competenties

"Competentie omvat het geheel van declaratieve en procedurele kennis die nodig is voor een bepaalde vaardigheid. Het begrip competentie kan verwijzen naar de afzonderlijke vaardigheden, kennis en attitudes (of 'houdingen') die iemand in staat stellen om zijn professionele taken succesvol uit te voeren. De competenties beschrijven dat iemand bekwaam of bevoegd is om bepaalde taken, functies en verantwoordelijkheden op zich te nemen. Het woord verwijst anderzijds ook naar het geheel van alle competenties van een persoon (of een groep).

Voorbeelden van competenties zijn:  
- aanpassingsvermogen
- analyserend
- systeemdenken
- klantgerichtheid
- communicativiteit
- coöperativiteit
- doelgerichtheid
- innovatievermogen, creativiteit
- ondernemingszin, commercialiteit
- presenteren
- overredingskracht, overtuigingskracht (overtuigen)
- stressbestendigheid
- visie."
(Wikipedia)

"Competenties zijn ontwikkelbare vermogens van mensen om in voorkomende situaties op adequate, doelbewuste en gemotiveerde wijze proces- en resultaatgericht te handelen. Dat wil zeggen: passende procedures te kiezen en toe te passen om de juiste resultaten te bereiken. Competenties hebben betrekking op het gedrag in een context. Gedrag dat nodig is om het gewenste resultaat te bereiken."

