bemaling

1. Ook: bronbemaling, bronnering; bronbemaling heet in Vlaanderen droogzuiging. Bij het uitvoeren van bouwconstructies onder het grondwaterniveau zal het meestal nodig zijn de grondwaterstand kunstmatig te verlagen. Dit gebeurt d.m.v. (bron)bemaling. Door het wegpompen van water (bemalen) wordt de grondwaterstand plaatselijk verlaagd tot onder het niveau van de bouwput, zodat men in het droge aan de constructie kan werken. Het opgepompte water wordt meestal afgevoerd naar rioleringsputten. 
Wanneer de grondwaterspiegel een eindje onder het niveau ligt van de onderzijde van de fundering, hoeft meestal geen bronbemaling te worden toegepast. In het oosten van het land zal bronbemaling daarom minder vaak voorkomen dan in het westen (zie de afbeelding verderop). In West-Nederland vindt bemaling bijvoorbeeld plaats bij het vervangen van de riolering en bij bouwputten t.b.v. tunnels of kelders.

Bij kleine bouwputten en kleinere diepten wordt vacuümbemaling toegepast. Vacuümbemalen houdt in dat er geperforeerde zuigbuizen op regelmatige afstanden (ca. 2 m vaak) in de grond worden gebracht, waarna de zuigbuizen (de vacuümfilters) op een centrale, grotere, niet-geperforeerde buis (de verzamelleiding of blinde buis) worden aangesloten, waarna een bemalingsmotor zorgt voor een vacuüm in de buizen, het water wordt "opgezogen" en weggepompt.
Bij grote bouwputten en grotere diepten (meer dan ca. 4 m) vindt deepwell bronbemaling plaats: de verlaging van het grondwater vindt hier plaats met behulp van onderwaterpompen.

Wanneer afvoer naar het riool om wat voor reden niet gewenst is, kan retourbemaling plaatsvinden: het opgepompte water wordt (elders) weer aan de grond toegevoerd (opgelet moet worden dat de grond daar niet te veel water gaat bevatten). Ook bij warmte-koude-opslag vindt een vorm van retourbemaling plaats: het opgepompte water wordt naar de gewenste grondlaag afgevoerd.

Bemaling kan ook plaatsvinden bij bodemsanering: 
- het water uit de lichtverontreinigde grond wordt bemalen zodat de grond afgevoerd kan worden
- door retourbemaling kan het aan de grond onttrokken water worden gezuiverd en weer worden teruggevoerd.

De Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB) heeft een aantal hoofdactiviteiten opgesteld bij een gemiddeld bouwproject met bemaling:
- initiatief tot bouwproject met benodigde bemaling (opdrachtgever)
- uitvoeren grondonderzoek (adviesbureau)
- opstellen bemalingsadvies (adviesbureau)
- vergunningaanvraag (opdrachtgever/adviesbureau)
- vergunningverlening (bevoegd gezag)
- aanbesteding van het werk en de bemaling (opdrachtgever)
- ontwerp van (werk en) bemaling (aannemer/bemaler)
- uitvoering van (werk en) bemaling (aannemer/bemaler).

De SIKB meldt ook een aantal risico's/knelpunten bij bemalingen, o.m:
- hoger onttrekkingsdebiet dan vooraf berekend
- opdrijvende constructies
- zakking van gebouwen en gronden
- schades aan natuurwaarden en gewassen
- stilleggen van het bouwproject (door ontbreken grondonderzoek, vergunning e.d. of door het optreden van één of meer van de hierboven genoemde risico's).

Het maken van een bouwput met kunstmatige verlaging van de grondwaterstand heeft invloed op de heersende grondspanningen (korrel- en waterspanningen) in de directe omgeving. De stabiliteit van de bouwput en van eventuele belendende bouwwerken onder deze gewijzigde grondspanningen moet daarom vooraf zorgvuldig gecontroleerd worden. Er wordt nog wel eens te licht gedacht over de gevolgen van bemaling voor panden in de onmiddellijke nabijheid van bouwputten, waardoor soms de nieuwbouw een lange tijd stilligt.

Bij tunnelbouw kan een alternatief voor bronbemaling zijn om de tunnel in het droge te bouwen. De grondwaterstand moet dan op peil worden gehouden door het storten van een grindpakket en onderwaterbeton. Synchroon met het storten kan het water in de bouwput worden weggepompt (zie de afbeeldingen van tunnelbouw bij kwel).

De ontwateringsdiepte is de afstand van het maaiveld tot het hoogste punt van de grondwaterspiegel (grondwaterpeil) van het bemalen of te bemalen gebied. Afhankelijk van het weer van de periode vóór bemaling moet er rekening mee gehouden worden dat bemaling tot een te grote ontwateringsdiepte kan leiden (vooral na een lange droge periode) en dat na een langdurige natte periode het bemalen aanzienlijk langer kan duren dan verwacht.

De drooglegging is de afstand van het maaiveld tot het polderpeil (de stand van het water in bijvoorbeeld de sloten naast het bemalen of te bemalen gebied). Drooglegging is dus geen ontwateringsdiepte, zie de afbeelding. Door bemaling kan het polderpeil weliswaar zakken, maar dat is een tijdelijke, meestal kortstonmdige situatie die in principe geen blijvende invloed heeft op de drooglegging. De drooglegging is in zekere zin wel een momentopname, omdat die immers afhankelijk is van het waterpeil dat door een polderbesluit is vastgelegd (meestal is er een zomer- en een winterpeil).
Wanneer de drooglegging vrij klein is, is de grond meestal vaak en langer nat, minder draagkrachtig en daardoor gevoeliger voor begrazing en zeker voor berijding door tractoren e.d.

Voor meer informatie, zie de documentatie onderaan dit artikel.

principe van horizontale bemaling; bovenaanzicht en doorsnede (koop bronbemaling):

principe van verticale bemaling; bovenaanzichten en doorsnede (koop bronbemaling):

bemaling t.b.v. bouw spoortunnel almelo (luinstra watermanagement):

bronbemaling, i.v.m. vernieuwen riolering ligt de straat verderop nog open (foto joostdevree):

de drooglegging is onveranderd, terwijl de ontwateringsdiepte wisselend is na natte periode, droge periode en langdurige droge periode; een natte periode wordt gekenmerkt door een "opbolling" van het grondwater; klik voor de volledige afbeelding (de hoekse waard):

Documentatie
- Horizontale bronbemaling (Koop Bronbemaling)

- Verticale bronbemaling (Koop Bronbemaling)

- Deepwells (Koop Bronbemaling)

- Retourbemaling en Koop Rewatering System (Koop Bronbemaling)

- Grondwaterzuivering (Koop Bronbemaling)

- Warmte-koude-opslag (Koop Bronbemaling) (zie ook warmte-koude-opslag)

- Richtlijnen bemalingen

De term bemalen omvat het voorvoegsel be- (betekenis ongeveer "voorzien van") en het woord malen (draaien, wentelen, woelen); bron Etymologiebank. Bemalen gebeurt met een pomp met als belangrijkste een draaiend onderdeel.

Met dank aan Mathys bvba, Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB) en Koop Bronbemaling.

Zie ook spanningsbemaling, freatisch vlak, bodemonderzoek, berliner wand.

Eng. drainage, pump drainage, dewatering; bemaling van de bouwput is drainage/dewatering of the building pit/excavation

2. Bemaling is het op peil houden van de grondwaterspiegel van een polder door overtollig water weg te pompen. Vroeger gebeurde dat door molens, al heel lang door pompen in een gemaal. De grondwaterspiegel kan ook door stuwen op peil worden gehouden.