groendak

Ook: vegetatiedak, groen dak, soms: daktuin. Een groendak is de term voor een dakbedekking waarop een plantaardige laag is aangebracht, d.w.z. een laag die hoofdzakelijk bestaat uit levende planten. Het groene karakter varieert van sedum en grassen tot een geaccidenteerde daktuin met struiken en bomen. Het "groen" van het groendak heeft betrekking op de organische dakbedekking, de natuurlijke begroeiing en dus niet zozeer op de kleur van de vegetatie. 
Een groendak is goed te combineren met een "blauw" dak, een dak waar hemelwater opgevangen wordt en langzaam weer wordt afgestaan, bijvoorbeeld via het substraat waar de planten in staan. Zo'n dak wordt een groen-blauw dak genoemd. (Een groendak bergt sowieso al wat water.)
Een groendak is ook te combineren met zonnepanelen, waardoor de panelen iets koeler kunnen blijven. 

Voordelen van groendaken
- om 's zomers de temperatuur van het dak te verlagen (energiebesparing door minder noodzakelijke koeling waarbij geldt dat het koelend vermogen van een groendak bij een geďsoleerd dak vrij gering is; als het groendak regelmatig gesproeid wordt, is het koelend effect uiteraard wat groter; verkleinen van het zogenoemde urban heat island effect (een stedelijk warmte-eiland) waarbij de gebouwen de warmte vasthouden, bijvoorbeeld in Berlijn kan het 's nachts 9 graden warmer zijn dan buiten de stad); "bij iedere vertienvoudiging van het aantal inwoners stijgt de temperatuur van het warmte-eiland met 3 graden C" (Menno Schilthuizen, boek Darwin in de stad); "de mate van koeling hangt af van de weerkaatsing (de albedo), de bladoppervlakte (leaf area index) en de verdamping (natheidsfactor)"
- minder kans op windschade door afwaaien van de dakbedekking
- buffering van water (opvang en opslag hemelwater); "bij normale regen zorgt een begroeid dak al snel voor afname van hemelwaterafvoer naar de riolering en de zuivering; maar om extreme buien te verwerken moet de waterberging veel groter zijn dan bij de huidige groene daken gebruikelijk is en moet de berging geleidelijk (gestuurd) leeglopen" ("Groene daken nader beschouwd" van Stowa en Rioned, met nadruk op waterhuishouding; zie ook retentie; de mate van buffering is afhankelijk van soort en dikte van het substraat, de drainagelaag, de soort en omvang van de beplanting; na een dag met hevige regenbuien zal het groendak meestal verzadigd zijn en zal hevige regenval de volgende dag toch rechtstreeks naar de hemelwaterafvoer gaan)
- een groen gebied (een miniatuur "parkje" voor recreatie; ook enigszins voor verbeteren van de luchtkwaliteit door afvang van fijnstof); een schuilplaats, broedplaats en mogelijk is er voedsel voor insecten en vogels en wellicht voor andere dieren; andere zaken die het leven of overleven van dieren vergemakkelijken, zie hulpmiddelen t.b.v. dieren 
- past in een klimaatadaptieve visie
- in combinatie met pv-panelen (zonnepanelen): (a) het groendak zorgt voor een lagere luchttemperatuur op het dak wat voor een betere opbrengst kan zorgen, (b) het groendak kan voor de noodzakelijke ballast zorgen zonder dakdoorvoeren, (c) er zijn meer soorten beplanting mogelijk door meer schaduw ("biodiversiteit"), (d) er zijn voor dieren misschien ook meer mogelijkheid voor nesten; 
let ook op de nadelen van de combinatie groendak en pv-panelen verderop!

Nadelen van groendaken
- (meer)kosten voor aanleg (bij bestaande bouw ook onderzoek of het dak voldoende draagkracht heeft, dus constructief/bouwkundig kan voldoen)
- onderhoud van het groendak (eventuele bevloeiing of besproeiing, al of niet computergestuurd; vervangen beplanting; bijvoorbeeld afsprossen (uitstrooien van bijvoorbeeld sedumspruiten); verwijderen ongewenste vegetatie; herstellen windschade van de beplanting bij stormen)
- mocht er lekkage optreden, dan is het moeilijk na te gaan waar de bron is van die lekkage (systemen voor detectie van lekkages)
- de locatie van de noodoverlopen is moeilijker te bepalen
- minder goed te combineren met pv-panelen: (a) de belasting op het dak door groendak én pv-panelen kan te hoog worden, (b) onder de panelen gedijt het groen minder goed door minder water en minder licht, (c) onderhoud van zowel groendak als pv-panelen is complexer, (d) de afstand van de pv-panelen tot het dak moet wat groter zijn i.v.m. de begroeiing, waardoor de panelen meer wind vangen; 
maar de combinatie kan ook zeker voordelen hebben (zie hierboven).

Groendaken zijn globaal te onderscheiden in extensief en intensief, naar de mate waarin onderhoud van de beplanting vereist is. Groendaken met sedums, vetplanten en kruiden zijn extensief (vergen minder onderhoud). Bij intensief moeten we meer denken aan daktuinen (vergen meer onderhoud). 
Een tussenvorm is het grasdak.
Optie is ook om een speciaal soort beton te gebruiken (mosbeton) waardoor een deel van het dak groen wordt.

klik op de afbeeldingen voor groter!