Opmerkingen

- "Vaak concentreren we ons op het verbeteren van dingen waar we niet goed in zijn, maar je moet zorgen dat je nog beter wordt in waar je al goed in bent." Als je ergens niet goed in bent, vergeet het en neem eventueel  iemand aan die er wel verstand van heeft.
- Belangrijk bij werk is dat het met plezier gebeurt. Als je niet per se voor geld hoeft te werken, wat doe je dan het liefst? Eigenlijk moet je je daarop concentreren.
- Het grote nadeel van de gerichtheid op competenties is dat aan de vaardigheid (vakmanschap) minder belang wordt gehecht dan aan alle bijkomende, niet voor het vak zelf noodzakelijke competenties. Natuurlijk is het zeer handig te weten in welk deel van het gehele productieproces je je thuis voelt en is het tegenwoordig wellicht belangrijker wat je eventueel zou kunnen (capaciteiten, competenties) dan wat je kunt (het puur vakgerichte). Maar het hele spectrum aan competenties hoeft zeker niet bij elke werkopdracht betrokken te worden. Waarschijnlijk wordt de fixatie op competenties veroorzaakt omdat (te) veel alfa- en gamma-mensen zich met het onderwijs in technische vaardigheden bezighouden. Een beetje gechargeerd wellicht, maar: beta-mensen zijn goed in het denken en doen, terwijl de overige categorieën zich graag met overleg, relaties en netwerken bemoeien ("bij alfa- en gamma-mensen zijn kennissen vaak belangrijker dan het hebben van kennis"). Hoewel enige relationele, psychologische, mens-geöriënteerde context bij technische vaardigheden zeker een voordeel is, haalt teveel nadruk op deze relationele aspecten vaak de aandacht weg van waar het werkelijk om gaat: het maken van iets, het vakmanschap, de vakliefde. Een vakman moet ook de diepte in gaan, meer details van zijn vak kennen (en kunnen uitvoeren!), en minder de breedte in (allerlei de laatste decennia toegevoegde competenties). Het is duidelijk dat het voornamelijk niet-bèta-mensen zijn bij het Ministerie die de regels opstellen voor het technische onderwijs (vooral het MBO). Vergeten wordt dat niet iedereen een product hoeft te maken van idee tot marketing en nazorg.
- Er lijkt toch voorzichtig een kentering plaats te vinden om scholieren en studenten juist weer "harde" competenties te geven, dat wil zeggen werkelijk vakmanschap: met een theoretisch basis correct en doorwrochten omgaan met materie. Deze terugkeer naar de "kunde" in plaats van de "kennis" wordt vooral ingegeven door het bedrijfsleven dat merkt dat mob'ers en ingenieurs vaak de "kunde" ontberen. In de studie speelt hier de zogenoemde CDIO een rol. CDIO staat voor Conceiving, Designing, Implementing, Operating en houdt in dat studenten vooral goed leren door te doen en niet (alleen) door het te ondergaan: door het doen leert men gemakkelijker dan er (alleen maar) over te leren. Door het doen onthoud je de materie ook gemakkelijker. Uiteraard is een theoretische basis onontbeerlijk om de praktijk te begrijpen, maar kunde en kennis dienen in balans te zijn. Vooral in de eerste twee jaren van het technisch onderwijs schijnt CDIO zijn vruchten af te werpen en zijn er door de meer praktische benadering minder studenten die afhaken. Misschien vereist dit een ander type docent, in ieder geval heeft het bedrijfsleven, en daarmee ook de student, meer aan de "harde" kunde dan aan overwegend "zachte" (theoretische) kennis. (Met dank aan Dave Wisler over CDIO in Technisch Weekblad.)
Ook het SER-advies "Handmade in Holland, Vakmanschap en ondernemerschap in de ambachtseconomie" pleit voor meer waardering van het vakmanschap in het onderwijs.
- Door een (meestal tijdelijk) tekort aan arbeidskrachten is het weer handig als je niet direct naar vereiste diploma's kijkt, maar naar wat men skills noemt: wat heb ik allemaal nodig om voor dit werk? wat kan ik eigenlijk al? Vaak kun je mensen kort opleiden omdat die al de nodige skills hebben door ander werk dat aansluit op het werk dat zij willen gaan doen. Kijk eens op SkillLab.
- Technici weten vaak waar zij (en anderen) niet goed in zijn, maar vergeten ook vaak waar zij (en anderen) wel goed in zijn. Het ontdekken van je eigen kwaliteiten opent soms de weg om de kwaliteiten van anderen te zien.
- Bij presentaties wordt door technici vaak de nadruk gelegd op technische details. Bij presentaties voor een breder publiek valt een veelheid aan technische gegevens vaak verkeerd. Probeer in die gevallen na te gaan wat het niveau is van het publiek en met welke vragen ze zitten; dan kunnen er bij de presentatie meer vruchtbare dialogen ontstaan.
- Veel technici hebben moeite zichzelf te verkopen (ze zijn vaak te bescheiden) en vallen daardoor niet op. Laat dus blijken dat je heel trots bent op een goed afgesloten project.
- Om het vak te leren is in veel gevallen een vakmeester-leerling-situatie het beste (meester-leerling, meester-gezel): de leerling leert het werk en de methoden van een ervaren vakman ("meester"). Het handigst is om de theorie op school/hogeschool/universiteit te leren en de praktijk ook werkelijk in de praktijk (langere stage, betaald of onbetaald werk), dan leer je de kneepjes, de tips&trucs, vanzelf. En de vakmeester leert er vermoedelijk wat nieuwe theorieën en digitale tools bij, want je kunt als vakman ook niet altijd alles bijhouden... Onder meer de Dosign Academy geeft de mogelijkheid leren en werken te combineren. Jammer dat het al een paar decennia geen gebruik meer is dat je iets in de praktijk kunt leren of bijleren: in elke vacature wordt een schaap met vijf poten gevraagd en dan nog net afgestudeerd, voor weinig geld en overal toe bereid.
