wadi

Wadi heeft meer betekenissen:

1. Ook: woestijndal. Een wadi is een rivier in droge gebieden die het grootste deel van het jaar droog staat, maar tijdens de natte periode veel water te verwerken krijgt.



Wadi is het Arabische woord voor "dal, seizoenale rivierbedding"; bron Etymologiebank.

2. Een wadi is een infiltratiesysteem voor afvoer en opvang van hemelwater waarbij plaatselijk en meestal tijdelijk gebruik wordt gemaakt van de opslagcapaciteit van de bodem. De wadi is dus een vorm van (tijdelijke) waterberging en ligt altijd in het bewoonde gebied waar de opvang van hemelwater gewenst is bij langdurige hevige regenbuien.
Let op: een wadi is uitsluitend bedoeld voor hemelwater (regen, sneeuw, hagel), niet voor afvalwater.

Vaak wordt de grond onder de greppel van de wadi met een grindkoffer of grof zandig uitgevoerd (percolatiekoffer) waardoor het regenwater naar die laag kan wegzijgen (geïnfiltreerd wordt in die laag) en de opslagcapaciteit toeneemt. Eventueel kan de wadi nog voorzien worden van drainage waardoor een teveel aan water toch afgevoerd wordt naar een ander gebied, het riool of een overstort.

Voordelen van een wadi
- voorkomt overloop van het riool (vooral bij infiltratie-wadi maar ook bij buffer-wadi i.v.m. sturen moment van afvoer)
- er is een multifunctionele invulling mogelijk (groene strook in stedelijke omgeving, voetbalveldje, banken, wellicht een terrasje)
- verbetering leefklimaat van bewoners (zij waarderen meestal het groen, de ruimte en de speelgelegenheid)
- stedelijk gebied is duidelijk minder saai
- past in een klimaatadaptieve visie
- minder hitte ("urban heat") door het groen (denk ook aan voldoende bomen in het gebied!, schaduw is vaak belangrijker dan temperatuur)
- infiltratie-wadi: verhoogt de grondwaterstand, 
- infiltratie-wadi: eenvoudig onderhoud 
- infiltratie-wadi: zuivert enigszins het water (bij hemelwater dat rechtstreeks op het groene terrein van de wadi valt, is dat nauwelijks van toepassing, hemelwater dat via "de straat" komt zou eventueel wat vervuild kunnen zijn)
 - wadi's geven door hun soms waterrijke en soms gortdroge karakter een habitat voor verschillende soorten planten en dieren, maar dat wadi's de biodiversiteit zouden bevorderen, is wat ver gezocht (overigens, welk dierenleven in de bodem is blijvend als er dagenlang water in de wadi staat? daar profiteren dan wel weer andere dieren van waarschijnlijk).

Nadelen van een wadi
 - vergt goede voorbereiding i.v.m. de doorlatendheid van de bodem die voor een goed deel de keuze van het systeem bepaalt (infiltratie of buffer of beide)
- er dient natuurlijk voldoende ruimte beschikbaar te zijn om een wadi aan te kunnen leggen (die ruimte kan niet gebruikt worden voor bijvoorbeeld woningbouw)
- de doorlatendheid van de ondergrond is zeer belangrijk; vooral bij een zeer hoge grondwaterstand zijn (extra) afvoeren nodig
- de wadi moet meestal wat lager liggen dan de omgeving (wadi is meestal ook het verzamelpunt van omgevings-hemelwater)
- een wadi kan uiteraard vooral goed functioneren wanneer de grondwaterstand onder het infiltratiebed ligt; wanneer sprake is van een percolatiekoffer met afvoer/drainage dan dient de grondwaterstand onder die koffer te liggen
- aanleg kost geld
- er is onderhoud nodig (maaien is moeilijker; speeltoestellen e.d. vragen onderhoud)
- buffer-wadi: meer onderhoud nodig dan bij infiltratie-wadi i.v.m. slibvorming e.d. in afvoer/drainage
- jammer is dat gemeenten af en toe nogal doorschieten: zeer geforceerd worden wadi's aangelegd, waardoor de voortuinen van de woningen in het geheel zijn vervallen en smalle betonnen bruggetjes van de openbare weg naar de woningen lopen (Apeldoorn, Haven Centrum, Molenstraat)
- na lange droogte oogt het wel verdord, maar na wat regenval klaart het meestal weer wat op.

