startup onderneming

Taalkundig correct: start-up. Voor de startende ondernemer is een businessplan/businesscase/businessmodel bijna altijd een vereiste om aan geld te komen om zijn ideeën in een product of dienst om te zetten. 
Het is in de startfase belangrijker één klant of een paar potentiële klanten te hebben waarmee je samen het product goed kunt "uitproberen" dan een (hopelijk) grote markt aan te spreken met een onvolwaardig product.
Praat met YES!Delft of Young Startup of anderen die ervaring hebben met het op de markt brengen van een nieuw product.
Kijk vooral eens op de site van Investormatch, een fors investeerdersnetwerk dat investeerders aan ondernemers koppelt ("meer dan 1000 investeerders in het netwerk, direct contact tussen ondernemer en investeerder, ervaren team staat klaar om u te begeleiden, financiering tegen aandelen en/of lening").

Er zijn verschillende gebouwen waar startende ondernemers (vooral in de techniek) in contact komen met andere starters en gevorderden. Een voorbeeld is RDM Next in Rotterdam. 

Businesscase, businessmodel voor jonge of startende ondernemers (Elemental water makers)
"Het is onmogelijk om vanachter je computer een businessmodel te ontwikkelen. Wat je nodig hebt is:
- contact met potentiële klanten om de werkelijke behoefte te peilen
- uitwisselen van ervaringen met andere ondernemers om je te helpen structureren
- overleggen met coaches om je te helpen structureren
- contact met YES!Delft die veel hulp biedt aan high-tech entrepreneurs in spe"
- om fondsen of subsidie te verkrijgen is de marktpotentie van een product zeer belangrijk
- wees op tijd met subsidieaanvragen (voordat je het traject van een innovatie ingaat).
Pas wat later komt het contact met banken of wordt crowdfunding toegepast om aan geld te komen voor de investeringen. Yes!Delft bemiddelt ook bij het verkrijgen van een startkapitaal.