- Omdat een architect of opdrachtgever soms zeer creatieve maar technisch bijna onuitvoerbare ontwerpen maken, is het belangrijk dit soort zaken in een bouwteam of door persoonlijk contact boven water te krijgen. Naast een duidelijke beschrijving van de problematiek (gevolgen, risico, niet inschatbare extra kosten e.d.) kan een diplomatieke maar eerlijke opstelling een technisch onmogelijk plan ombuigen naar een constructief correct ontwerp.
- Bij sollicitaties lijkt het of de recruiter uitsluitend acteurs wil hebben. Natuurlijk wordt gesteld "wees jezelf", maar als je niet spontaan en enthousiast en leergierig en veranderingsgezind en vriendelijk en ervaren en jong en social-media-minded bent, dan heb je bij recruiters niet heel veel kansen. Misschien is dat wel de reden dat veel bedrijven zo erbarmelijk slecht met klanten kunnen omgaan: de medewerkers spelen gewoon een spelletje, het werk en de klanten interesseert hen nagenoeg niets.
- Hoe sta je in de samenleving? Kun je, met blijvende achting voor jezelf, je enigszins conformeren aan gangbare patronen. 
- Kritische noot: Wat is het hartverwarmend als een nieuwe Nederlander uit een heel ander land een nieuw baby'tje een westerse voornaam geeft: dat betekent dat je werkelijk wilt integreren in de (nieuwe) samenleving waarin je je bevindt. Het kiezen van een niet-westerse naam voor een nieuwe Nederlandse baby is immers een vorm van bewuste of onbewuste zelf-discriminatie (de term discriminatie komt van het Latijnse discriminatio met de betekenis scheiden, onderscheiden, onderscheid maken). Probeer de redelijkheid niet uit het oog te verliezen; overdrijven kan best wel eens en dat maakt vaak de essentie helder maar probeer niet áltijd door te schieten, zoals BLM af en toe neigt naar Only Black Lives Matter. Donkere mensen noemen zich graag zwart, maar dat betekent niet dat blanke mensen wit moeten heten. Als je tegen dictatuur bent, moet je geen dictator worden. Overigens, over discriminatie gesproken, in de meeste niet-westerse winkels vind je zelden een westerse werknemer... 
(Sommige termen worden verboden, "eskimo" moet "inuït" zijn omdat sommigen de term eskimo niet meer willen gebruiken; die term zou heel gevoelig liggen. Tsja,  waren de inuïts ook zo gevoelig toen ze jonge zeehondjes doodden voor hun huiden?)
- Als je zegt "Ik ben een echt bèta-mens en maak niet zo makkelijk contact", bedenk dan dat juist de bèta-mensen (technici e.d.) de zinvolle vragen stellen, kunnen vaak redelijk systeemdenken (wederzijdse invloeden begrijpen, oorzaak en gevolg kennen), met slimme ideeën komen, foutmarges begrijpen, significantie mee kunnen laten spelen, zich problemen kunnen indenken én met oplossingen komen. Bèta's laten zich ook minder snel inpakken door drogredenen. Beleidsadviseurs zetten weinig zoden aan de dijk: regelmatig is de verandering uitsluitend een doel en geen middel tot een hoger goed. Dat noemt men "veranderen óm te veranderen". Ook moeten vaak door hen zelf geschapen, bijna onmogelijke "targets" gehaald worden en als het allemaal niet werkt of niet meer werkt, verdwijnen ze van het helaas doorlopende project met de woorden: "Dat is jouw probleem". Probeer dus zoveel mogelijk het legitieme karakter en de redelijkheid van veranderingen te zien (en als je dat inziet: gá er dan voor).
- Als iemand lang hetzelfde werk doet bij hetzelfde bedrijf is er gevaar voor tunnelvisie: je accepteert nieuwe dingen niet snel, je leert niet veel meer bij, maar de kans is ook aanwezig dat je afstompt, dat je je mateloos gaat vervelen, dat je er te lang zit (en daardoor misschien relatief teveel verdient) om nog weg te (durven) gaan. Voor iedereen is het goed af en toe eens van baan te veranderen. Dat geeft je weer frisse ideeën, je leert andere mensen en denkbeelden en organisaties kennen, het haalt je uit de verveling. 
- Je competenties kunnen nog zo omvangrijk en diepgaand zijn, soms is het voor een bedrijf belangrijker dat déze vaardigheid overheerst: dat je snel (mee) kunt veranderen. Technologische ontwikkelingen kunnen het voor bedrijven noodzakelijk maken snel te veranderen (zie ook agile) en voor de werknemers geldt natuurlijk datzelfde. In veel nieuwe bedrijven is er geen echte hiërarchie meer (zoals management, verkoopafdeling, ontwerpafdeling, productie, human resources), maar wordt in teams samengewerkt aan een opdracht of project. Die teams wisselen dus afhankelijk van de opdracht. De functies uit "oude" bedrijven zijn hier rollen geworden. Soms is het dus zeer belangrijk om snel te kunnen schakelen en soms ook van rol te veranderen. (Als in het team maar wel de voor dat moment benodigde competenties aanwezig zijn, zeker wanneer die niet ingehuurd kunnen worden!) Een indicatie van je veranderkracht wordt gegeven door de VQ (V van veranderen en Q van quotiënt, analoog aan IQ voor intelligentiequotiënt). "Het vermogen om in een specifieke situatie bij te dragen aan de wendbaarheid van de organisatie, wordt samengevat in de zogenoemde Agility Skills." (Met dank aan Marian de Joode, in Jobnetkrant maart 2017.)  
- "Je bent goed zoals je bent" zei Bibian Mentel, de Nederlandse snowboardster bij wie steeds maar weer kanker werd gevonden, die ze steeds weer leek te overwinnen en wie steeds een lach had en een positieve instelling.
- Laat anderen merken wat je kunt, waar je goed in bent, wat eventueel je bijzondere hobby is: 
