ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ Toets
een onderwerp in het zoekboxje, of
klik op één van de letters A..Z hierboven. (Oud-)student(e) Archit., Bwk, Civ. Techn.?
Iets schrijven
voor de site, als auteur?
Mail
even naar Joostdevree
Hout
is als een spons. Als het droogt dan krimpt het - wordt het nat dan zwelt
het. Dat gaat nooit over, uitgewerkt hout bestaat niet.
Temperatuur In tegenstelling tot kunststof en metaal zet hout niet uit onder
invloed van warmte. Constructies die onder wisselende temperaturen
maatvast moeten blijven worden dan ook vaak van hout gemaakt.
Scheuren en kromtrekken Als hout droogt dan krimpt het. Maar het krimpt niet regelmatig.
Daardoor ontstaan er spanningen die tot kromming of scheurvorming kunnen
leiden.
Niet alle houtsoorten krimpen even veel: Beuken krimpt relatief veel en is
voor maatvaste constructies minder geschikt. Teak krimpt heel weinig -
Teak noemen we daarom een stabiele houtsoort. Extra: Scheuren en kromtrekken kan soms vermeden worden door het hout van
zaagsnedes te voorzien (in de richting van de vezel), bijvoorbeeld om de ca. 15 cm aan de onderzijde van een
dik houten blad voor een tafel. Door de zaagsnede scheurt het hout minder snel
op een "ongecontroleerde" manier en zal het minder snel kromtrekken.
Hoe "werkt" hout? Aan de hand van een klos openhaardhout zal ik proberen dat even uit te
leggen.
Lengtekrimp
De lengtekrimp tijdens het drogen is te verwaarlozen.
Breedtekrimp
De grootste krimp ontstaat doordat de jaarringen in de omtrek korter
worden. Daarom ontstaat er altijd een scheur naar het hart toe. Goed hout
moet dan ook altijd hartvrij gezaagd worden.
Planken zagen Niet alle planken krimpen op dezelfde wijze. Hoe een plank precies
krimpt ligt aan de plaats waar hij uit de stam gezaagd is
Dosse gezaagd Geeft een plank een gevlamde tekening
Dosse planken krimpen voornamelijk in de breedte. Dat is op de foto te
herleiden aan de krimpscheur. Zo'n scheur zou ook in een dosse plank
kunnen ontstaan.
Kwartiers gezaagd Geeft een plank een gestreepte tekening.
Kwartierse planken krimpen voornamelijk in de dikte. Daarom is
kwartiers hout technisch het beste, het vervormt het minst. Toch
wordt er niet veel kwartiers hout gezaagd - dosse zagen geeft een hoger
rendement uit een stam.
Drogen Voordat hout toegepast kan worden moet het gedroogd worden.
De droogtegraad van het hout moet in evenwicht zijn met het klimaat op de
plaats van de toepassing om overmatig zwellen of krimpen te voorkomen.
Hout voor meubelen moet dus droger zijn dan hout voor gevelbetimmeringen.
Maar 'hoe droger hoe beter' is niet correct, het hout kan ook te ver
teruggedroogd zijn. Dan zou het weer gaan zwellen.
De Hoofdregel:
"Hout krimpt alleen in de breedte".
Helaas zie ik bijna dagelijks toepassingen waarbij men gezondigd heeft
tegen deze regel....
Een tafelblad of trapbordes zwelt of krimpt enkele procenten in de breedte
bij het wisselen van de seizoenen. Maar een onderconstructie van langshout
krimpt niet mee! Het krimpverschil kan dus spanningen, dus scheuren
veroorzaken. Dat verschil moet
altijd worden ondervangen, bijvoorbeeld door glijklossen toe te passen.
In de
houtvaten van elke houtsoort zitten in water oplosbare inhoudsstoffen. Als
een plank nat wordt gaat hij 'bloeden' : er komen vlekken op. (Als een
plank een paar keer goed nat is geweest zijn de inhoudsstoffen voldoende
uitgeloogd en stopt het bloeden) Bij sommige houtsoorten is het nauwelijks
te bespeuren maar met name Merbau is daar berucht om ! De inhoudsstoffen
van Merbau zijn erg donker en moeilijk te verwijderen. Dat heeft wel eens
problemen gegeven bij huizen met witte stenen.... Opmerking: als het hout
goed- en rondom gelakt wordt KAN het niet nat worden en zal het niet gaan
bloeden.
Beuken is weinig duurzaam. Indien de stammen na het kappen te lang
ongezaagd blijven liggen kan er een schimmel aantasting optreden die een
verkleuring geeft.
Een manier om het werken van hout tegen te gaan
Een (gedeeltelijke) inkeping aan de onderzijde van bijvoorbeeld een tafelblad
van aan elkaar gelijmde latten kan het werken van het hout (scheuren,
kromtrekken) tegengaan (klik op foto voor groter; foto joostdevree):