geld, alles draait om geld (en macht)

"Kritische noot"
Natuurlijk is geld belangrijk. Geld is een gemakkelijk ruilmiddel en winst is voor een bedrijf noodzakelijk, maar de aandacht voor de mens als werknemer en als klant is door de neoliberale politiek en het vrije marktmechanisme de laatste decennia behoorlijk gedevalueerd.

Een kleine greep (inderdaad, veel voorbeelden hebben weinig relatie met de bouwwereld, maar geven een goed beeld van de betekenis van geld in een neoliberale wereld):

• Eerst worden de energiebedrijven voor miljarden verkocht (waar is dat geld gebleven?) en dan hebben die bedrijven miljarden winst omdat de klanten zich letterlijk arm betalen aan energie en naar de voedselbank moeten? Leve de privatisering, leve de neo-liberale wereld!

• Als de directeur van De Nederlandsche Bank (DNB) stelt dat de vakbonden op moeten passen niet teveel loonsverhoging te vragen omdat daardoor de inflatie wordt aangewakkerd (Klaas Knot, mei 2023), dan is de realiteit als volgt:

  • eerst stegen de prijzen en daarna kwamen pas de looneisen (en dus niet andersom!)

  • vanaf 2022 schrijven de meeste bedrijven enorme winsten die voor het leeuwendeel naar de aandeelhouders en de directies gaat, terwijl de werknemers letterlijk in de kou zitten omdat ze de energierekening niet kunnen betalen

  • waarschijnlijk ambieert heer Knot een baantje bij de Europese Centrale Bank of een andere neoliberale pendant en spreidt zo alvast zijn bedje.

• De verkoop van grond van de gemeente aan projectontwikkelaars die die grond dan weer duur verkopen als er huizen gebouwd gaan worden of gebouwd zijn. Als koper betaal je daardoor zeer veel geld voor een miniem stukje grond dat als landbouwgrond of paardenlandje nauwelijks waarde had.

• Privatisering van de energiebedrijven heeft in eerste instantie door de BTW al geleid tot duurdere energie. Toen het energiebedrijf een overheidsinstantie was, hoefde de klant geen BTW te betalen over energie en beheer. Toen het aan de vrije markt werd overgelaten was dat twee keer extra inkomsten voor de overheid: (a) initieel leverde de verkoop van de energiebedrijven veel geld op (vooral lagere overheden) en (b) elk jaar opnieuw levert de BTW over energie en beheer weer extra inkomsten op voor de centrale overheid.

• De ziekteverzekering van de overheid werd een vrijemarkt zorgverzekering waardoor de ziektekosten enorm zijn gestegen én de zorg veel minder is geworden. Het aantal behandelingen moest omlaag om de kosten niet te hoog op te laten lopen, dus de wachttijden werden steeds langer. (Uitspraak van een specialist over wachtlijsten, overigens al van vóór 2010: "Er is voldoende tijd en mogelijkheid, maar in verband met de kosten is het aantal behandelingen gelimiteerd.")

• Huisartsenpraktijken worden opgekocht door bedrijven die ze als winstobjecten zien. Dankzij de vrijemarkt is dat mogelijk. Gevolg is dat er steeds meer waarnemers komen i.p.v. uw vaste huisartsen, waardoor de hulp aan patiënten slechter wordt, de wachttijd langer wordt enz.

• Medicijnen komen bijna zonder uitzondering uit China en India. Daar is het goedkoper produceren, maar de leveringszekerheid ontbreekt en er ontstaan steeds tekorten aan medicijnen. Dat is voor zorgverzekeraars en onze overheid geen enkel probleem: het is goedkoper dus er is geen alternatief. (De enige wat grotere medicijnenfabriek in Nederland is in 2023 failliet gegaan; er waren veel gegadigden voor een doorstart maar de overheid wilde met geen cent meewerken.)