"succes = kwaliteit x zichtbaarheid" (uit het boek "Profileren zonder opscheppen" van Mirjam Hubregtse).
- Doe geen werk dat tegen je gevoel ingaat. Paulo Coelho heeft eens geschreven: "Onthoud dat dáár waar je hart is, ook je rijkdom ligt". Als je hart hebt voor je werk, doe je het met plezier en put je er juist energie uit. Werk dat tegenstaat, put je uit.
- Bij competenties hoort ook dat je slim om kunt gaan met sociale media: 
. gebruik sociale media als dat handig is voor "de gezelligheid", je sollicitatie, je netwerk, je bedrijfje enz.; je hoeft een ander echt niet per se te liken of te taggen (vriendschap heeft juist met die dingen helemaal niets te maken)
. sociale media verzamelen heel veel gegevens over je, ze zijn meestal niet voor niets gratis (echt gratis bestaat niet), "ze weten precies wat je kijkt, hoe vaak je kijkt, waar je op klikt, hoe oud je bent," waar je woont, welke zoekwoorden je gebruikt enz. én ze houden het eeuwig vast
. weet dat je wel alles kunt schrijven maar dat toch maar niet moet doen, niet alleen omdat emails doorgestuurd worden en niet alleen omdat Google, Facebook, Twitter, Instagram, Whatsapp, Youtube, Microsoft enz. altijd mee kunnen kijken, maar ook omdat er altijd wel een groepering is die zich beledigd voelt en die nogal snel op de tenen getrapt is of zich gediscrimineerd voelt; bij buurtapps wordt regelmatig een buurtbewoner helemaal door het slijk gehaald, meestal compleet onterecht maar de roddeltantes en -heren moeten zo nodig kleppen (probeer niet tot die meute te behoren; probeer onafhankelijk en objectief te zijn, dat siert je en het zal ook beroepsmatig in je voordeel werken) 
. wat je geschreven hebt, blijft je de rest van je leven achtervolgen (er is wel een soort vergeet-recht bij Google e.d., maar als de algemene media daar achter komen, is het juist weer sensatie zoeken voor hen)
. influencers verdienen aan wat ze jou proberen aan te smeren (eigenlijk zijn het alleen maar kleine en grote geldwolfjes)
. overal wil men je van alles verbieden en verplichten; vroeger waren het bij de oorspronkelijke bevolking in West-Europa de kerk en de buurt die uitmaakten wat je wel en niet mocht doen, maar daarvoor in de plaats zijn het nu de sociale media (twitteraars, bloggers en voor de meer analogen ook kranten, televisie), diëtisten, anti-alcohol-lobby, milieubeweging en politiek (GroenLinks voorop) die vertellen wat je niet mag doen en wat je moet doen; probeer altijd de redelijkheid van een verbod of gebod in te zien
. veel email-verzoeken tot een review of feedback worden door heel andere bedrijven verzorgd dan waar je iets besteld hebt en die andere bedrijven hebben dan ook weer jouw emailadres en vaak meer gegevens van je (die ze weer vrolijk doorverkopen aan weer andere bedrijven)
. gezichtsherkenning is nog niet zo omvangrijk, maar denk er aan dat de camera van je laptop, tablet of smartphone open kan staan en veel applicaties daarvan ongemerkt gebruik kunnen maken (er zijn speciale schuifjes om de camera af te schermen)
. het lijkt soms dat je alleen buiten de sociale media op een normale manier met je vrienden kunt praten 
. als journalist ben je soms geneigd je eigen mening te veel naar voren te brengen, probeer dat een beetje in te perken (als in het Algemeen Dagblad van 8 september 2022 een vette kop staat "Poetin haat windmolens" met erboven een kop "En alleen daarom al moeten er meer in de provincie Utrecht komen", dan ben je je boekje ver te buiten gegaan; dat je dat bij een biertje tegen je vrienden zegt, OK, maar deze ophitserij hoort niet in een dagblad, zelfs niet in de Utrechtse editie
- Natuurlijk is het goed als je ergens een verdienmodel van kunt maken, maar wat is dat toch dat iedereen voor alles geld wil hebben? Overbodige zaken verkoop je via Marktplaats, oude kleren verkoop je via een app, je koophuis verhuur je aan toeristen (er is zelfs Swimmy, de Uber voor zwembaden). Zelfs kleine kinderen staan in een hete zomer op de stoep voor hun huis de goedkope aanmaaklimonade voor een exorbitante prijs te verkopen, werken via "heitje voor een karweitje" (geen heitje natuurlijk), halen geld op voor een grote-club-actie of voor kinderzegels (terwijl armoede een zaak is van de voor arme mensen vaak wel erg gierige overheid en er trouwens al zoveel speeltuintjes zijn) of halen lege flessen op (wonderlijk, alleen statiegeldflessen). Misschien is het wel eens aardig als er iets niet voor geld te koop is; die "competentie" kom je niet vaak tegen.
- Er is helaas een groot verschil tussen bekwaamheden en impact van technische vakmensen en de zachte sector. Een quote van een bezoeker van de site: "Er zijn goede en slechte loodgieters, net zoals er goede en slechte wetenschappers zijn. Van een slechte loodgieter heb je gauw eens last [dat merk je meteen]. Slechte wetenschappers kunnen decennia doorgaan..."[dat merk je later en het heeft meer gevolgen]
- Bijstellen aanpak. Geloof niet alles wat het predicaat "wetenschappelijk" heeft. Veel wetenschappers stellen de aanpak van hun onderzoek bij als de resultaten van dat onderzoek tegenvallen: een andere of specifieke groep proefobjecten, een andere statistische benadering e.d. Het zijn niet onmiddellijk vervalsingen van het onderzoek, maar de waarde van het eindresultaat is zeer discutabel. Denk dus altijd zelf na bij het lezen van resultaten van een (wetenschappelijk) onderzoek. Probeer zelf zoveel mogelijk naar een integere aanpak te streven en als dat op de een of andere manier niet kan, leg dan uit hoe en waarom de aanpak is gewijzigd. 

