stucmarmer, marmerstuc

Naast stucco lustro en scagliola om een muur e.d. een marmerachtig uiterlijk te geven, ontwikkelde zich de techniek van het stucmarmer, ook wel marmerstuc genoemd. Stucmarmer is een pleistersoort met een kleur, adering, oppervlak en hardheid met een zeer goede gelijkenis van marmer.
Met stucmarmer kunnen grote wandvlakken, zuilen of andersoortige oppervlakken worden gemaakt die op het oog niet van marmer zijn te onderscheiden.
Stucmarmer is samengesteld uit gips, lijmwater en pigmenten. De pigmenten worden aan de stucmortel in droge toestand toegevoegd (voor aders) of vloeibaar (voor gekleurde vlakken).

Methode
Het vervaardigen van stucmarmer vergt veel ervaring en vakmanschap van de stukadoor/stucwerker. In de stucmortel moet de juiste marmersoort met kleur en adering worden vormgegeven. Vooral bij plaatselijke restauraties van (stuc)marmer is het moeilijk het juiste uiterlijk te evenaren.
Gips hardt snel uit, dus de hoeveelheid lijm moet voor zo'n vertraging zorgen dat de kleuren goed gemengd kunnen worden, de aders correct zijn, voldoende tijd is om de stucmortel aan te brengen en het oppervlak nog goed geslepen kan worden.
Voor de adering mengt de stucwerker de pigmenten door de gipsmortel, of de aders worden als stukjes gepigmenteerd gipsdeeg door de mortel gerold. Verschillende lagen kunnen op elkaar worden geplaatst en gemengd worden.
De mortel van het stucmarmer wordt aangebracht op een ondergrond van gips of kalkmortel.
Het aanbrengen van de stucmortel  kan op verschillende manieren:
- wanneer het stucmarmer als toplaag wordt toegepast, wordt de gekleurde gipsmortel uitgerold tot een plaat en in plakken gesneden met een dikte van één tot anderhalve centimeter; deze deegvormige plakken worden op het object (de muur o.d.) aangebracht 
- "ook kan de gipsmortel in dunne laagjes met een borstel worden opgezet, waarbij men zelfs tot twintig lagen kan gaan
- profielen worden met behulp van reilatten en steenschaven gemaakt"
- soms kan gebruik worden gemaakt van een mal waarin de stucmortel wordt aangedrukt.
Bij alle methoden wordt als afwerking, na het drogen van de mortel, het gehele oppervlak zorgvuldig geslepen en gepolijst. Bij het slijpen kan de stucwerker waterschuurpapier gebruiken, van grof naar fijn (vroeger was dat een natuurspons, lauw water en puimstenen met wisselende grofheden). "Tussen de slijpgangen spatelt hij de openstaande poriën dicht met vloeibare gipsmortel, totdat het oppervlak volledig verdicht en glad geworden is. Vóór het polijsten wordt de gehele geslepen oppervlakte ingestreken met warm lijmwater waaraan een hoeveelheid gips is toegevoegd. Wanneer dit gedroogd is, wordt het geheel opnieuw bevochtigd. Pas daarna wordt deze lijmlaag gepolijst. Hiervoor wordt slijppapier met korrel 1000-1200 gebruikt, of zoals vanouds stenen, die uiteindelijk een mooiere glans opleveren. De hoge glans die uiteindelijk ontstaat, kan nog verder worden opgevoerd door het oppervlak met een blokje essenwortelhout te politoeren. Tot slot wordt het stucmarmer ingewassen met een mengsel van gebleekte bijen- en carnaubawas die na droging wordt opgewreven. Deze waslaag dient primair als beschermlaag en niet zozeer om glans te geven."
Bij goed uitgevoerd stucmarmer kan uitsluitend het verschil met natuurmarmer worden herleid door het met de vingers of hand aan te raken: natuursteen voelt kouder aan dan stucmarmer.

Voordelen stucmarmer
"Stucmarmer is een arbeidsintensief product dat veel duurder is dan echt marmer. Het grote voordeel is echter dat restaureren van marmer mogelijk is en dat ieder gewenst oppervlak uit één stuk te maken is, ook als het bijvoorbeeld een hoek om moet gaan. Bovendien is het in iedere gewenste kleurstelling en adering te maken. Doordat het ongeveer dezelfde hardheid als natuursteen heeft en tot eenzelfde glansgraad kan worden gepolijst, kunnen natuurmarmer en stucmarmer uitstekend naast elkaar worden gebruikt. Zo zijn er trappen bekend waarvan de treden van natuursteen zijn gemaakt, terwijl de gebogen en geprofileerde vormen in stucmarmer zijn uitgevoerd. Op deze wijze werd het illusionistische beeld gecreëerd dat de volledige trap uit massief marmer bestond. Deze mogelijkheden maakt het stucmarmer tot één van de spectaculairste stukadoorstechnieken. In Nederland beperkt de toepassing zich veelal tot lambriseringen, lijsten, wandvlakken en restauraties."

stucmarmer, kader gemaakt met speciale stucmortel en reilat; klik voor groter:

stucmarmer, aanmaak speciale stucmortel; klik voor groter:

stucmarmer lijst, vóór restauratie (elvee stucwerk):

stucmarmer lijst, tijdens restauratie (elvee stucwerk):

In de tekst is een aangepaste, verkorte weergave opgenomen van het onderdeel Stucmarmer uit Stuc Kunst en Techniek (Stucmarmer vanaf p.294, pdf-pagina 296; van Cultureel Erfgoed).

Verg. scagliola (schijnmarmer, marmer-imitatie), stucco-lustro, tadelakt, granito, fresco.