Het aanleggen van een groendak is specialistisch werk, er dienen uiteraard extra maatregelen genomen te zijn i.v.m. onder meer: 
- drainage d.w.z. waterafvoer als er teveel water is; ook moet er toch enig afschot zijn om het water goed af te voeren (minimaal ca. 20 mm/m)
- eventueel wateraanvoer t.b.v. de planten; bij lange periodes van droogte heeft het groendak eigenlijk extra water nodig (wil het "groen" blijven); wellicht is een speciale water retentielaag voldoende
- toepassen van de juiste waterdichte, wortelbestendige laag (bijvoorbeeld Sopralene Flam Jardin of EPDM); een slechte afdichtingslaag die na een aantal jaren niet meer waterdicht is, geeft lekkages en vervanging van deze laag is kostbaar
- penetratie van de dakbedekking door de wortels en rizomen (wortelstokken); toepassen van o.m. antiworteldoek
- gebruik van het juiste substraat
- mogelijk afschuiven van delen van het pakket bij hellende daken (afhankelijk van de dakhelling; oplossen door aanbrengen verankeringsmat zoals Xeroflor XF317 of kunststof cassettes)
- hoger gewicht op het dak (vooral bij intensieve groendaken, zie afbeelding onder "extra gewicht per m2")
- verdiepte hemelwaterafvoerputjes (geen staand water op dak)
- bovenzijde dakrand (deklijst) minimaal 12 cm boven het groendak (tegen inwateren door capillaire werking en tegen van het dak waaien van water en materiaal)
- een probleem vormt de toegangsdeur tot een groendak, de afstand tussen vloerpeil en buitenpeil mag maximaal 2 cm zijn, dus dient er bijvoorbeeld een roostergoot met afvoer aan de buitenzijde van de deuropening aangebracht te worden
- eventueel plaatsen van een lekkagedetectiesysteem dat bij een lekkage vroegtijdig alarmeert en soms zelfs het lek lokaliseert
- zorg voor een goede isolatie, bijvoorbeeld Foamglas vol en zat aanbrengen (Foamglas heeft ook een goede maatvastheid). 

Voor het aanleggen van een groendak zijn verschillende leveranciers en systemen mogelijk, waarvan de bekendste het Zinco-systeem, en het Xeroflor-systeem van Mostert de Winter. 
Een daktuin met bijvoorbeeld ECB- of TPO-dakbanen heeft het voordeel dat slechts één laag ECB of TPO volstaat als waterkering en antiworteldoek.
Naast de natuurlijke uitstraling is het grote voordeel van een groendak dat anderen van het dak kunnen genieten, juist in een stedelijke omgeving met veel verschillen in hoog en laag: vanaf een hoger gelegen gebouw uitkijken op een groendak is toch een ander gezicht dan een grijs of wit dak.
Met een zogenoemde groendakpan kan ook gemakkelijk een deel van het pannendak groendak worden.

Mosdak heeft nadelen, voorkeur gaat duidelijk uit naar sedumdak
Voordelen van een (dun) mosdak t.o.v. een sedumdak:
- het geringe gewicht
- de geringe dikte van het pakket (door het vrijwel ontbreken van wortels); er zijn al mosdaken van één of enkele centimeters dikte.
Nadelen van een (per definitie dun) mosdak:
- mos droogt eerder uit dan sedum
- mos wordt eerder geel
- door het vrijwel ontbreken van wortels kan het mos van het dak waaien; in 2013 is in Groningen 20.000 m2 mosdak van vierhonderd woningen verwijderd, nadat een deel van het mosdak door een stormachtige wind van het dak waaide (artikel uit Roofs)! (de mosdaken lagen er vier jaar)
- door de geringe dikte houdt het ook minder water vast.
Bij een afweging tussen een mosdak en een sedumdak gaat de voorkeur daarom uit naar een dak met sedum.

Documentatie
- Richtlijn begroeide daken 2.1 (van de branchevereniging Vereniging Bouwwerk Begroeners VBB)

- Brochure Groen op hoog niveau (van Mostert De Winter)

- TPO dakbanen voor o.m. groendaken (van Köster Afdichtingssystemen)

- MobiRoof Kant-en-klare groene dakcassette (van Mobilane)

- Factsheet / Handboek Water in ruimtelijke plannen (van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden)

klik op de afbeeldingen voor groter groendak, bibliotheek tu delft (foto joostdevree):

combinatie groendak en zonnepanelen na renovatie;  noordzijde dak groendak en zuidzijde zonnepanelen; klik voor groter  (foto sean vos peppereno, met dank aan joost stemkens fier dakcontrol):

groendak, marriot hotel, victoria bc, canada (copyright pnwra):

extra gewicht per m2 (waterloket vlaanderen):

cassette of rasterplaat (hoogte ca. 5 cm) voor groendak op hellende daken (groendak):

groendak in sterk hellende daken, vegetatiemat xeroflor xf317, "de mat is voorzien van een niet-verteerbare driedimensionale wapening die zorgt voor een blijvende (wind-) erosie bestendigheid"; klik voor groter (mostert de winter):

extensief: sedum en mossen:
tussenvorm: grasdak:	intensief: daktuinen

groendakpan:

Voor leveranciers, installateurs e.d. kijk ook eens op: Bouwwerkbegroeners (Vereniging Bouwwerk Begroeners VBB, een branchevereniging op het gebied van begroeide daken, groene gevels en multifunctionele daken) en op Groenkeur (certificatie van bijvoorbeeld Dak- en Gevelbegroening).

Met dank aan groendakleveranciers Zinco, Mostert De Winter, Nophadrain, Groendak, Groendakpan, Helkantplant, MobiRoof (Mobilane)
en verder Icopal, Sika, Derbigum, Roofs.

Verg. groene architectuur, groengevel, klimaatbuffer en klimaatmantel.