Kwaliteiten en valkuilen

Kwaliteiten (kernkwaliteiten, "max. 8 kwaliteiten kiezen"):
accuraat, ambitieus, analytisch, assertief, avontuurlijk, bedachtzaam, beheerst, behulpzaam, belangstellend, bescheiden, beschouwend, besluitvaardig, betrokken, betrouwbaar, collegiaal, consequent, creatief, daadkrachtig, diplomatiek, direct, discreet, doelgericht, efficiënt, emotioneel, empathisch (met inlevingsvermogen, soms: met medelijden), energiek, extravert, flexibel, gedisciplineerd, geduldig, gevoelig, gezagstrouw, helder, humoristisch, idealistisch, ijverig, improviserend, ingetogen, initiatiefrijk, inlevend, innovatief, inspirerend, kalm, krachtig, kritisch, loyaal, meegaand, moedig, nauwgezet, nuchter, onafhankelijk, ondernemend, ontvankelijk, openhartig, optimistisch, ordelijk, overtuigend, perfectionistisch, positief, pragmatisch, prestatiegericht, rationeel, relativerend, respectvol, ruimdenkend, serieus, slagvaardig, sociaal, spontaan, systematisch, tactvol, toegewijd, vakkundig (vakmanschap), vastberaden, vasthoudend, verantwoordelijk, verdraagzaam, visionair, vrolijk, weerbaar, weloverwogen, zakelijk, zelfverzekerd, zorgvuldig, zorgzaam.

Kwaliteiten kunnen ook uitdagingen zijn, als je er nog aan wilt werken of moet werken. 
Overigens, teveel van het goede wordt een valkuil, omdat je er teveel mee bezig bent, ondemocratisch is maar ook omdat het tegen je kan werke:
- bedachtzaam kan besluiteloos worden
- tactvol kan afstandelijk worden
- improviserend kan chaotisch worden
- ijverig kan verworden tot "daar heb je hem weer met zijn stokpaardjes"
- zelfverzekerdheid, zeker als dat gecombineerd wordt met tunneldenken, kan een vorm van terreur worden zoals in de stad Utrecht wanneer Groen-links met de Partij voor de Dieren en D66 willen dat er geen parkeerplaatsen meer komen in een nieuwe wijk en dat er in een hele stad betaald parkeren moet worden ingevoerd
- vakkundigheid kan het verlies inhouden van weldenkendheid, interesse, inleving en veranderingsgezindheid zoals bijvoorbeeld de bekende "experts" uit de Corona-tijd die het gebruik van het mondkapje belachelijk vonden en, een voorbeeld van lang geleden (gebrek aan weldenkendheid is niet iets van nu), het gemeentebestuur van Gouda dat in het begin van de 19e eeuw tijdens een cholera-epidemie de waarschuwingen van de arts Willem Frederik Buchner negeerde en geen verbod instelde op het deponeren van uitwerpselen in de grachten (pas decennia later drong het door tot de notabelen dat cholera e.d. daardoor verspreid werden).

Valkuilen:
aanmatigend, aarzelend, afhankelijk, afstandelijk, afwachtend, agressief, apathisch, arrogant, bekrompen, bemoeizuchtig, besluiteloos (twijfelachtig), betuttelend, bot, bureaucratisch, chaotisch, clownesk, cynisch, dominant, drammerig, dwarsliggend, egoïstisch, eigenzinnig, Einzelgänger, emotieloos, fanatiek, forcerend, geremd, geremd, gesloten, goedgelovig, hardnekkig, hokjesgeest, humeurig, hysterisch, in details verliezen, inconsistent, intolerant, introvert, ivoren toren, kantjes eraf, kritiekloos, laissez faire, loslippig, lui, minachtend, naïef, negatief, onbesuisd, onderdanig, ondoordacht, onduidelijk, ongeduldig, ongevoelig, onpersoonlijk, onrustig, onverschillig, onvoorspelbaar, onzeker, onzichtbaar, opdringerig, overbezorgd, overgevoelig, overmoedig, passief, pessimistisch, pietluttig, rebels, roekeloos, saai, sentimenteel, slaafs, slijmerig, slordig, snel opgeven, star, statisch, stoicijns, streberig, streng, stuurloos, subassertief, te gezellig, traag, vaag, verbeten, wispelturig, wollig, zwaarmoedig, zweverig.

