Hydraulisch heeft meer betekenissen:
1.
Een hydraulische stof is een stof die in aanraking met water reageert
tot een soort pasta en verhardt (een steenachtig materiaal
vormt; ook aan de lucht door de
luchtvochtigheid) en die na de verharding niet meer oplost in water.
In de bouw worden hydraulische stoffen gebruikt om toeslagstoffen als
zand, grind e.d. met het cement tot één geheel aaneen te
kitten.
Hydraulische
stoffen zijn bijvoorbeeld cement, kalk
en, hoewel puzzolanen niet werkelijk hydraulisch genoemd worden: puzzolanen zoals tras.
Hydraulische kalk bereikt in kortere tijd een hogere sterkte dan luchtkalk (schelpkalk),
maar die sterkte is niet altijd gewenst zoals bij restauratiewerk. Hydraulische
kalk wordt ook waterkalk genoemd.
Tabel toepassingsgebied, baksteenkwaliteit, morteltype bij vochtproblemen massief
metselwerk (uit "Restauratiebaksteen
& Metselmortels, voor restauratie van zwaar regenbelast historisch
metselwerk" van dr. ir. Caspar Groot en Jos Gunneweg, Delft, maart
2007, aangevuld met historische steen-namen en mortelnamen):
toepassing | voorbeelden | baksteen- kwaliteit |
mortel- type |
fundering | aanleg en voet van de muur | R6 (rood) vroeger: boerengrauw, bovensteen |
A (niet hydraulisch), kalkmortel |
waterkerend werk onder water (blijvend onder water) |
kelders, kademuren (tot 1 m boven de waterlijn), onder de waterlijn, bij poldermolens: wielbak, opleider en krimp | R1 (kelderklinker) vroeger: dichte klinker, plavey (straatklinker), uitgeforteerde dichte klinker, vlakke klinker, Vechtse regenbak klinkermoppen |
E (sterk hydraulisch), sterke tras |
permanent vochtig werk | trasramen, kademuren (vanaf 1 m boven de waterlijn), grondkerende muren, bij poldermolens: waterloopsmuren | R2 (trasraamklinker) vroeger: plavey (straatklinker), rechte klinkert mop, Dordrechtse plavey, IJssel ondersteen |
D (gematigd hydraulisch), basterdtras |
opgaande muren met hoge
regenbelasting en/of bijzondere weers- omstandigheden (behalve Middeleeuwse zeer dikke muren en muren in zgn. "veldbrand steen" |
watertorens, kerktorens,
vuurtorens, molens, hoge solitair gelegen gebouwen met rechthoekige
plattegrond |
- gem. dikte tot 40 cm; WF 2
steens; IJF 2,5 steens: R3 (gevelklinker) - gem. dikte vanaf 45 cm; WF 2,5 steens; IJF 3 steens: R4 (hardgrauw) vroeger: IJssel ondersteen |
C (licht hydraulisch), slappe basterdtras, kalkmortel |
opgaande muren zonder hoge regenbelasting | alle overige opgaande muren | R5 (boerengrauw) vroeger: beste grauwe mop, boerengrauw mop, boerengrau |
B (zwak hydraulisch), kalkmortel |
binnenmuren | dragend en niet-dragend | R6 (rood) vroeger: bovensteen, boerengrau mop, boerengrauw, keurode mop |
A (niet hydraulisch), kalkmortel |
aanbevolen metselmortelsamenstellingen historisch metselwerk; klik voor groter! (stichting erm): |
historische mortelrecepten; sterke trasmortel, sterke en slappe basterd trasmorel, kalkmortel, basterd cementmortel; klik voor groter! (uit kalkboek van van balen en anderen, cultureel erfgoed): |
eigenschappen van verschillende mortelsoorten; luchtkalkmortel, hydraulische kalkmortel, puzzolaan kalkmortel, bastaardmortel, cementmortel; klik voor groter! (uit de brochure voegwerk van monumentenwacht vlaanderen): |
Eigenschappen van verschillende
soorten mortel uit de brochure
Voegwerk van Monumentenwacht
Vlaanderen.
Zie ook bij hydratatie, autogene of
hydraulische krimp.
2. Hydraulisch is ook "door middel van een water"
(algemeen: vloeistof, vaak olie). Een voorbeeld is de hydraulische
pers waarbij de drukkracht ontstaat door een pomp die het water in een
door een zuiger afgesloten cilinder stuwt.
Belangrijkste aspecten van deze hydraulische systemen:
- een druk op een vloeistof, uitgeoefend in een geheel gevulde en gesloten ruimte, plant zicht in alle richtingen onveranderd voort
- een eigenschap van vloeistoffen is dat ze niet samendrukbaar zijn
- m.b.v. de vloeistof in een gesloten buizen- en slangenstelsel kan een kracht overgebracht worden naar een andere plaats.
Zo is met een meermalen uitgeoefende kleine kracht een groot gewicht
te heffen (auto's e.d.).
De term hydraulisch is afkomstig van het Griekse hydor (water)
en aulos (buis).
Met dank aan Huib
Visser.