voor Waterwet is geen officiële afkorting in verband met de tweede betekenis van WW), de Waterwet omvat Wet op de waterhuishouding, Wet op de waterkering, Grondwaterwet, Wet verontreiniging oppervlaktewateren Wvo, Wet verontreiniging zeewater, Wet droogmakerijen en indijkingen (Wet van 14 juli 1904), Wet beheer rijkswaterstaatswerken (het zogenaamde "natte gedeelte"), Waterstaatswet 1900
WW	WerkloosheidsWet
WWCB	Wood Wool Cement Board, zie houtwolcement(plaat)
WWD	Water, Waste, Degreased (ontvet afvoerwater)
WWF	Water, Waste, Fecal (fecaal water, afvoerwater van ontlasting)
WWG	Water, Waste, Grease (vethoudend afvoerwater)
WWH	Water, Waste, Hydrocarbon (afvalwater met koolwaterstof)
WWI	Water, Waste, Industrial (industrieel afvalwater)
WWS	Water, Waste, Sanitary (sanitair afvoerwater)
WWS	WoningWaarderingsStelsel, een systeem om via punten voor bijvoorbeeld oppervlakte, voorzieningen en omgeving (locatie) een redelijke huurprijs voor een woning vast te stellen. "Het woningwaarderingsstelsel (WWS), ook wel bekend als het puntensysteem, is een systeem om de maximale huurprijs vast te stellen voor een sociale huurwoning. Hoe meer punten een woning waard is, hoe hoger de huur mag zijn. Ook wordt het WWS gebruikt om te bepalen of een woning in de vrije sector valt. Woningen in de vrije sector zijn niet gebonden aan punten en maximale huurprijzen." (huurwoningen.nl)
wwv	warmwatervat
WW-WP, WWWP	Water/Water WarmtePomp (verg. LL-WP, LW-WP)
WZC	WoonZorgCentrum

X0	milieuklasse beton zonder wapening of ingesloten metalen (0, nul, vanwege zero risk, geen risico op corrosie of aantasting)
XA1 t/m XA3	milieuklasse beton, chemische aantasting (A van Aggressive)
XC1 t/m XC4	milieuklasse beton, corrosie ingeleid door carbonatatie (C van Carbonatation)
XD1 t/m XD3	milieuklasse beton, corrosie ingeleid door chloriden of anders dan afkomstig van zeewater (D van De-icing salts)
XF1 t/m XF4	milieuklasse beton, aantasting door vorst/dooi-wisselingen met of zonder dooizouten (F van Frost)
XFVB	gewapende elektrokabel, X is XLPE aderisolatie (vernet polyethyleen), F is mechanische versterking, wapening (Force), V is PVC buitenmantel (Vinyl), B is conform de Belgische norm (België, verg. VOB, XVB)
XPS	eXtruded PolyStyrene (verg. EPS, PS)
XS1 t/m XS3	milieuklasse beton, corrosie ingeleid door chloriden afkomstig van zeewater (S van Seawater)
XVB	elektrokabel, elektriciteitskabel, installatiekabel (België, verg. VOB, XFVB)

y	yocto (10^-24)
Y	Yotta (10²⁴)
yd	yard

z	zepto (10^-21)
Z	zuid
Z	Zetta (10²¹)
Z100 .. Z600	typeaanduiding van het aantal g/m2 van een zinklaag aangebracht op bijvoorbeeld plaatstaal (aantal gram/m2 is de som van de zinklaag aan beide zijden van de plaat); typeaanduidingen met bijbehorende laagdikte in micrometer (µm) zijn Z100 (7) , Z200 (14), Z225 (17), Z275 (20), Z350 (25), Z450 (32), Z600 (43); zie eventueel verzinken en sendzimir
za	zie aldaar
ZB	ZonneBoiler
ZBB	Zelfdragend Baksteen Beton latei, een latei die bestaat uit beton met een baksteen aan zichtijde
zbo	zelfstandig bestuursorgaan (bijvoorbeeld de Huurcommissie, de Grondkamer en het Centraal Fonds Volkshuisvesting)
ZBo	Zelfstandigen Bouw (verg. zzp)
ZEB	Zero Energy Building, een gebouw dat geen energie behoeft van energieleveranciers zoals het gas- en elektriciteitsbedrijf (dat dus zelf de benodigde energie opwekt; verg. passiefhuis, nZEB)
ZEN	Zeer Energiezuinige Nieuwbouw, een voortzetting van BENG tot energieleverend. "ZEN is sinds 2015 het vervolgprogramma van de partijen in het Lente-akkoord (Aedes, Bouwend Nederland, NEPROM, NVB en de minister van BZK). Met ZEN stimuleren de vier brancheverenigingen een kanteling in de woningmarkt, waardoor energie niet langer een kostenpost is, maar juist een ‘unique buying point’ voor de consument." ZEN was eigenlijk een project, maar het energieleverende aspect wordt wel steeds belangrijker bij nieuwe gebouwen.
zg	zogenoemd, zogenaamd
zgan	zo goed als nieuw
zha	ziekenhuisafval (verg. bsa, gft, hha, inda, kca, kga, rda, sa)
ZHS	Zeer Hoge Spanning (380 kV; verg. LS, MS, HS)
ZHSB	ZeerHogeSterkteBeton (Engels: very high strenght concrete VHSC; verg. hogesterktebeton HSB, utrahogesterktebeton UHSB)
zi	zijns inziens
zj	zonder jaartal
zltv	zeer lage temperatuur verwarming (verg. ltv)
ZMA	Zink, Magnesium en Aluminium (zoals in ZMA-bekleed staal)
ZOA, ZOAB	Zeer Open Asfalt (België), Zeer Open AsfaltBeton (Nederland) (minimaal 25% v/v holle ruimten; verg. DAB, GAB, LEAB, OAB, SMA, STAB en de CE-markering AC nn surf xx; verg. ook EME, PMB en LLAP)
ZR rooster	ZelfRegelend ventilatierooster; "de zelfregelende klep werkt mechanisch en zorgt ervoor dat het ventilatievolume gelijk blijft bij toenemende wind, m.a.w. de volumeregeling is onafhankelijk van de windkracht"(Duco)
zta, zta-waarde	de oude zontoetredingsfactor, vervangen door de g-waarde (verg. lta)
zvb	zelfverdichtend beton (Engels: SCC)
zvk	zonder verdere kosten
ZWO	Zuiver Wetenschappelijk Onderzoek, de voorloper van NWO (Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek)
zzp	zelfstandige zonder personeel (verg. VAR, ZBo)
ZZW	ZuidZuidWest, de voorkeursrichting van pv-panelen (zonnepanelen) in o.m. Nederland