Tips via uitspraken
- "Spijt hebben van iets wat je niet hebt gedaan is duizend maal erger dan spijt van iets dat je wel hebt gedaan." Soms komt het voor dat je iets had moeten ondernemen maar om wat voor logische, duidelijke of legitieme reden dan ook op dat moment niet hebt gedaan: dat vergeef je jezelf nooit meer. "Had ik die kans maar aangegrepen." Grijp je kans als die zich voordoet.
- "Zoek uit wat eventuele kopers goed vinden aan je product/prototype en wat ze anders willen; pas het snel aan" (Eric Ries). 
- Probeer een gat in de markt te vullen. (Misschien verbeter je de wereld een heel klein beetje, maar overdrijf niet je rol daarin.)
- Laat zien dat je product werkt! En welk probleem het oplost.
- "Als je jong bent, is het starten van een onderneming misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar het moment is juist goed:
. je bent financieel nog "onafhankelijk" (als student ben je gewend met weinig inkomen rond te komen, mogelijk wat hulp van je ouders, red.)
. je hebt geen gezin dat zijn aandacht opeist (en een vast inkomen vaak vereist, red.)
. je hebt veel energie.
- Ondernemen is een manier om in korte tijd veel te leren en daarnaast geeft het je de ruimte om je eigen ideeën om te zetten in een (technische) ontwikkeling en die ook zelf te realiseren. Belangrijk is ook dat je zelf een werkcultuur kunt scheppen waarbij iedereen het gevoel heeft dat hij een werkelijke bijdrage levert. En het is natuurlijk ook spannend en het geeft veel inspiratie. De pieken zijn hoger, de dalen dieper..." (Peter Madlener en Wouter Riedijk van MOCS in Technisch Weekblad)
- "Leer je verdiepen in andermans standpunten in plaats van feitelijkheden waar ingenieurs toe geneigd zijn. Een ander belangrijke wijsheid is: Weten is zweten (waarmee bedoeld wordt dat het eigenlijke werk pas begint na het meten)." (Dr.ir. Joost Visser)
- "Ondernemen is durven mislukken", stelt Tarek Ghobar, initiatiefnemer van de Nederlandse variant van FailCon. "De angst voor een faillissement maakt vaak meer kapot dan het faillissement zelf. Soms moet je ergens de stekker uit durven trekken, zodat je weer naar de toekomst kunt kijken."
In de VS is het eerder een voordeel als je na een mislukte onderneming weer een onderneming opzet, omdat je van je fouten leert en je het de volgende keer beter doet. Een bekende tegeltjeswijsheid: "Wie geen fouten maakt, maakt meestal niets".
- "Belangrijk bij een startup is dat je weet of er klanten zijn die jouw product of dienst nodig hebben. Vanuit die gegevens kun je een businessmodel opstellen en nagaan welke vraagtekens er zijn. Die vraagtekens moeten zo snel mogelijk duidelijk zijn. Teveel innovaties bij een product werkt nadelig; dat geeft teveel onzekerheid, zeker bij potentiële klanten." (Jan van Kranendonk)
- Waarschijnlijk is het beter niet met je beste vriend een startup te beginnen, dat kan nog wel eens op ruzies uitlopen.
- "Faal snel en vaak, want zo leer je het meest" (Eric Ries). 
- "Zonneschijn zonder regen maakt een woestijn". Dit Arabische spreekwoord geeft aan dat het niet wenselijk is als het steeds maar goed gaat. Af en toe heb je regen nodig in je leven, dat sterkt je, brengt je weer met beide benen op de grond.
- Als je iets niet kunt of weet en die vaardigheid of kennis heb je echt nodig voor je bedrijf: ga niet steeds proberen het te leren, maar neem (eventueel tijdelijk) iemand aan die dat wel kan of weet. Dat ontlast je van heel veel zorgen en de kosten zijn niet in verhouding tot de mislukte pogingen van jezelf. Als je die persoon niet kunt betalen, biedt hem dan een aandeel(tje) in je bedrijf aan. 
- Elke ochtend even bij elkaar komen. Bij de koffie/thee, of juist rond de tafel, even heel kort de status van het project doornemen. Problemen komen zo sneller boven water. Sommige mensen willen nog wel eens treuzelen als er problemen zijn, ze willen het eerst zelf helemaal uitzoeken, maar dat werkt vaak niet of dat duurt gewoon te lang. Niet iedereen vraagt op tijd hulp. Maar voor allen geldt: hou het kort (tenzij er natuurlijk een echt probleem is, maar ga daar zoveel mogelijk buiten deze miniatuur-vergadering dieper op in).
- "Succes = kwaliteit x zichtbaarheid". Laat anderen merken wat je kunt, waar je goed in bent, wat je bijzondere hobby is (uit het boek "Profileren zonder opscheppen" van Mirjam Hubregtse). Dit geldt voor jezelf maar ook voor je (nieuwe) product/dienst: probeer dat onder de aandacht te brengen, te promoten waar en hoe je maar kunt (maar sla niet door, dat wordt ook opgepakt en kan juist tegen je werken). 
- "Als je naar de maan wijst, kijkt de dwaas naar je vinger". Dit Chinese spreekwoord kan aangeven dat je soms wat diepzinniger plannen en gedachten duidelijker moet maken om begrepen te worden.
- "Geschenken aanvaarden is je vrijheid verliezen" ofwel wees voorzichtig met cadeaus en regelingen, (nota bene) een Italiaans spreekwoord.
- "Geen twee kapiteins op een schip", ofwel pas op als je de verantwoordelijkheid en zelfstandigheid deelt met een ander. Een Koreaans spreekwoord is "Teveel kapiteins sturen een boot tegen een berg op" en het Portugese "Waar iedereen bevelen geeft, wordt weinig uitgevoerd" is iets anders maar heeft dezelfde uitwerking.
- "Mañana, mañana", ofwel ja-ja dat komt morgen wel. Ons "van uitstel komt afstel" en het Noorse "morgen is de dag dat luilakken het het drukst hebben" betekenen hetzelfde. Pas op voor mensen / medewerkers / opdrachtgevers / opdrachtnemers die steeds het werk of een afspraak uitstellen.
- "Eén gek kan meer vragen dan tien wijzen" betekent oorspronkelijk "er zijn altijd wel vragen waar niemand het antwoord op weet", maar soms moet je radicaal anders denken om achter potentiële mogelijkheden maar ook potentiële problemen te komen.
- "De gemeenschappelijke koe wordt goed gemolken maar slecht gevoed" ofwel als er teveel mensen nut hebben van iets dan zijn er weinigen die aandacht besteden aan het instandhouden van dat iets (een Spaans spreekwoord).
- "Het is beter te werken en vrij te zijn dan gevoed te worden en slaaf te zijn", een spreekwoord uit Gabon.

