Een
hamerbalk, steekbalk of hammerbeam is als variant op de blokkeeleen horizontaal balkstuk dat maar aan één kant is opgelegd en uitsteekt
om iets te ondersteunen:
- is aan één kant in de muur bevestigd (de hamerbalk steekt vaak in de strijkbalk
van de kapconstructie)
- wordt aan de onderkant ondersteund door een vaak gebogen schoorén door een verticale balk tegen of deels in de muur
- waarop een stijl rust die een dakspoor
ondersteunt en/of waarop de geboorte
van een houten gewelfboog rust.
Voordelen hamerbalk-constructie:
- door de hamerbalk-constructie ontstaan driehoeken die een stijve en daarmee
stabiele dakconstructie geven (figuur verderop;
denk aan vakwerken)
- de verticale stijl van de hamerbalk naar de spoor ondersteunt de spoor een
eindje uit de gevel (tegen doorbuigen en voor een grotere overspanning)
- geen trekbalken of trekstangen nodig
tussen overstaande bouwmuren of gewelfondersteuningen
- meer overspanning mogelijk tusen
de muren
- meer verticale open ruimte geeft een hoger gevoel
- extra objecten om decoraties aan te brengen.
Nadelen hamerbalk-constructie:
- veel houten constructies (materiaal, arbeid; tijd, kosten)
- eventueel meer onderhoud.
Wat betreft de kappen zijn er enkele hamerbalk-kappen en dubbele
hamerbalkkappen. Bij een dubbele kap lopen er extra balken evenwijdig met de
sporen van de spantconstructie van de kap (afbeelding
verderop)
Vaak zijn de kappen versierd met bijvoorbeeld uit hout gesneden engelen, maaswerk
in de open ruimte van de driehoek onder of boven de hamerbalk.
Omdat de hamerbalk vooral in de Engelse gotiek
van de 14 en 15e eeuw werd toegepast, wordt ook in het Nederlands wel de Engelse
term hammerbeam
gesproken (letterlijk hamerbalk).
hamerbalk en kap met hamerbalken, st. agnes church, cawston,
norwich, engeland; klik voor groter (foto david phillips in het boek "churches and
cathedrals"):
grotere overspanning; hamerbalken bij westminster hall,
londen; klik voor groter:
stijve driehoeken; door de hamerbalken, de schoren en de
stijlen/gewelfgeboorten ontstaan (aan elke kant) twee driehoeken
die voor een stijve constructie kunnen zorgen (de driehoek in de nok hoort
er eigenlijk ook bij, als derde driehoek, maar is niet altijd prominent
aanwezig):
dubbele hamerbalk-kap, st. andrew church, shifnal, engeland; klik
voor groter
(foto robert beech, historic
england):
De benaming hamerbalk is een rechtstreekse vertaling van
hammerbeam.
De benaming steekbalk heeft ermee te maken dat de balk niet op
twee punten wordt ondersteund maar alleen maar in de muur o.d. steekt.
Eng. hamerbalk (steekbalk) is hammerbeam (soms: hammer-beam), hamerbalkenkap is hammerbeam
roof; de gebogen schoor onder de hamerbalk is hammer-brace; de bijna halfronde
gewelfbalk is collar-brace