portlandcement

Portlandcement is een cementsoort die zijn naam ontleent aan de grijze kleur waardoor het lijkt op de kalksteen uit de groeven bij Portland. De Romeinen kenden al cement, maar de Brit Joseph Aspdin kreeg in 1824 octrooi op portlandcement, dat ook zonder lucht uithardt.
Portlandcement is een sterk hydraulisch bindmiddel dat vrij snel uithardt. Het heeft een hoge eindsterkte (na 4 weken) maar belangrijker is dat de aanvangssterkte hoog is. Daarom kan portlandcement  worden toegepast als snel ontkisten of voorspannen noodzakelijk is. 
Portlandcement bestaat uit meer dan 90% portlandklinker, 5% gips en verder anhydriet, ijzeroer en/of ander stoffen. Het gips en de anhydriet regelen de bindtijd waarmee gevarieerd kan worden. 

De belangrijkste grondstoffen voor portlandklinker zijn kalksteen en/of mergel (calciumoxide, CaO), zand (siliciumoxide, SiO2) en klei of vliegas (aluminiumoxide Al2O3), een ijzerhoudende toeslag (ijzeroxide, Fe2O3) en gips of anhydriet (CaSO4).
Door de reactie van CaO met Al2O3 ontstaat het klinkermineraal C3A (3CaO.Al2O3) dat onstuimig met water kan reageren, wat de reden is om gips en/of anhydriet toe te voegen als bindtijdregelaar, "de bindtijd regelende toeslag". Vooral de klinkermineralen van CaO en SiO2 (C2S en C3S genaamd) zijn de belangrijkste hydraulische verbindingen.

Voor de klinkermineralen worden afkortingen van de chemische bestanddelen gebruikt (code, chemische formule, materiaal):
C = CaO (kalksteen, mergel)
S = SiO2 (zand, vliegas)
A = Al2O3 (klei, vliegas)
F = Fe2O3 (pyrietas)
H = H2O
S^- = SO3
Hierdoor vindt bijvoorbeeld de volgende reactie plaats:
2(3CaO.SiO2) + 6 H2O ==> 3CaO.2SiO2.3H2O + 3 Ca(OH)2 ofwel C3S2H3 (cementhydraat) + gebluste kalk.

De gebluste kalk kristalliseert in de poriën van het beton (niet bindend).
In de klinkermineralen komen nog andere stoffen in kleine hoeveelheden voor, onder meer de alkaliën. Alkaliën spelen toch een grote rol bij het verharden van het cement, vandaar dat er slecht zeer weinig van aanwezig mag zijn.

Overzicht klinkermineralen:

Sterkteontwikkeling en de bijdragen van de verschillende klinkermineralen; vooral C3S en C2S dragen bij aan de druksterkte van Portlandcement:

Documentatie
- Productinformatie van portlandcement CEM I 52,5 N (HCM Cement).

Portlandcement wordt aangeduid als CEM I. Portlandcementklinker is ook een halfproduct voor de productie van hoogovencement (CEM III). Aan Portlandcement kan ook vliegas worden toegevoegd; het wordt dan ook wel portlandvliegascement genoemd.
Naast hoogovencement (CEM III) is Portlandcement één van de beste en meest gebruikte cementsoorten in Nederland en België.
De afkorting van Portlandcement is PC, ook wel OPC (Ordinary Portl;and Cement).

Met dank aan HCM Cement en het boek Betontechnologie van ing. C. Souwerbren.

Zie verder bij cement, ook voor productieschema's.

Eng. portland cement (PC); normaal portlandcement is ordinary portland cement (OPC)