Meer tips en aandachtspunten (echt, lees het even door, je weet nooit)
Een paar andere, zeer bruikbare uitspraken (o.m. van Janneke Niessen):
- wees niet altijd "te eerlijk", want dat werkt in je nadeel (het is niet de bedoeling dat je liegt, maar te bescheiden zijn is ook niet goed)
- praat over waar je aan werkt, en met trots en enthousiasme
- start op tijd met het binnenhalen van kapitaal, eventueel via crowdfunding
- welke behoefte dek je met je product of dienst?
- weet welke klanten je kunt hebben
- praat met potentiële klanten!; welke problemen heeft de klant en welke wil je oplossen?
- maak je markt niet te groot
- probeer niet in één keer het ideale te bereiken, maar experimenteer en maak een prototype
- feedback van "eerste klanten", ook die je pilot gebruiken, is zeer belangrijk (praat met die klanten en als het mogelijk is met andere potentiële klanten over je vermoedelijke prototype en denk mee met de klant)
- bedenk dat de weg van een prototype naar een bruikbaar (serie)product behoorlijk lastig kan zijn
- vaak is een combinatie belangrijk van bestaande én nieuwe kennis
- als er geld voor is, huur mensen in die beter zijn dan jijzelf (zoek ervaren professionals die desnoods partners kunnen worden)
- techniek speelt vaak een grote rol, haal er een echte techneut bij als je dat niet zelf bent
- stuur medewerkers weg die geen meerwaarde geven
- stel de omschrijving van een patent (octrooi) niet te beperkt op omdat dat de bruikbaarheid in andere technische gebieden verkleint (wellicht kan het patent in een andere markt toegepast worden)
- je hoeft niet alles zelf te (laten) fabriceren: een goed patent kan in licentie worden gegeven aan anderen, zeker als het in meer markten bruikbaar is
- zorg er wel voor dat alle software die ontwikkeld wordt, jouw eigendom is/wordt (medewerkers of freelancers kunnen er wel eens met een idee vandoor gaan)
- soms wordt een startup door een groter bedrijf overgenomen omdat de cultuur van een bedrijf dat innoveert niet overeenstemt met het grote bedrijf
- soms wordt een nieuwe ontwikkeling binnen een groot bedrijf in een aparte startup geplaatst (ook vanwege de cultuur of omdat de winst te klein of omdat het product niet in het productassortiment past)
- geluk speelt natuurlijk een rol om van je werk een succes te maken, maar zeker ook hard werken en veel overleggen (als het tenminste nuttig is op dat moment)
- soms is het handig als je op je smartphone o.d.een telefoongesprek opneemt dat je met iemand voert, bijvoorbeeld om later een bewijs te hebben dat er (mondelinge) afspraken zijn gemaakt of methoden of richtlijnen zijn besproken (let op: een telefoongesprek dat je zelf met iemand voert, mag je opnemen, niet een gesprek waar je zelf niet aan deelneemt)
- "geniet van je succes"
- twijfel niet te vaak, maar wie niets weet twijfelt nooit.
(Onder meer uit een artikel van Thomas van de Sandt in Technisch Weekblad, waaruit blijkt dat ondernemers die al een keer failliet zijn gegaan een grotere kans hebben om een startup tot een succes te maken dan de ondernemers met hun eerste bedrijf.)

