| home |
© / contact, lid NVJ |
|
 |
|
 |
 |
de vijf orden
Over de Romeinse bouwkunst is veel schriftelijke informatie bewaard gebleven,
namelijk in de "Tien boeken over Bouwkunst" uit ca. 25 v. Chr. van Vitruvius,
een officier in het leger van Julius Caesar in de 1e eeuw v. Chr. De afmetingen
van de orden zijn afhankelijk van de modulus (specifieke maten).
Voor veel architecten in de late Middeleeuwen en de Renaissance was dit een
zeer invloedrijke bron van informatie. Vitruvius besteedde niet alleen aandacht
aan klassieke ontwerpprincipes als symmetrie en harmonie, maar ook aan de
techniek van het bouwen. Hij onderscheidde vijf orden: de Dorische,
Ionische, Korintische, Toscaanse en composiet orde.
De werken van bijvoorbeeld Leon Battista Alberti (1404-1472) hebben veel invloed gehad
op het gebruik van de orden in de Renaissance.
De Dorische, Ionische (Attische) en Korintische orde zijn oorspronkelijk de
Griekse orden (maar worden ook door de Romeinen toegepast, soms iets
verschillend).
De Toscaanse en de composiet orde zijn
Romeinse toevoegingen.
Globaal zijn de verschillend tussen de drie belangrijkste orden:
| onderdeel | Dorisch | Ionisch | Korintisch |
| hoofdkenmerk | robuust, eenvoud, rust | slanke zuilen | weelderige versieringen, slanke en hoge zuilen |
| fronton | eenvoudig | eenvoudig | eierlijsten, tandlijsten |
| fries | trigliefen ("balkkoppen") en metopen (lege ruimte tussen trigliefen) | doorlopend, met beeldhouwwerk | doorlopend, met beeldhouwwerk |
| architraaf | tussenlijst met "tranen"
(guttae), één balk |
drie balken | drie balken |
| kapiteel | vierkante abacus (deklijst), echinus ("rond kussen") | dunne abacus, voluten, eierlijst | zeer weelderig, versierde abacus, helices (kleine voluten), acanthusbladeren |
| schacht | brede cannelures (groeven) met "graten" (scherpe naden) ertussen | slank, diepe cannelures met "riemen" (banden, vlakke naden) tussen de groeven | slank, duidelijker astragaal ("ring") tussen kapiteel en schacht, fijne cannelures (dunne groeven) met riemen tussen de groeven |
| basis (basement) | geen basis | wel een basis, met holle en bolle "ringen" (scotia en torus) | wel een basis, zie Ionisch |
De kapitelen van alle orden op een rijtje. Van links naar rechts: Dorisch, Ionisch, Korintisch, Toscaans en composiet:  |
Het hoofdgestel van de 5 orden, Grieks en Romeins. Dorisch Grieks, Dorisch Romeins, Ionisch:  |
Korintisch, Toscaans en composiet: 
|
De zuilen van drie van de vijf orden; let nu vooral op de basis: 
|
griekse bouwkunst; dorisch, ionisch, korintisch; klik voor groter (uit "houses: the illustrated guide to construction, design and systems", van henry s. harrison): 
|
DORISCH: tekening met termen van de dorische orde; klik voor groter (joostdevree):  |
IONISCH: tekening met termen van de ionische orde; klik voor groter (fotodetail maia, tekening joostdevree):  |
KORINTISCH: tekening met termen van de korintische orde; klik voor groter (joostdevree):  |
Zie verder bij de diverse orden: Dorisch,
Ionisch, Korintisch,
Toscaans
en composiet.
Zie ook de Griekse bouwkunst
voor details.