radiator, designradiator, radiatorbekleding

Een radiator is een verwarmingselement, een hulpmiddel waarmee warmte aan de lucht wordt afgestaan met het doel de ruimte te verwarmen.  De radiator is een verwarmingstoestel dat onderdeel is van de centrale verwarming (de cv-installatie). Een radiator geeft zijn warmte voornamelijk af door convectie (stroming, de lucht rond de radiator wordt verwarmd) en voor een heel klein deel straling (denk hierbij aan de warmte die een open haard geeft).

Berekening van de capaciteit van de radiator(s) in een ruimte kan via o.m. capaciteit cv en radiator.

Een paar vuistregels die onder meer met de capaciteit (het vermogen) van de radiator te maken hebben (met dank aan o.m. ISSO):
- het vermogen van de radiatoren moet (aanzienlijk) groter zijn aan de warmtebehoefte in het vertrek
- een radiator met meer panelen ("platen") kan meer warmte afstaan
- de bij de radiator vermelde warmteafgifte is gebaseerd op een bepaalde temperatuur van het water van de cv-ketel (bijvoorbeeld 75 graden, bij beter geïsoleerde woningen ook wel 60 graden of minder)
- bij een lagere gemiddelde watertemperatuur dient het vermogen van de radiatoren aangepast te worden; lagetemperatuurverwarming (LTV) eist meestal grotere radiatoren dan bij een keteltemperatuur van ca. 75 graden
- een horizontale (brede) radiator geeft over het algemeen meer "nuttige" warmte af dan een verticale (hoge) radiator
- niet alle radiatoren werken even goed op alle cv-systemen
- designradiatoren met buizen i.p.v. platen geven over het algemeen (veel) minder warmte af
- een glimmend metalen oppervlak straalt minder warmte uit dan een mat oppervlak
- plaats de radiatoren niet onder een afzuigpunt van lucht
- plaats bij natuurlijke ventilatie (aanvoer lucht) d.m.v. roosters in ramen de radiatoren zoveel mogelijk onder deze ramen
- houd eventueel rekening met speciale situaties zoals hoge plafonds (de warmte hoopt zich vooral op boven onze hoofden), een open trap met overloop (de warmte van de radiatoren van de begane grond verplaatst zich voor een deel naar boven), veel ouderwets dubbelglas (betrekkelijk veel warmteverlies door de ramen), een kattenluikje (is nooit helemaal goed te isoleren)
- radiatoren die teveel warmte leveren kunnen worden bijgesteld en zijn dan iets energiezuiniger (ook aan de cv-ketel is e.e.a. te regelen om zuiniger te stoken; wanneer de capaciteit ruim voldoende is, kan mogelijk de temperatuur van het cv-water omlaag; let op: het verschil van aan- en afvoer cv-water bij HR-ketels moet minimaal 20 graden zijn, anders werkt het condenseren van de warme afvoerlucht niet of niet goed)
- met behulp van een kraan (radiatorkraan) of een thermostaatknop kan de hoeveelheid warmte die door de radiator gaat worden geregeld
- met behulp van een sleuteltje (radiatorsleuteltje) kan men lucht uit de radiator laten ontsnappen.

Door de plaat van de radiator stroomt water. Deze plaat kan voorzien zijn van nul, één of meer convectoren. De afmetingen van de radiator, het aantal platen (en de vorm van de platen) en convectoren bepaalt de capaciteit (in Watt). De warmteafgifte wordt mede dus bepaald door het type dat het aantal platen en convectoren aangeeft.