Presentatie
Wanneer het aankomt op een presentatie voor een groter publiek, denk dan aan de volgende tips; die lijken misschien een beetje overdreven, maar kunnen toch helpen meer zelfverzekerd over te komen (met dank aan o.m. NRC).
Vóór de presentatie:
- ga een paar dagen vóór de presentatie na wat er allemaal mis kan gaan en probeer die problemen te ondervangen (zowel technische zaken, zoals laptop en hand-outs, als vragen die bij de toehoorders kunnen opkomen tijdens of na je presentatie; laat een goede vriend of vriendin, het liefst met enige kennis van zaken, op je verhaal "schieten"; als dat aardig wat aan vragen en antwoorden oplevert, zul je daardoor ook steviger in je schoenen staan).
Tijdens de presentatie:
- kijk rustig de zaal in (niet naar een punt in de verte maar naar mensen in de zaal, dat staat actiever)
- plankenkoorts verdwijnt bijna altijd na de eerste 3 minuten
- gebruik eventueel de drieslag (drie dingen achter elkaar, voorbeeld: veni vidi vici), het contrast (zet twee dingen tegenover elkaar, voorbeeld: wie niet horen wil, moet voelen), de tegenstelling (draai een zin om, voorbeeld: niet leven om te werken maar werken om te leven) en de anafoor (herhaling van dezelfde woorden aan begin van aantal opeenvolgende zinnen, voorbeeld: ik zet geen handtekening als..., en dat herhalen met steeds een andere reden).

Informeel overleg van een kwartiertje (fika)
Bij een startup gaat zoiets bijna vanzelf, maar als dat niet zo is, kan het interessant zijn elke dag een korte pauze te hebben waarbij iedereen betrokken is, oneerbiedig een soort speelkwartiertje. In Zweden wordt dit de fika genoemd, bedoeld om gezamenlijk een pauze te hebben waarin je even los van de werkstress met elkaar kunt kennismaken, praten, eventueel creatieve ideeën kunt uiten:
- je verlaat je werkplek (geldt voor iedereen, van elk niveau)
- je ontmoet elkaar bij bijvoorbeeld de koffie-automaat
- je kunt (nieuwe) ideeën makkelijker uitleggen omdat de sfeer gemoedelijk is
- het is juist niet de bedoeling specifieke onderwerpen te hebben van gesprek (dus geen zeepkistsessie-achtige toespraak, geen "vandaag gaan we het hebben over" e.d.)
- het kwartiertje in een gemoedelijke omgeving met anderen uit het bedrijf (ongeacht afdeling en niveau) is het belangrijkst.

Vermijden van een burn-out
Een eigen bedrijf en zeker een startup betekent vele uren bezig zijn met "de zaak", veel prikkels van buiten, veel overleggen en afwegen, veel jezelf afvragen wat te doen. Overspanning (langdurige stress) in een te werkzaam leven kan een burn out veroorzaken.
Neurobiologe Brankele Frank in De Telegraaf van 11 december 2023 geeft een tip om een burn-out te vermijden of te verminderen: "Ik noem het intervallen-en-weer-opstaan. Na elke twee uur neem je een kwartier rust. De hele dag lang. Dat zorgt ervoor dat je niet door je grenzen heen blijft gaan en je belastbaarheid opbouwt."