Andere aspecten
- een wadi heeft bij voorkeur een geringe helling (< 5%, heeft altijd een natuurvriendelijke oever)
- een wadi bevat uitsluitend water als het geregend heeft; meestal zal de wadi wat vochtig zijn of (vrijwel) droog staan
- als er water in de wadi staat, bij voorkeur niet dieper dan 50 cm (omdat de wadi vaak droog staat, kunnen kinderen verrast worden door het water, verdrinkingsgevaar)
- een wadi kan een noodoverloop ("slokop") hebben (gelegen boven het bergend vermogen van de wadi)
- een wadi heeft bij voorkeur een infiltratiecapaciteit (k-waarde) van minimaal 0,5 m per dag (dus een grond-combinatie van grof zand omdat dat de enige grondsoort is die ver boven 0,5 m per dag kan infiltreren, zie bij infiltratie-grondsoort)
- bij voorkeur een maximale ledigingstijd van 48 uur om redenen van gezondheid en hygiëne (lijkt sterk overdreven)
- bij voorkeur geen ondergrondse infiltratiesystemen (zijn complexer, duurder en minder goed te onderhouden) 
- een wadi is een voorbeeld van een miniatuur en tijdelijk retentiegebied.


Twee basistypen wadi en een combinatie (zie de afbeeldingen verderop)
De drie basistypen wadi zijn, o.m. afhankelijk van de doorlatendheid van de bodem (zie afbeeldingen verderop):
- Infiltratie-wadi
De meest natuurlijke wadi waarbij alle hemelwater geïnfiltreerd wordt in de bodem. Mogelijk wanneer de bodem over een toereikend infiltratievermogen beschikt (infiltratiesnelheid 0,5 m of meer). Het water wordt naar de wadi geleid om erin opgeslagen te worden in afwachting van natuurlijke infiltratie in de bodem. Op deze manier wordt het water teruggegeven aan zijn natuurlijke cyclus. 
- Buffer-wadi
Wanneer de bodem slecht of minder doorlatend is, wordt het teveel aan gebufferd water afgevoerd. Mogelijk wanneer de bodem over een ontoereikend infiltratievermogen beschikt (infiltratiesnelheid minder dan 0,5 m). Met water wordt naar het bouwwerk geleid om erin opgeslagen te worden in afwachting van zijn afvoer, tegen een geregeld debiet, naar zijn afvoerpunt.
- Gemengde wadi
Een combinatie van de infiltratie- en de buffer-wadi, naar omstandigheden.

Voor een infiltratie-wadi moet voldaan worden aan alle eisen:
- doorlatende bodem (infiltratiesnelheid >= 0,5 m/dag of wel >= ca. 20 mm/u, dus een gemengde grondsoort met grof of fijn zand)
- waterdoorlatende oppervlaktebedekking (beplanting of poreuze, infiltrerende materialen, met eenzelfde infiltratiecapaciteit als grof of fijn zand);
- het terrein moet liggen buiten een waterwinningsgebied of beschermd gebied (Natura 2000)
- het gaat om niet-verontreinigde grond (anders verspreidt de verontreiniging zich)
- de grondwaterstand moet > 1 m onder de bodem van het bouwwerk staan (anders kan er te weinig water gebufferd worden).

Excel-sheet met een indicatie-berekening groot gebied (wadi e.d.)

Vanuit een ander gezichtspunt zijn er ook verschillende soorten wadi's, waaronder:
- een laaggelegen (klein) gebied in een wijk fungeert als tijdelijke opvang- en opslagplaats van regenwater, al of niet met infiltratie en/of afvoer (de meest voorkomende wadi's)
- een natuurlijke goot of molgoot langs de weg of langs tuinen zorgt voor opvang en voor opslag (de goot vangt het regenwater op en slaat het tijdelijk in de goot op, eventueel dus ook in de bodem onder de goot) 
- een soort goot langs de weg zorgt voor afvoer van het water naar een zandige bodem waar het water geïnfiltreerd wordt in de bodem (afvoer én infiltratie; de grootte is meestal die van een sloot, maar dan meestal drooggevallen en met gras begroeid, soms een wat groot uitgevallen greppel).

De natuurlijke wadi vormt vaak een goedkope, fraaie, degelijke en duurzame waterhuishouding. Het via wadi's vertraagd afvoeren van regenwater en het zoveel mogelijk schoon houden en bergen kunnen belangrijke uitgangspunten zijn bij stedenbouwkundig planningen.

