zandpaal

Een zandpaal is een vorm van verticale drainage door het boren van een diep gat en dit opvullen met grof, goed water doorlatend zand. (Wanneer grind als vulmiddel wordt gebruikt, is het een grindpaal.) Zandpalen worden aangebracht om voor aanvang van bouwactiviteiten de drainage van een slappe bovenlaag te versnellen. Ook verkleint de zandpaal de samendrukbaarheid van klei en veen; het inklinkproces wordt aanzienlijk versneld. 
De zandpaal kan ook met geotextiel ommanteld worden, waardoor geotextiele slangen ontstaan die de grond ingebracht worden en met zand worden gevuld. Zo kan een gebied met veel klei en veen eerder geconsolideerd worden (compacter worden gemaakt, zodat veel water uit klei en veen is verdwenen); de aanleg van wegen of gebouwen kan op deze manier vaak een jaar vroeger plaatsvinden. ( Na de bouw hoeft daarom minder geld te worden uitgegeven aan onderhoudswerkzaamheden als gevolg van zakking.)
Door het opbrengen van extra massa zal het water nog sneller uit de kleilaag naar boven komen (tweede afbeelding).
Door het aanbrengen van horizontale drainage aan de bovenzijde van de zandpalen wordt het water sneller en beter geleidbaar afgevoerd (derde afbeelding).

Zandpalen kunnen ook wateroverlast in de tuin sterk verminderen. Wellicht werken zandpalen aan de buitenzijde van de buitenmuren ook tegen teveel (regen)water in de kruipruimte, maar dan wel met geotextiel ommanteld omdat anders zullen na een aantal jaren klei en veen de zandpaal verdrongen hebben.
Zandpalen dringen soms tot twintig meter de ondergrond binnen. Nadeel: ze penetreren bijvoorbeeld slecht doorlatende lagen en veroorzaken door de relatief hoge doorlaatbaarheid van het zand "kortsluiting" tussen de ophooglaag en het diepere grondwater, een soort "doorprikken". Dit kan kwel van zout water veroorzaken wat ook bij het gebruik van lange heipalen in de Noordoostpolder plaatsvond bij de aanleg van de spoorlijn Kampen-Lelystad (zout water in de diepere ondergrond komt naar boven en veroorzaakt ongewenste verzilting van het gebied). Andersom kan deze "kortsluiting" bij verontreinigde bovengrond ook het transport versnellen van opgeloste verontreinigingen naar het diepe grondwater, verkort daarmee de tijd voor biologische afbraak en het diepe, nu verontreinigde, grondwater stroomt naar andere streken om daar ook voor verontreiniging te zorgen.
Een zandpaal kan door het naar boven leiden van het grondwater voor de verstoring van de grondwaterhuishouding zorgen. Door de zandpaal letterlijk afsluitbaar te maken wordt vermeden dat het water te snel en op een verkeerd moment verdwijnt. De afsluitbare zandpaal vermijdt zo dat het water uit die andere (soms Holocene) lagen zich vermengt met het hoger liggende grondwater en dat de Holocene laag verstoord wordt. GeoDelft (Deltares) paste deze methode toe bij de Haagse tramtunnel na bedenkingen van Gemeente over de methode van een aannemer van het tramtunnelproject.

methode toepassing zandpalen; klik voor groter:

door het opbrengen van extra massa zal het water nog sneller uit de kleilaag naar boven treden (ism, sunly engineering):

verticale drainage via zandpalen én horizontale drainage; door de horizontale drainage kan het water sneller en beter geleidbaar worden afgevoerd; klik voor groter (cofra geotechnics):

Documentatie
- Proef met zandpalen en zandwanden door Deltares (Geodelft)

Zie ook vertical drain, grondverbetering.
Verg. grindkoffer.

Eng. sand pile, sand drain