|
|
|
|
Een
rug-aan-rug-woning is een woning waarbij de achtergevel gedeeld wordt met een
andere woning.
Rug-aan-rug-woningen werden vooral in de 19e eeuw gebouwd voor
de arbeidersklasse: door de geringe grondoppervlakte, de vele gemeenschappelijke
muren, de zeer beperkte voorzieningen en de slechte bouwkundige uitvoering waren
deze huisjes goedkoop te bouwen. Door de vele blinde muurvlakken (muren zonder
muuropeningen) en de hoge stedelijke dichtheid trad er weinig zonlicht in
de kleine rug-aan-rug-woningen en was de natuurlijke
ventilatie ronduit slecht; de woningen waren "donker en
bedompt". Meestal was alleen de voorgevel van ramen voorzien.
Door de inwerkingtreding van de Woningwet 1901/1902, met meer aandacht voor de
gezondheid van de bewoners, zijn veel rug-aan-rug-woningen en andere krotten
gesloopt. Een rol speelde ook dat er vaak zeer grote gezinnen in de meestal
kleine huisjes woonden.
Lange tijd zijn er geen rug-aan-rug-woningen meer gebouwd, omdat het duidelijk
ongewenst donkere en slecht geventileerde woningen waren.
Door speculatie en
winstbejag van projectontwikkelaars
en gemeenten werd de grondprijs steeds hoger. Door de mede daardoor
uitzonderlijk gestegen huizenprijzen was voor velen een "eigen huis"
niet meer bereikbaar. Die factoren brachten de rug-aan-rug-woningen opnieuw in
beeld:
- de bouwkosten zijn lager dan bij "normale" rijtjeshuizen
(minder grond nodig, veel gemeenschappelijke muren); daardoor geschikt voor
sociale huur of als starterswoning
- er zijn uiteraard veel meer en betere ventilatiemogelijkheden dan vroeger (mechanische
ventilatie, balansventilatie)
- de woningen voldoen aan BENG of ENG, (Bijna) Energie Neutraal.
Jammer is dat er nogal wat "tijdelijke" woningen gebouwd worden,
gewoon weggooien van geld maar ingegeven door de stikstofcrisis
zodat de woningen verplaatst kunnen worden als de stikstofgekte nog groter wordt
of er weer een andere anti-woningbouw-lobby is (zie ook GroenLinks).
Er zijn bijvoorbeeld prefab houten "tijdelijke" woningen (10 of 20 jaar bewoning) om het
chronisch tekort aan woonruimte te verminderen, maar niet te hoeven wachten op
de exorbitant trage goedkeuring die voor permanente woningen nodig is ("via een noodwet konden er echter wel
'tijdelijke' prefab woningen op korte termijn gerealiseerd worden").
Rug-aan-rug-woningen zijn eigenlijk vereenvoudigde rijtjeshuizen; soms bestaat de bouw uit meer
woonlagen, maar meestal wel elk met een voortuintje of balkon/terras;
er is uiteraard geen achtertuin.
De nieuwe rug-aan-rug-woningen worden vaak aangeprezen als starterswoningen,
hoewel er tegenwoordig ook eengezinswoningen rug-aan-rug zijn.
Voorbeelden van recente bouwprojecten met o.m. rug-aan-rug-woningen zijn Leidscheveen Vrouw Aveweg, Groningen Paddepoel
Bessemoerstrook Dierenriemstraat (2012),
Sancta Monica in Esch (Brabant), Houtrakkade Utrecht (2016), Amsterdam Borneo Sporenburg,
Krekenlanden Nieuwkoop (2024) en 10
"tijdelijke" rug-aan-rug-woningen in de wijk Noorderlicht in
Tuitjenhorn (oplevering eind 2024, sociale huur, "tijdelijk" betekent
in dit geval waarschijnlijk max. 20 jaar).
Een rug-aan-rug-woning kan gezien worden als een variant op het muurhuis
(een huis tegen de stadsmuur, kerk o.d.).
Varianten van de woningen die ook wel rug-aan-rug-woningen worden genoemd, maar
dat gevoelsmatig toch eigenlijk niet zijn:
- de woningen die in een blokje van vier zijn gebouw en in twee muurvlakken muuropeningen hebben
en met twee muurvlakken aan buren grenzen
-
de kwadrantwoning, een vierkant verdeeld in vier woningen op de hoeken; twee
muren zijn gemeenschappelijk met buren dus vergelijkbaar met een "normale"
tussenwoning/rijtjeshuis).
klik op de meeste afbeeldingen voor groter rug-aan-rug-woningen op een rij; duidelijk is dat er slechts bij één gevel muuropeningen waren; het toilet is op deze tekening buiten het gebouw; vaak was er een doorgang tussen de huizenblokken of een doorsteek (niet op de tekening) (university of the west of england / bristol):  |
voorbeeld rug-aan-rug-woningen (back to back house wikimedia):  |
een rijtje rug-aan-rug-woningen:  |
het hoekhuis van het rijtje rug-aan-rug-woningen:  |
rug-aan-rug-woningen, oude tekening behorende bij de verbouwing van de concordiahofjes, amsterdam (herbert van der brugghen architect):  |
|
rug-aan-rug-woningen "de zeven steegjes", in de buurt van pelmolenweg, utrecht, op voormalig terrein brouwerij, waarbij niet de gehele rug maar uitsluitend een deel van de begane grond rug-aan-rug is, kockstraat zuidzijde 1842 en de overige 1861 (overigens, kockstraat noordzijde heet blijkbaar lange rozendaal); klik linkerfoto voor google maps en rechterfoto voor groter (foto google maps en joostdevree): |
|
|
|
|
rug-aan-rug-woningen, krekenlanden, nieuwkoop, verkoop gestart in 2024 (timpaan): 
|
|
|
plattegrond rijtjes rug-aan-rug-woningen leidscheveen:  |
nieuwbouwproject rug-aan-rug-woningen sancta monica, esch (brabants centrum):  |
|
varianten op een rug-aan-rug-woning: een variant op de rug-aan-rug-woning; kwadrantwoning wordt soms als een rug-aan-rug-woning gezien, ommoord, rotterdam (klik voor de locatie in google maps):  |
een variant op de rug-aan-rug-woning, ontwerp damsterdiep eemskanaal (de unie architecten):  |
Documentatie
- Rug-aan-rug-woningen
Kralingseveer Rotterdam
Naast de rug-aan-rug-woning is er ook een om-en-om-woning: Gerrit
Rietveld heeft het ontwerp gemaakt van een wijkje van 52 woningwetwoningen
(sociale woningen) in Reeuwijk, waarbij de woningen om-en-om de zitkamer naar de
ene kant hebben en naar de andere kant. De eerste in het rijtje huizen heeft
bijvoorbeeld de voorgevel naar de straat, het huis ernaast de achtergevel. De
bouw is gerealiseerd van 1957 tot 1959. Het straatbeeld is met om-en-om-woningen
wel wat minder saai, zeker als je het vergelijkt met latere woningbouwprojecten.
(Alleen de postbode zal er niet zeer tevreden mee zijn.)
Taalkundig is het (ook): rug-aan-rugwoning, dus zonder koppelteken voor woning.
Zie ook afdakswoning,
arbeiderswoning,
Lotharingse stijl, rotswoning,
volkshuisvesting.
Verg. duplexwoning, maisonnette,
kangoeroewoning,
unitbouw.
Eng. back-to-back house; ook, soms: blind-back house
