De
Barok
is de bouwstijl die zich kenmerkt door overdadige vormen en
een plastische behandeling van de bouwlichamen, overdreven
vormen en versieringen en een "zucht naar drama".
De Barok is in de 16e eeuw ontstaan in Italië. Na de Renaissance
beheerst, in de 17e en 18e eeuw, de Barok de bouwkunst in de
katholieke streken in Europa. In die periode vierde het sobere Classicisme hoogtij in de
protestantse streken.
De Barok legt de nadruk op het totaalgebouw, met oog voor de onderlinge verhoudingen
en de vorm, maar vooral de pracht en praal zijn kenmerkend. De buitenruimte is eveneens van belang, wat
"wanden" voor straten en pleinen oplevert, en gebouwen die
"passen" in het landschap (of hun tuin). Bij de gevelarchitectuur zijn de
gebogen plastische versieringen op typische plaatsen
(bijvoorbeeld fronton, midden-risaliet) opmerkelijk,
net als het gebruik van zuilen die de horizontale
indeling (partitionering) van de Renaissance doorbreken.
De Rococo is te beschouwen als opvolger (of
beter: laatste fase) van de Barok (18e eeuw).
Belangrijke gebouwen van de Barok:
- de Sint Pieter in Rome, architect Bernini
- de San Carlo alle Quattro Fontane in Rome, architect Borromini
- de Gulde Boot in Brussel.
Barok-stijlen zijn ook:
- DeRussische barok, soms strak zoals het Winterpaleis van de Hermitage,
maar ook vaak weelderig, spontaan, byzantijns, peervormige koepels, warme
kleuren, zoals de Basilius-kathedraal (Pokrov Sobor kathedraal, kathedraal van de Voorbede van de Moeder Gods
op de Greppel) met al haar variatie en symboliek. De architect van de
Basilius-kathedraal was Postnik Jakolev, een Rus terwijl de meeste architecten
in die tijd uit het westen kwamen: 16 heiligdommen werden over twee verdiepingen
verdeeld rondom een grote hoofdruimte (met een hoog en weelderig tentdak)
waardoor 8 kapellen ontstonden (veelhoekig met peervormige koepels), die door
gangen verbonden werden. De bouw begon al in 1555, maar de prachtige kleuren
schijnen eind 17e eeuw
aangebracht te zijn (foto verderop; verg. de Russische pseudo-gotiek als een
eigen vorm van neogotiek).
- De stijl Lodewijk XIV(Louis XIV, Louis Quatorze) is een barok-stijl, maar met
minder Renaissance-kenmerken. Lodewijk
XIV regeerde van 1643 tot 1715, maar de stijl komt in Nederland
rond 1700 in de mode.
Kenmerken Lodewijk XIV stijl: pompeus, zwaar, symmetrisch, kroonlijst,
attiek, beeldhouwwerk centraal
geplaatst in de gevel, balkenplafonds worden stucwerk. In Nederland vooral bekend door de weelderige
versieringen die slechts een deel van de gevel beslaan, bijvoorbeeld alleen het middenrisaliet.
- De stijl Vroege Rococo of Late
Barok (ca. 1710-1730) wordt in Frankrijk (Style)
Régence genoemd naar het regentschap van Philippe d'Orléans (Filips van
Orléans) over Lodewijk XV (Louis XV, Louis Quinze), die in 1715 vijf jaar oud was (regentschap 1715-1723).
De Régence is een overgangsfase tussen Barok en Rococo.
Kenmerken Lodewijk XV stijl: speels, licht, asymmetrisch, krullerige
ornamenten, golvende balustrades.
vooral bij interieurs, zijn: schelpen, diamantmotief, dierenfiguren,
krullende bladeren van acanthus en
zonnebloem e.d., pasteltinten.
russische barok in de vorm van de bekende basilius-kathedraal, moskou,
1555, arch. postnik jakolev (foto alvesgaspar,
wikipedia):
lodewijk xiv stijl met weelderige middenrisaliet, kleine kade 47, goes,
bouwjaar 1765 met een deel 16e eeuws muurwerk (foto g.j. dukker, beeldbank
cultureel erfgoed document 327532):