Indicatie van denkrichting (in kleuren)

Naast competenties kun je gekenmerkt worden door een specifieke kleur, de zogenoemde DISC-methode (vooral bij managementfuncties). DISC staat voor Dominant (rood), Invloedrijk/Interactief (geel), Stabiel (groen), Consciëntieus (blauw) (met dank aan Patrick Schriel):
- rood staat voor dominant, creatief, extravert en controlerend gedreven, prestatiegericht, resultaatgericht, hoog tempo, neemt leiding
- geel staat voor invloedrijk, interactief, creatief, extravert en relaterend hartelijk, enthousiast, prater, impulsief, verbaal, innovatief (nieuwe ideeën), ongebruikelijke verbindingen leggen, toekomstgericht
- groen staat voor stabiel, introvert en relaterend betrokken, vriendelijk, attent, teamplayer, mensgericht, harmonie, ontspannen sfeer, gesloten, organisatorisch, procedureel
- blauw staat voor consciëntieus, introvert en controlerend denker, onderzoekend, observator, afwachtend, precies, gesloten, privacy, rationeel, analytisch, gestructureerd, cijfermatig.

De "big five" van de persoonlijkheid

Van alle karaktereigenschappen worden er soms maar 5 onderzocht omdat die bepalend kunnen zijn of iemand in een bepaalde functie voldoet. Deze "big five" kenmerken van de persoonlijkheid zijn:
- extravert / introvert (extraversion)
- inschikkelijkheid (vriendelijkheid) (agreeableness)
- zorgvuldig / onzorgvuldig (conscientiousness)
- emotioneel stabiel / instabiel (neuroticism)
- openheid van ideeën en ervaringen (openness).

Afhankelijk van de het soort bedrijf maar ook van de cultuur die in een bepaald bedrijf heerst, kan niet iedereen zich op zijn gemak voelen in het bedrijf. 
- Extravert / introvert. Een extravert persoon heeft veel contacten nodig, bloeit op bij nieuwe contacten en doet het vaak goed in marktgerichte functies of geeft graag leiding. Een introvert persoon werkt liever alleen (contact met anderen kost veel energie), heeft vaak liever minder contact met anderen, werkt graag in een rustige omgeving en zal daarom bijvoorbeeld in commerciële functies minder aarden. 
- Inschikkelijkheid (vriendelijkheid). Een inschikkelijk persoon is vriendelijk, meegaand, hulpvaardig, heeft oog voor anderen. Een inschikkelijk iemand is meestal niet zo competitief. Iemand die niet inschikkelijk is, denkt meer aan zichzelf, doet wat het beste voor hem is, zal zich minder thuis voelen met vervelende klanten. Iemand die minder inschikkelijk is, zal wellicht moeilijker in een team kunnen werken of zal zich sneller op zijn tenen getrapt voelen bij conflicten. Een manager mag niet al te inschikkelijk zijn (maar moet toch een zekere mate van vriendelijkheid en flexibiliteit bezitten).
- Zorgvuldig / onzorgvuldig. Een zorgvuldig persoon is georganiseerd, gestructureerd, precies, doelgericht. Sommige banen vragen zeer zorgvuldige medewerkers zoals sommige fabrieksarbeiders en testers van ICT-projecten. Maar in andere banen kunnen chaotische mensen juist opbloeien, meestal in de creatieve sector.
- Emotioneel stabiel / instabiel. Een onverstoorbaar iemand wordt stabiel genoemd. In een kunstzinnige omgeving is emotionele stabiliteit vaak minder belangrijk (soms zelfs vereist). In een baan waar journalisten e.d. het bloed onder je nagels vandaan kunnen halen is stabiliteit een eerste vereiste. 
- Openheid van ideeën en ervaringen. Bedoeld wordt hier vooral open staan voor nieuwe of andere ideeën en ervaringen. Voor creatieve banen, maar ook zeer veel andere banen is interesse in nieuwe of andere methoden , technieken, collega's enz. bevorderlijk voor de persoonlijke ontplooiing en positief voor het bedrijf. Mogelijk is deze vorm van openheid ook voordelig bij reorganisaties omdat die minder invloed op de persoon zullen hebben (hij accepteert iets anders sneller).

Natuurlijk zijn opleiding en intelligentie in veel banen belangrijk, maar soms is het goed je karaktereigenschappen te kennen en daardoor te weten wat goed voor je is (en wat minder goed). Onderzoek naar je eigen "big five" kan een onderdeel zijn van het onderzoek naar je sterke en zwakke punten (zie ook bij management).