Uitvoering van radiatoren typen T10 t/m/ T33:
type	aantal platen	aantal convectoren
T10	1	(geen)
T11	1	1
T20	2	(geen)
T21	2	1
T22	2	2
T33	3	3

Omdat veel radiatoren niet de grootste juwelen zijn, worden ze nog wel eens bekleed. Als radiatorbekleding fungeert meestal een ombouw van vlak, gespoten metalen plaatmateriaal, dat past zowel in een hedendaags als een design interieur (o.m. Sentimo en VMB Radiatorbekleding). 
Bedenk wel dat de radiatorbekleding de stroom van de warmte in meerdere of mindere mate belemmert, afhankelijk van soort bekleding, openingen, omvang van de radiator e.d. Denk er ook aan de thermostaatkraan buiten de ombouw te plaatsen (anders slaat de thermostaat te slaan af) of neem een thermostaat met voeler op afstand.
(Vroeger werd vaak geperforeerd of ingezaagd materiaal toegepast. Dat geperforeerde materiaal is vaak een soort hardboard, webbing (een "rieten" weefsel), mdf of aluminium. Soms kun je door het geperforeerde materiaal toch de radiatoren of de lamellen ervan duidelijk zien; dat is mede afhankelijk van de kijkrichting; daar zijn de volgende oplossingen voor, met dank aan Radiatorombouw op maat: alles achter de ombouw zwart verven (dus ook de radiatoren zelf), dun zwart doek achter het geperforeerde materiaal spannen, niet al te dik en een lichte "gaatjesstructuur"om de warmte door te laten.) 

Het water in de cv-radiator kan soms een borrelend geluid maken, wat meestal inhoudt dat hij moet worden ontlucht (de manier van ontluchten).

Radiatorfolie is een folie die achter de radiator wordt bevestigd om de warmte niet in en door de muur te laten verdwijnen, vooral nuttig bij oude huizen met niet- spouwmuren, bij voorkeur met een spiegelend oppervlak (glimmend aluminiumfolie). Voor wie energiezuiniger wil leven en de radiatorfolie niet lelijk vindt of bij wie de folie achter een radiator niet zichtbaar is (sowieso of door een radiatorbekleding: allerlei afwegingen m.b.t. radiatorfolie tegen de muur of tegen de radiator (van Joost Muller). 

Met een radiator-ventilator wordt de warme lucht bij de radiator naar boven gestuwd, waardoor de ruimte eerder warm wordt. De ventilator slaat via een externe thermostaatschakelaar aan bij een radiatortemperatuur van 33 graden C (of hoger) en slaat af wanneer de temperatuur 25 graden is. De ventilator werkt dus uitsluitend bij een echt warme radiator. Gegevens van de fabrikant/leverancier Speedcomfort: de luchtverplaatsing is 30 m3/uur, het geluid van de ventilator is onder 20 dB(A), het opgenomen vermogen 0,55 W en de stroomkosten per jaar zijn 0,16 euro; de ventilator is toe te passen vanaf radiator type T21 en hoger. De ventilator is niet echt goedkoop, maar kan wel veel comfort geven (zeker wanneer de radiator wel warm wordt maar de ruimte niet voldoende kan verwarmen) en wellicht kan zelfs de thermostaat een graadje lager (wanneer het comfort beter is).

Voor design-radiatoren, kijk eens op Designradiator (Prolix), Jaga, Narinc, Instamat, Radson, Hudson, Cinier.

Een radiateur heeft ongeveer hetzelfde nuttige effect als een radiator, maar is een afkoelingstoestel en geen verwarmingselement; doel van de radiateur is warmte af te voeren van de motor en niet warmte aan te voeren naar een leefruimte; de radiateur is bijvoorbeeld een onderdeel van een auto.

