horror vacui

1. Latijn voor "angst voor het lege". In vooral de oosterse kunst en architectuur is horror vacui het verschijnsel dat elk plekje van een vlak of sculptuur gevuld is met geometrische figuren, bladen, ornamenten, mathematische motieven e.d. Het resultaat is, juist door het abstracte of natuurlijke, vaak een prachtig geheel van kleine vormen.

Het loslaten van concrete afbeeldingen van levende wezens past in de filosofie van het abstracte karakter van Allah. Het leeg laten van een deel van een vlak of ruimte zou kunnen duiden op niet genoeg moeite willen doen. Voor de gehaaste mens kan horror vacui dwangmatig lijken, maar bijna altijd spreekt er een "plezier tot versieren" uit en zijn het goed doordachte, proportioneel correcte, geabstraheerde decoraties waarmee de vlakken gevuld zijn. De kunstenaars moeten er bewust de tijd voor nemen om zo zorgvuldig en constant te kunnen werken. 

De kunstvorm komt o.m. geschilderd, gesneden, gehakt of in stucwerk voor op o.m. koepels van moskeeën, houten panelen, interieurs. 
Ook in andere culturen komt men de angst voor het lege tegen zoals uit de afbeeldingen rechts blijkt. De katholieke en anglicaanse kerk kent ook veel voorbeelden van deze kunstuiting.

horror vacui, oosterse kunst:

horror vacui:

horror vacui, portaal, straatsburg, dom:

horror vacui, boek islam, kunst en architectuur (uitgave ullmann):

horror vacui, waaiergewelf van de sherborne abbey; dak dateert van ca. 1425 (great english churches):

Zie ook Geometrische figuren in Islamitische kunst.
Verg. jali, muqarna.

2. Tot de 17e eeuw is horror vacui de natuurkundige theorie dat de natuur het luchtledige schuwt en dat probeert op te heffen. Zo werd de werking van bijvoorbeeld een pomp verklaard.