Werken bij een startup
Voor mensen die bij een startup willen werken:
- je kunt meegroeien met het jonge bedrijf
- je krijgt meestal meer verantwoordelijkheid dan bij een oud of groot bedrijf
- je moet geen 9-tot-5-mentaliteit hebben
- je moet veel zelf ontdekken en leren
- het concept van de startup moet bij je passen
- zijn de plannen realistisch? je moet kunnen accepteren dat de startup mislukt en je baan weg is  
- de startup bestaat (in ieder geval in de begintijd) uit een klein, meestal hecht team; je moet wel met elkaar op kunnen schieten.

Creatieve beroepen en een eigen stijl
Voor creatieve beroepen speelt "de stijl" vaak een belangrijke rol. Veel kunstenaars en ambachtslui met passie zijn op zoek naar een eigen stijl. Een paar vragen om die eigen stijl en de voordelen daarvan te weten te komen:
- Wat spreekt je aan in een bepaalde stijl (of in meer stijlen)? 
Doel: als een stijl je ligt, dan werk je er graag mee. Voor je hobby heb je meestal meer over dan voor werk dat je misschien niet helemaal ligt en daardoor niet met plezier uitvoert.
- Wat voel je of ervaar je bij die voorkeur-stijl? 
Doel: je kunt de klant je visie uitleggen, je kunt vertellen waarom je voor een bepaalde stijl of bepaalde lijnen kiest. Als er een filosofie achter zit, dan is de klant eerder bereid met je ontwerp of plan mee te gaan, dan stijgt het uit boven het "gewone", zal de klant jouw keuze waarderen en er anderen over vertellen.
- Kun je aan die bepaalde stijl(en) nog iets toevoegen zodat het persoonlijker wordt? 
Doel: je werk wordt echt jouw werk en geen kopie van een ander. Dit is moeilijk, misschien moet je gewoon van alles proberen en kijken hoe het uitpakt. (Belangrijk is dat je energie krijgt door je werk en dat het geen of nauwelijks energie kost, dan hou je er plezier in en kun je uren werken zonder dat je geestelijk moe bent.)
- Kun je iets toevoegen dat inhaakt op het gevoel van de samenleving?
Doel: Tsja, toch om de klantenkring te vergroten eigenlijk, en waarom ook niet. Terecht is men nogal bezig met recycling (hergebruik, herbestemming, circulaire economie). Bijvoorbeeld fysieke objecten kunnen vast wel heel makkelijk demontabel gemaakt worden. En je kunt dat aspect juist uitvergroten (voorbeeld: bij meubels grote moeren en bouten van hout, of leren riemen) of juist subtiel maken (in het meubel-voorbeeld: fragiele maar stevige rvs-staafjes en slotjes). Dan speel je in op de eisen van nu. Beschouw hergebruik als iets vanzelfsprekends maar ook als iets noodzakelijks en natuurlijks. (Leg er alleen niet teveel nadruk op, want termen als duurzaamheid zijn wel fors aan het verwateren, worden te pas en te onpas gebruikt, en dan krijg je de reactie: oh nee, weer dat gezeur over duurzaamheid...)

Intellectual Property (IP), registratie van je idee
Met betrekking tot intellectueel eigendom (IP, Intellectual Property) verwijzen wij naar octrooidatabases Espacenet en Patentscope. Let op (in ieder geval bij Espacenet): 
- pas 18 maanden nadat een octrooi is ingediend/aangevraagd, wordt het octrooi gepubliceerd
- octrooien zijn vaak bewust vaag gesteld, dus zoeken op trefwoorden is moeilijk; je moet eigenlijk een beetje thuis zijn in het systeem met ongeveer 200.000 classificatiecodes, hoewel je uitgaande van een relevant octrooi met die classificatiecode verder kunt zoeken.

Kijk ook eens op het merkenregister van het Benelux Bureau voor Intellectuele Eigendom (BOIP) waar je kunt vinden of een merknaam al bestaat. 
Belangrijk is:
- registreer je domeinnaam (mijnmerk.nl, mijnmerk.com, mijnmerk.eu e.d.)
- registreer je merk ("registered" ®)
- registreer je handelsnaam.
(BOIP staat voor Benelux Office for Intellectual Property.)