Een stukje geschiedenis
De Romeinen hadden geen radiatoren maar er was eventueel wel een vroege vorm van centrale verwarming: soms had een gebouw vloerverwarming en wandverwarming via hete lucht die door of langs de stenen ging (zie bij hypocaustum). "In 1819 werd de eerste cv-installatie aangelegd in een woonhuis in Londen. Nederland was in 1825 aan de beurt: toen werd er cv aangelegd in Huis Landfort in Gendringen." Dat was een uitzondering en is dat zeer lang gebleven. In Nederland verscheen centrale verwarming met radiatoren pas echt vanaf het einde van de 19e eeuw, en dan nog uitsluitend in fabrieken, ziekenhuizen, bedrijven, kantoren, overheidsinstellingen, hotels e.d.; een enkele villa of herenhuis was of werd voorzien van cv en radiatoren. Toch fabriceren steeds meer bedrijven naast bijvoorbeeld siersmeedwerk ook cv-radiatoren. Die radiatoren waren gemaakt van gietijzer en daardoor zeer zwaar en omvangrijk. De brandstof voor de verwarming was waarschijnlijk steenkool (grotere gebouwen?) of, later, stookolie (kleinere gebouwen?). Pas vanaf midden jaren 1960 werden nieuwe woningen min of meer standaard voorzien van centrale verwarming (vooral door de verbreiding van het aardgas vanaf ca. 1965) en vanaf de jaren 1970 werd de verwarming van bestaande woningen vaak aangepast naar cv. Radiatoren werden toen meestal van plaatstaal vervaardigd en nog later van aluminium (is sneller warm, en koud).

afbeeldingen van: - designradiatoren  - radiatoren in de stijl van jugendstil, art deco e.d.  - radiator met ventilator  - radiatorbekleding (hedendaags en traditioneel)  - radiatorfolie (reflecterende folie) een aantal designradiatoren waaruit blijkt dat er zeer veel mogelijkheden zijn om een persoonlijke noot aan te brengen: platte designradiator (prolix):

designradiator caro (instamat):

designradiator scudi (instamat):

designradiator paneelradiator (instamat):

designradiator plaatradiator; klik voor groter (radson):

designradiator stilo; klik voor groter (narinc):

designradiator monti; klik voor groter (narinc):

designradiator grec (cinier):

designradiator danseuse (cinier):

designradiator voile epure (cinier):

designradiator taboe sani; klik voor groter (jaga):

designradiator iguana; klik voor groter (jaga):

designradiator revive (hudson):

designradiator nirwana aluminium (hudson):

designradiator leonor; klik voor groter (narinc):

een aantal gietijzeren radiatoren uit jugendstil, art deco e.d. (of nieuwe in de stijl van die periodes): radiator, jugendstil / art nouveau (maison dé brenet):

radiator, art deco (maison dé brenet):

radiator, liberty, ca. 1920 (andera):

radiator bewerkt (antieke radiatoren, het oude huis):

radiator rond wit, in het centrum van de ronde een wonderlijk vormgegeven radiator en, achteraan rechts, volgens de beschrijving een radiator met bordenwarmer (antieke radiatoren, het oude huis):

ventilator voor radiator: vanaf type t21 radiator toe te passen (speedcomfort):

radiatorbekleding: design radiatorbekleding: design radiatorbekleding, glad, wit; klik voor groter (sentimo):

design radiatorbekleding, glad, zwart, met handdoekenhouder; klik voor groter (sentimo):

traditionele radiatorbekleding: geen doorkijk bij rooster radiatorbekleding (maar let op: kijk onder meer hoeken naar/door de radiatorbekleding); klik voor groter:

wel helaas doorkijk bij rooster radiatorbekleding; klik voor groter:

radiatorfolie: radiatorfolie om de warmte van de radiator naar de muur te blokkeren (door het laagje isolatiemateriaal) en terug te stralen (door het aluminiumlaagje, zie reflecterende folie) (bol):

Het vermogen van de radiator wordt bepaald in NEN-EN 442.

Het woord radiator (verwarmingslichaam; vanaf ca. 1901 is afkomstig uit het Engelse radiator, dat gevormd is van het Latijnse radiare (stralen), van radius (straal).
Het woord radiateur is afkomstig van het Franse radiateur met dezelfde Latijnse stam als radiator. Bron Etymologiebank.

Zie ook cv-ketel (centrale verwarming), convector, capaciteit cv en radiator, lage temperatuur verwarming LTV, relatieve vochtigheid, rib.

Eng. radiator; gelede radiator is sectional radiator; een radiator ontluchten is to bleed a radiator; het vermogen van de radiator is the output of the radiator