Documentatie
- Excel-sheet met een indicatie-berekening groot gebied (wadi e.d.)
- Factsheet / Handboek Water in ruimtelijke plannen (van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden)

- Wadi's (van Gids Duurzame gebouwen Brussel) 


klik op de afbeeldingen voor groter

infiltratie-wadi, wadi met infiltratie in redelijk goed doorlatende bodem (architecture & climat, université catholique de louvain):

buffer-wadi, wadi met minder goed doorlatende bodem waardoor teveel aan water bij een bepaalde stand wordt afgevoerd (architecture & climat, université catholique de louvain):

gemengde wadi, wadi bij een doorlatende bodem van 1-20 mm/u kan geschikt zijn voor infiltratie maar bij langdurige of hevige  regen is de aanvulling van een te regelen afvoer wenselijk (architecture & climat, université catholique de louvain):

beslisboom soort wadi; geen wadi, infiltratie-wadi, buffer-wadi, gemengde wadi (aangepast, architecture & climat, université catholique de louvain): 

artist's impression van een wadi met wel heel veel water om de woningen (leve de muggen):

Aandachtspunten bij de wadi waarbij de wadi als speciek soort sloot of singel wordt gezien, als diepe wadi
(uit Factsheet / Handboek Water in ruimtelijke plannen) 
     
  wat omschrijving, doel
A waterplanten vermijden van voedselrijk water stimuleert de groei van waterplanten (voedselrijk water geeft teveel ongewenste kroos en algen e.d.)
B oevervegetatie richt je watergang in voor gemakkelijk ecologisch "slootschonen" waarbij een deel van de vegetatie blijft staan
C waterkwaliteit zorg dat riolen voldoende capaciteit hebben om zo min mogelijk overstort te hebben (overstort houdt in dat bij een extreem groot aanbod een gedeelte van het rioolwater geloosd wordt op open water als vijvers en singels)
D beschaduwing plaats bomen een eindje van het water of aan noord- en oostzijde van het water om minder schaduw in het water te hebben;
de kroon van de boom bij voorkeur minimaal 2 m van de watergang (geeft minder bladeren in het water);
plaats geen bomen en struiken onmiddellijk naast een natuurvriendelijke oever (NVO, vaak een oever die naar het water langzaam afloopt zodat dieren gemakkelijk in en uit het water kunnen)
E doorstroming creër zoveel mogelijk doorstroming in voedselrijk water, vooral in voorjaar en zomer;
als er keuze is in aanvoerwater, kies het meest voedselarme water
F helder water ga inlaat van troebel water tegen; als de bron van het aanvoerwater troebel is, probeer dan met natuurviendelijke oevers, bezinkbakken of aanplant van riet de vertroebeling te verminderen
G waterdiepte creëer diepere en ondiepere plekken in de watergang, tot een diepte van 150 cm;
minimale diepte afhankelijk van de situatie, bijvoorbeeld van het talud (ondiep water wordt wel snel op, dus geen brede ondiepe watergangen maken
H indirecte vervuiling geen hondenuitlaatveldjes direct naast de watergang;
prullenbakken e.d. op afstand van het water houden om zwerfvuil te vermijden
I lozingen loos aangevoerd hemelwater niet direct op de watergang maar via zandvang of infiltratieberm;
dit werkt vertragend bij de aanvoer dus bij een hoosbui moet hemelwater bij voorkeur tijdelijk opgevangen kunnen worden 
J duikers en bruggen houd duikers zo kort mogelijk en voldoende gevuld met lucht (minstens 1/3 lucht);
houd bij bruggen rekening met voldoende doorvaarthoogte (indien van toepassing)
K beheer stel een beheers- en onderhoudsplan op

wadi voorbeeld met aandachtspunten; klik voor groter (sfeerbeeld wadi levendig, tekening studio ronald van der heide):

maximaal toelaatbare stijging waterpeil (grondwaterpeil) bij een wadi (eventueel infiltratie in natuurlijke oevers e.d., restant als water op het bestaande peil van de singel/sloot/wadi/greppel):

principe van een wadi met percolatiekoffer en afvoer/drainage; klik voor groter! (antea group oranjewoud):

voorbeelden van wadi's: 

wadi in de woerd, utrecht, vasalisplantsoen, "onder" het laaggelegen donkere groen bevindt zich water; en de volgende foto wanneer het een tijdje geregend heeft (foto joostdevree):

door wadi ontstaat een langzamer afvoer van hemelwater naar het riool (foto joostdevree):


Voor de betekenis van de bekende term wadi zijn een aantal varianten gemaakt:  
- WADI staat voor Water Afvoer door Drainage en Infiltratie (afstudeerproject Erik Donkers, TU Delft). Het is dus een zogenoemd backroniem omdat het refereert aan de wadi als droge rivier.
- WADI stond ooit voor WAter Data Infrastructuur en was een milieuvriendelijk systeem voor de afvoer van regenwater.

De term wadi is het Arabische woord voor vallei, "dal, seizoenale rivierbedding"; bron Etymologiebank.
De term percolatie is afkomstig van het Latijnse per-colo (filteren) of per colari (doorsijpelen).

Zie ook greppel, klimaatbuffer en klimaatmantel.

Meer watergangen (waterlopen)

Meer retentiesoorten

Eng. wadi; (m.b.t. afvoer regenwater) swale