10R	Zie bij circulaire economie
1C, 1K	1 component (in tegenstelling met 2 componenten, bijvoorbeeld lakken en lijmen)
2C, 2K	2 componenten (in tegenstelling met 1 component, bijvoorbeeld lakken en lijmen)
3D	3-Dimensionaal, in drie dimensies of als ware het in drie dimensies (zie bijvoorbeeld BIM, 3d-printen, 3d scannen)
3DLS	3D Laser Scanner
3DP	3D Printen
3DCP	3D Concrete Printing, zie bij 3D Printen
3i	Ideas, Intellectual property and Innovation
3M	Mens, Materiaal, Machine (daar is nu informatietechnologie bijgekomen, dus 3M+I, verg. smart industry)
3P	People - Planet - Profit/Prosperity (ofwel Triple-P; ook: PPP); Kees Duijvestein breidde dit uit met een vierde P (Project) die staat voor "ruimtelijke kwaliteit, flexibiliteit, diversiteit, evenwicht en schoonheid"
3R	Reduce, Reuse, Recycle (kenmerken van duurzaam leven, zie een uitgebreider set maatregelen bij 5R en bij circulaire economie en crade-to-cradle)
3 R's (3R)	Reading, wRiting, aRithmetic (lezen, schrijven en rekenen; de drie basisvaardigheden)
3ST	(Driestanden)schakelaar voor Mechanische Ventilatie
4D	4-Dimensionaal, dat is 3-Dimensionaal (3D) plus de factor tijd (bijvoorbeeld de volgordelijkheid van processen/activiteiten bij BIM)
4E's	Erfgoed, Energie (en grondstoffentransitie), Educatie, Exploitatie
4MS	Four Member State (initiative); de 4 Member States (4MS) Duitsland, Frankrijk, Nederland en het Verenigd Koninkrijk werken samen tot harmonisatie van het testen van de hygiëne van producten die in contact staan met drunkwater (zie ATA)
4P	Product (mix van producten), Plaats/Periferie (distributie), Promotie (packaging, presentatie), Prijs, een aantal parameters uit de marketingmix (verg. 6P)
5R	Re-use/Re-sale (werkelijk hergebruik), Repair (repareren), Refurbish (renoveren), Remanufacture (hergebruik onderdelen), Recycle (de grondstoffen worden hergebruikt); (kenmerken van duurzaam leven, zie bijvoorbeeld circulaire economie en crade-to-cradle en een deel ervan bij 3R); ook wel bekend onder de betekenis: Refuse, Reduce, Reuse, Recycle, Rot (waarbij Rot vaak niet de bedoeling is); ook wel bekend onder de naam 6R: Rethink, Refuse, Reduce, Reuse, Recycle, Replace (waarbij Replace eigenlijk het vervolg van stap 1 Rethink is, voordat je een nieuw product aanschaft)
5S	de vijf S-en uit het lean-denken
6P	Product (mix van producten), Plaats/Periferie (distributie), Promotie (packaging, presentatie), Prijs, Personeel (kwaliteit van personeel), Proces, een aantal parameters uit de marketingmix (4P)
6R	Zie bij 5R

Naar top pagina.

Naar de eerste serie afkortingen.

Eng. abbreviation