• Zorgverzekeraars eisen ook voor behandelingen en levering van medicijnen de allerlaagste prijs (om zoveel mogelijk winst te maken en om de overheid zo weinig mogelijk te laten betalen) en maken hier vrijwel eenzijdige "afspraken" over met medicijnenleveranciers, huisartsen, ziekenhuizen, apothekers e.d. Gevolg is (a) dat de echte zorgverstrekkers (huisartsen, ziekenhuizen, apothekers e.d.) te weinig inkomsten hebben en moeten bezuinigen waardoor het voor de patiënten steeds kariger wordt en wachttijden steeds verder oplopen en (b) er steeds een tekort aan medicijnen is omdat Nederland de allerlaagste prijs betaalt van de Europese landen en dus als laatste in de rij staat (in 2022 was er van 1514 medicijnen een tekort, vaak zeer langdurig). Overheid en zorgverzekeraars wijzen met het vingertje naar elkaar, terwijl diezelfde partijen (de overheid als eindverantwoordelijke) deze vrijmarkt-werking hebben opgezet. In het Nederlands heet dit bedrog en wegkijken.

• Door de vrije markt vinden de zorgverzekeraars en de overheid het noodzakelijk dat alles gemeten moet worden (motto: "meten is weten"). Gevolg is dat de daadwerkelijke zorgverstrekkers heel veel tijd kwijt zijn aan administratieve rompslomp. Die eigenlijk compleet overbodige handelingen zorgen ervoor dat (a) de zorgkosten weer verder stijgen en (b) er wéér minder handen aan het bed zijn wat dus opnieuw nadelig is voor alle patiënten.

• De rijken zijn de laatste decennia steeds rijker geworden en de armen armer. Vanaf 1980 is de winstbelasting voor bedrijven gedaald van 58 naar 25% en is de inkomstenbelasting van het hoogste tarief gedaald van 72 naar ca. 50%. Een boos tongetje zegt: "Duidelijk is waar de voorliefde van de kabinetsleden naar toe gaat: de rijke vriendjes bij de bedrijven (zodat zij na hun vertrek bij de overheid op een riante plaats in het bedrijfsleven kunnen rekenen)".

• Grote bedrijven maken gigantische winsten en keren grote bonussen uit aan de top, maar laten de meeste werknemers met zeer lage lonen werken. Het verschil tussen hoge en lage inkomens is enorm gegroeid, op een mensonwaardige manier.

• Bij een overname van een bedrijf wordt eerst 10% van het personeel ontslagen (de overnamekosten moeten er immers uitkomen) waarna het voor klanten duurder wordt en gesneden wordt op klantenservice. Overstappen heeft bijna nooit enig nut omdat alle bedrijven op die manier werken.

• Om boze aandeelhouders tevreden te houden worden hele sectoren van bedrijven verkocht; een paar voorbeelden zijn AkzoNobel chemietak, Unilever margarinedeel, Philips consumentelektronica. Leuk voor de aandeelhouders, maar het bedrijf vermagert en wederom gaat de klant erop achteruit, zeker als het verkochte onderdeel meermalen doorverkocht wordt en uiteindelijk verdwijnt. Natuurlijk is soms verkoop beter, bijvoorbeeld om een nogal ongelukkige aankoop uit het verleden goed te maken: de vorige directie was van mening dat diversificatie noodzakelijk was (allerlei bedrijven werden opgekocht die met het eigen bedrijf niet veel gemeen hadden) en de huidige ceo wil zich juist weer op de kernactiviteiten richten. Overigens zal de volgende ceo ongetwijfeld weer willen diversificeren.

• Het vlees van de intensieve veeteelt (ook pluimvee) is goedkoop, maar de dieren worden mishandeld. Dat is niet belangrijk want dieren zijn uitsluitend een productiefactor: hoe goedkoper hoe beter voor de boer. Wat geproduceerd wordt, is veel meer dan we in Nederland nodig hebben. Dat niet-biologische, slechte vlees, meestal vol antibiotica, is voor het grootste deel voor de export. En dat in ons kleine kikkerlandje dat het dichtstbevolkt is van Europa.