Kritische noten over informatie en desinformatie

Hou altijd rekening met wat wel eens de tijdgeest genoemd wordt. In een tijd dat er onenigheid is tussen naties of groepen van naties, kan propaganda bestempeld worden met de term desinformatie. Soms kan dat zelfs tot een wettelijk verbod leiden. Wanneer dat in "het andere kamp" gebeurt, dan heet dat een gebrek aan democratie, eerlijkheid, vrijheid van meningsuiting. Wanneer dat in het eigen kamp gebeurt (voor ons: Nederland of de EU), dan heet het simpelweg optreden tegen vijandige propaganda en worden staatskanalen van de andere partij verboden en het ontvangen van een zender van het andere kamp als economisch delict gezien waar het Openbaar Ministerie tegen op kan treden. Als het andere kamp zoiets doet, heet het censuur, en bijvoorbeeld overheidstoezicht op de media. (Artikel Moscow Calling van Folkert Jensma in Villamedia september 2022.) 
Als het eigen kamp censuur pleegt, heet het beschermen van de democratie. Vaak gaat het ook niet om politiek, maar gaat het om geld en vooral om macht. Zo verbood de VS bijvoorbeeld bedrijven om de aardgasleiding Nord Stream 2 (van Rusland naar Duitsland) af te maken en werden maandenlange legeroefeningen gehouden nabij de Russische grens. Verder werden de afspraken over de status quo aan de grenzen van de voormalige communistische landen in Oost-Europa steeds weer door het westen geschonden (tegen de afspraken met Rusland in rukt het westen steeds verder op naar het oosten), heeft in 2014 de eigenlijk simpelweg onwettige afzetting van de gekozen president en omverwerping van de regering uiteraard kwaad bloed gezet bij Rusland. Oekraïne dreigde ook het gas tegen te houden dat door de pijpleiding naar West-Europa liep. Het is dan ook niet zo heel wonderlijk:
- dat Rusland, als de door de VS en de EU getergde beer, wild en onredelijk om zich heen gaat slaan in Oekraïne
- de VS zijn goedkope schaliegas als vloeibaar aardgas (LNG) zeer duur aan de landen van de EU kan verkopen
- dat door extreem duur gas en elektra grote bedrijven (dreigen te) vertrekken naar bijvoorbeeld de VS.
Overigens sloeg Oekraïne de wapenstilstand af die Rusland i.v.m. het orthodoxe nieuwjaar aanbood (begin januari 2023). Een wapenstilstand afslaan, ook al is die maar voor een paar dagen, is eigenlijk een misdaad tegen de mens, wat een Derde Wereldoorlog weer dichterbij brengt, zeker als de VS en landen van de EU (extra) wapens gaan leveren aan Oekraïne. De wapenverkoop spekt ook de machtige wapenindustrie van de VS. 

En, dit mag men natuurlijk nooit zeggen maar toch: de gelijkenis is best duidelijk tussen het applaus van onze parlementariërs na de video-boodschap van Zelenski en het gejoel van het volk bij een toespraak van een Duitse leider uit de jaren vóór de Tweede Wereldoorlog. Angstaanjagend. Heel misschien was het volk in de jaren 1930 onwetend, maar van leden van ons parlement in 2022 mocht men toch wel enige mate van zelfdenkendheid en reserve verwachten. 
Poetin mag gevaarlijk zijn voor Oekraïne, het gedrag van Zelenski is gevaarlijk voor de wereld.

Dus: let er altijd op in welk kamp u staat en waarin de media van het land staan waar u zich bevindt. Desinformatie omvat zeker ook pure leugens (beide kampen liegen er op los, uit politieke of economische overwegingen), maar "desinformatie" is vaak gewoon waarheidsgetrouwe informatie die voor de het andere kamp of voor heersende macht niet gunstig uitpakt. Het kan zijn dat u uw competenties niet of niet volledig kunt uiten door politieke en economische spelletjes, aan welke kant van de scheidslijn u zich ook bevindt.

Ook in bijvoorbeeld de archeologie wordt heel wat verzonnen en daarmee desinformatie geleverd: "Als je niet weet waarvoor iets dient, verzin je een religieuze of magische interpretatie" (citaat van een oudheidkundige).