Het aanvragen van een octrooi kost veel tijd en geld, maar je kunt je idee, concept, format, product (dienst, proces, bedrijf) ook laten registreren bij i-DEPOT van het genoemde BOIP. Dan staat vast dat je vanaf de dag van registratie dat idee had. Let op: deze registratie geeft geen auteursrechtelijke bescherming, maar kan van rechtswege wel als bewijs worden gebruikt. De kosten i-DEPOT zijn bijvoorbeeld 37 euro voor 5 jaar (situatie 2022).

Denk aan een goede en goed bereikbare naam van je website en met welke extensie (.nl, .be, .com, .eu en dergelijke). Of een domeinnaam al bestaat, staat bijvoorbeeld vermeld op Stichting Internet Domeinregistratie Nederland (SIDN).

Scale-up
Wanneer het product van de startup aanslaat en zowel de verkopen als de onderneming groeien (minimaal 20% in de laatste 3 jaar), maar de startup-onderneming heeft te weinig kapitaal of mogelijkheden om het product verder in de markt te zetten, de markt uit te breiden of het productscala uit te breiden, dan spreken we van een scale-up (scaleup). Vaak is in dit stadium van het bedrijf dus (extra) geld nodig van investeerders. Soms is specifieke kennis nodig van grotere bedrijven of (technische) universiteiten. 

Let op:
Het blijkt dat vooral scale-ups nog wel eens in financiële problemen komen omdat investeerders zich terugtrekken:
- Investeerders denken dat snelle groei van het bedrijf een indicatie is van hoe goed het gaat. Veel beginnende ondernemers en investeerders willen na een jaar of drie of vier het bedrijf verkopen resp. de investering winstgevend afsluiten. Als dan nog geen winst gemaakt wordt, kunnen ze afhaken.
- Investeerders kiezen soms voor kleinere bedragen, maar wel over meer jonge bedrijven verdeeld.
- Agressieve groei van een start-up/scale-up betekent een te snelle groei met forse groeistuipen zoals geen winst, teveel mensen in dienst, onjuiste afstemming soorten vakmensen, teveel fouten in eindproduct (product is nog niet werkelijk goed, bepaalde fouten komen pas na wat langere tijd aan het licht).
- Na een paar jaar is de puf uit de entrepreneurs (die willen weer wat nieuws), kan het enthousiasme bij werknemers gedaald zijn (een aantal jaren spitsroeden lopen en toch verlies leiden in het begin vergt veel van iedereen), onenigheid in beleid (vooral bij meer initiatiefnemers, of tussen initiatiefnemer en werknemers), het bedrijf sukkelt in (de lust is gedaald om een goed product af te leveren).
- Wees dus altijd gericht op winstgevendheid, hoe klein die ook is. Als na een aantal jaren nog steeds geen winst wordt gemaakt, haken niet alleen investeerders, initiatiefnemers en werknemers af, maar ook de klanten (bijvoorbeeld: wil ik wel zo'n design of innovatieve fiets als die straks niet meer gerepareerd wordt omdat het bedrijf failliet is?).

Voor bestaande bedrijven die de snelheid en beslisvaardigheid van startups willen hebben: InnoLeaps.

scaleup als groeistap na startup; klik voor bron wikipedia (afbeelding worthhog, uit het boek crossing growth chasm van geoffrey morre):

Meer informatie bij YES!Delft, Young Startup en eventueel Crowdfunding, Kickstarter, CrowdAboutNow, GeldVoorElkaar, DB&P / Investormatch, Ondernemersplein en Kamer van Koophandel. 

Zie ook eventueel competenties, agile werken, management, lean bouwen, het nieuwe werken (hnw), het boek "The Lean Startup" van Eric Ries en het boekje "1001 Buitenlandse spreekwoorden" van Gerd de Ley.