• En dan is er een boer (melkveehouder) die zegt: "Bioboer worden? Er is geen financiële prikkel". Ja, om geen dieren te mishandelen moet deze boer wel extra betaald worden. Alleen voor geld doet die boer alles.

• Alle bedrijven moeten groeien ("groeien is bloeien"), dus concurrenten worden overgenomen, voor klanten is er minder keuze en het product is duurder (de overnamekosten moeten toch op enige manier terugkomen). Ook wordt de overheid benadeeld door de aankoop omdat de winst een deel van de aanschaf kan dekken en dus niet afgedragen wordt aan de belastingen. 

• Verbazend is ook dat de televisiezender National Geographic programma's als America's Funniest Homevideos brengt. Van National Geographic verwacht je zoiets banaals toch niet, dat moet toch met meer geld uit advertentie-inkomsten te maken hebben.

• Toch draait het niet altijd om geld. De overheid geeft graag "haar" geld uit aan nutteloze adviezen en rapporten die onderschrijven dat de overheid beter niets kán doen, of mág doen (vanwege haar eerdere dubieuze beslissingen). Geen wonder dat jongeren liever een softe studie kiezen en een kantoorbaan ambiëren in plaats van een interessante, levendige technische opleiding en een baan waar de samenleving wat aan heeft. Er is al tijden een chronisch tekort aan technische MBO-ers (alleen zij kunnen immers het echte werk verrichten), maar het groeiende aantal HBO en universitair afgestudeerden produceert helaas maar al te vaak nutteloze adviezen, rapporten, afwegingen, vergaderingen en vooral vertragingen. (Het boze tongetje: "Overigens, de deskundigheid en diepgang van HBO- en universitaire studies staat ook ter discussie als veel studenten artificial intelligence gebruiken om hun scripties te (laten) maken. Er worden nu al zoveel fouten gemaakt op allerlei gebied waarvan je al lang veronderstelde dat men beter zou moeten weten; als frauderende studenten eenmaal een baan hebben valt er voor de klant weinig goeds van te verwachten.")
  Kafka's zorgen verbleken bij het neoliberale laisser-faire-gedrag van de Nederlandse overheid.

• Het neoliberalisme stuurt aan op decentralisatie waarmee ongemerkt maatschappelijke chaos ontstaat (gemeenten krijgen steeds meer taken die bij de centrale overheid horen; elke gemeente heeft zijn eigen ideeën, uitwerking en daardoor uitvoering; in plaats van meer overheidsgeld gaat er juist minder naar de gemeente). Door (te) fanatieke Europese regelgeving en de laksheid en onwil van de centrale overheid worden burgers geconfronteerd met allerlei problemen die in andere landen helemaal niet spelen en dus alleen maar ons land treffen. In de chaos van het neoliberalisme floreren handel en markt en winst en aandeelhouders, maar worden arme mensen het slachtoffer.

• Overigens, ook of zelfs de beheerder van deze site vraagt om een kleine geldelijke bijdrage (reguliere kosten, maar vooral voor het moderniseren van de site). 

Andere wonderlijkheden

• Toch ook navrant: prachtige weilanden vlakbij de stad Utrecht worden opgeofferd voor windmolens terwijl op zee zoveel plaats is. Waar moeten al die broodnodige nieuwe woningen komen (op het water waarschijnlijk, lekker duur bouwen)?

• De Europese Unie kan wel plastic tasjes verbieden maar blijkbaar niet de dierlijkvijandige, intensieve veeteelt. Prioriteiten worden blijkbaar gesteld door de schreeuwende, lobbyende, militante milieubewegingen in plaats van door menselijk, redelijk denken met gevoel voor de gehele natuur.