sleutelstuk

Ook: balksleutel; soms: slof, balkslof. Een sleutelstuk is een platte, houten ondersteuning van balkeinden waarbij extra ondersteuning plaatsvindt door een korbeel (schuine hulpbalk) en een muurstijl (ondersteunende en verbindende verticale balk tegen de muur). De zo ontstane vormvaste driehoek bij aan de stabiliteit van de constructie.
Soms wordt een gekromde korbeel toegepast om minder hinder van het uit de muur stekende deel te hebben.
Moerbalken hadden vaak aan weerszijden sleutelstukken zodat die balken goed ondersteund worden en de krachten goed overgebracht worden op het metselwerk van de muren.

Sleutelstukken zijn vaak gedecoreerd. "De [peerkraal]decoratie kent allerlei variaties met decoratie op de zijkant en onderkant van het uiteinde van het sleutelstuk, bijvoorbeeld menageringen (verjongingen), uithollingen of uitschulpingen en/of ingesneden of gehakte (tand)lijsten. Ook de nagels waarmee sleutelstukken onder tegen de balk werden vastgezet konden decoratief worden benut."
Af en toe werden moerbalken en sleutelstukken beschilderd, vaak veel later dan de bouw.

Verschil sleutelstuk en console
"Het sleutelstuk is onderdeel (geweest) van een houtconstructie met muurstijl en korbeel, een zogenaamd korbeelstel. Een console maakt niet deel uit van de houtconstructie en is meer een enkelvoudige ondersteunende klos of slof. Soms wordt een langwerpige console in de literatuur als sleutelstuk aangeduid, maar in deze publicatie wordt een eenduidige duiding aangehouden, ook om verwarring te voorkomen." 
Een console kan van hout zijn, maar ook bijvoorbeeld van natuursteen, beton of zelfs gietijzer. Een console hoeft niet per se in de muur te rusten, maar kan ook wel eens bevestigd zijn aan de muur (met bouten o.d.).
Een sleutelstuk is eventueel te beschouwen als een zeer specifiek soort console. Een enkele keer werd een oud sleutelstuk gebruikt als console (dus zonder korbeel en muustijl).

plaats van het sleutelstuk in een alternerende balklaag met houtskelet; klik voor de volledige afbeelding (tekening p.j. de vos, uit sleutelstukken en consoles in leiden van e. orsel en i.s. van der spek, erfgoed leiden):

plaats van het sleutelstuk waarbij de korbeel is vervangen door een soort console voor extra ondersteuning; klik voor groter (uit sleutelstukken en consoles in leiden van e. orsel en i.s. van der spek, erfgoed leiden)

sleutelstuk is nummer 3 (groninger kerken):

1 kinderbalk 2 moerbalk 3 sleutelstuk 4 korbeel 5 draagsteen 6 muur

console, geen sleutelstuk:

sleutelstuk met nagels en korbeel vastgezet aan de te ondersteunen balk, langebrug 55, leiden, ca. 1400; klik voor groter! (foto gespiegeld, uit sleutelstukken en consoles in leiden van e. orsel en i.s. van der spek, erfgoed leiden):

sleutelstuk op de foto is eigenlijk een namaak-sleutelstuk, namelijk een werkelijk bestanddeel van de balk; de rest van dat deel van de balk is weggezaagd waardoor het overblijvende deel een "sleutelstuk" is geworden; klik voor groter! (foto rachel halverstad, halverstad archeologie en bouwhistorie):

Voor fraaie foto's van sleutelstukken:
- Sleutelstukken en Consoles in Leiden (van E. Orsel en I.S. van der Spek, Erfgoed Leiden)

- Enkele tekeningen van sleutelstukken en consoles (uit de bovenstaande pdf)
- De timmerman werd even beeldhouwer (van Schakel & Schrale) 

Met dank aan de Groninger Kerken.
De aanhalingen zijn uit het boek Sleutelstukken en Consoles in Leiden. 

(Voor de betekenis van "koud" zie bijvoorbeeld bij koude voeg.)

Zie ook standvink, peerkraal en andere bouwelementen die (enigszins) uit de muur steken en meer of minder een dragende functie hebben: atlant, blokkeel, console, cul-de-lampe, draagsteen, gootklos, hamerbalk, kariatide, klos, korbeel, kraagsteen, neut, rondboogfries.

Eng. timber corbel