Competenties in het MBO (Praktijkoefeningen Consortium Beroepsonderwijs)

A Beslissen en activiteiten initiëren
A1 Beslissingen durven nemen
A2 Zelf iets beginnen
A3 Soms ook risico’s durven nemen

C Begeleiden
C1 Anderen adviseren en motiveren

D Aandacht en begrip tonen
D1 Luisteren
D2 Je inleven in anderen
D3 Anderen steunen
D4 Jezelf laten zien en kennen

E Samenwerken en overleggen
E1 Anderen betrekken
E2 Raad vragen
E3 Informatie doorgeven
E4 Aanpassen aan de groep
E5 Bijdrage van anderen waarderen

F Ethisch en integer handelen
F1 Rekening houden met het milieu
F2 Niet discrimineren
F3 Rekening houden met anderen

I Presenteren
I1 Iets duidelijk vertellen aan anderen
I2 Humor en enthousiasme tonen

J Formuleren en rapporteren
J1 Een verslag nauwkeurig maken
J2 Nauwkeurig en volledig zijn
J3 Verslag is begrijpelijk voor een ander

K Vakdeskundigheid toepassen
K1 Wat je voor je vak geleerd hebt, goed gebruiken

L Materialen en middelen inzetten
L1 De juiste materialen en gereedschappen gebruiken
L2 Er goed voor zorgen en zo min mogelijk verspillen

N Onderzoeken
N1 Informatie zoeken
N2 Iets doen met nieuwe informatie

P Leren
P1 Jezelf verder willen ontwikkelen
P2 Leren van fouten
P3 Leren van feedback van anderen

Q Plannen en organiseren
Q1 Doelen stellen en plannen
Q2 Tijd indelen en bewaken
Q3 Zorgen dat alles wat nodig is, aanwezig is

R Op de behoeften en verwachtingen van de klant richten
R1 Goed luisteren en bedenken wat de klant wil
R2 Daarbij aansluiten
R3 Kijken of de klant tevreden is

S Kwaliteit leveren
S1 Systematisch werken
S2 Controleren of het werk voldoet aan de eisen

T Instructies en procedures opvolgen
T1 Werken volgens voorschriften
T2 Werken volgens veiligheidsvoorschriften
T3 Gedisciplineerd

V Met druk en tegenslag omgaan
V1 Goed werken onder druk
V2 Grenzen stellen als het te veel wordt
V3 Niet boos worden of jezelf terugtrekken als iets niet lukt

W Gedrevenheid en ambitie tonen
W1 Met enthousiasme aan de gang gaan
W2 Laten zien dat je iets wilt bereiken

Competenties  zoals bij UWV vermeld (bedenk wel: een ideaal mens bestaat niet)

Over ingenieurs en ingenieursopleidingen in Nederland vergeleken met Duitsland (Mark van Baal in Technisch Weekblad 2014-8/9)

- Duitse ingenieurs zijn praktischer opgeleid. Op Duitse universiteiten is bijvoorbeeld veel aandacht voor praktische boortechnieken en een Duitse mijnbouwstudent loopt elk jaar een paar weken stage.
- In Duitsland wordt vakkennis hoog gewaardeerd. Opleiding (Ausbildung) speelt een belangrijke rol.
- In Nederland zijn ingenieurs vaak generalisten, terwijl men zich in Duitsland graag specialiseert. In Duitsland is de waardering voor ervaren ingenieurs, specialisten, zeer hoog.  (In Nederland vindt men al snel dat je ergens te lang zit of iets te lang doet.) Duitse bedrijven hebben vaak zelf specialisten in dienst, terwijl men die in Nederland vaak inhuurt.
- Veel bedrijven in Duitsland hebben bedrijfsscholen. Pas na vele jaren is men daar Meister, een zeer gewaardeerde titel. In Nederland komen er ook wel van die opleidingen maar men beschouwt een bedrijfsopleiding in Nederland toch vaak als geldverspilling.
- In Nederland stappen veel (net) afgestudeerden in technische opleidingen uit de techniek en worden consultant of manager.
- Nederlandse ingenieurs zijn meer doelgericht en Duitse meer procesgericht (wat conservatiever, formeler, wellicht minder ondernemend).
- Duitsers waarderen de Nederlandse directheid, maar houden niet van te populair gedrag. (Hou daar wel rekening mee als je in Duitsland gaat werken. Denk er dan ook dat je de Duitse taal goed beheerst; daar hecht men veel waarde aan.)
- Nederlandse ingenieurs kunnen goed schakelen tussen formeel en informeel en zijn daarom goed in onderhandelen.
- Duitse ingenieurs zijn goed in het vertalen van wetenschappelijk onderzoek naar productie. (De Duitse Gründlichkeit werpt haar vruchten af.)
- De degelijkheid van Duitse ingenieurs staat wellicht de creativiteit in de weg. Nederlandse ingenieurs voelen zich meer thuis in het geven van presentaties e.d. waarbij het publiek met moeilijke vragen mag komen. 

Zie ook eventueel startup onderneming, agile werken, management, lean bouwen, het nieuwe werken (hnw).

Eng. competence, jurisdiction, cognizance