dakvormen, kapvormen *)


Dakvormen of kapvormen zijn onder meer:

Brochure Het dak (van Monier).

Voor de meeste foto's geldt: klik voor groter.


 Gebogen dak, hol en bol

 Hol gebogen dak: een gebogen dak waarbij het uitwendige dakvlak hol is (soms simpelweg hol dak genoemd).

  
 
Bol gebogen dak: een gebogen dak waarbij het uitwendige dakvlak bol is (soms simpelweg bol dak genoemd).
  

Bollend dak met felsnaden,
foto Hans van Nieuwkoop (Duurzaam Bouwmetaal):

Een gebogen dak in een segmentvorm (segment als deel van een cirkel; foto Repon Maastricht):

Zie ook halfrond dak, tondak, parabooldak, schaaldak, spitsboogdak.


Golvend dak


Foto Lisah

Golvend dak Bodegas Ysios, Laguardia, Spanje (arch. Calatrava):

Golvend dak van Koppert BV, Berkel en Rodenrijs (arch. Habeon Heembouw, gelamineerde liggers en foto Heko Spanten):

Golvend dak, architect Renzo Piano, Zentrum Paul Klee, Bern, 2005 (Wankdorf):

Luchtkussendak (Buitink Technology):


Granaatvormig dak


Een granaatvormig dak komt niet vaak voor, maar een mooi voorbeeld waarbij dak en muur in elkaar over lopen, is de tolek (foto Earth Architecture).
Verg. klokdak.


 
Kameeldak

 Een kameeldak is een dak met een duidelijk hoger gedeelte maar waarbij er een glooiende overgang is.


"In de negentiende eeuw overstroomde het Zuidhollandse rivierengebied herhaaldelijk. Het gevolg was dat de boeren zich tegen dit gevaar gingen wapenen. Er werd bijvoorbeeld een waterzolder in de boerderij gemaakt, waarop hooi en vee droog bleven. Het bedrijfsgedeelte kreeg daardoor een hoger dak. In de Alblasserwaard werd het niveauverschil tussen de daken van het woonhuis en het bedrijfsgedeelte vaak vloeiend overbrugd, waardoor er een opwelvend dak ontstond. Dat wordt 'kameeldak' genoemd."
Foto en tekst van Landleven (discl.).

Kameeldaken uit Giethoorn 
(bron pps Giethoorn, dorp zonder straten van Aimé Speleers):


Kegeldak (niet overal een zuivere kegel)

 Een dak in de vorm van een kegel; hier de de conische daken van de zogenoemde trulli (enkelvoud: trullo) zoals in Italië in Alberobello, die gevormd worden door overlappende kalksteen. 
Normaliter heeft het kegeldak een grondvlak van een cirkel, maar enigszins geschubd of een veelhoekige "kegel" wordt ook soms kgeledak genoemd.
Verg. klokdak, koepeldak.



kegelvormig dak dat neigt naar een klokdak (zie ook torendak):


Klokdak

Een dak in de vorm van een luidklok, dus licht gebogen; het dak kan meer of minder kegelvormig zijn (zoals een luidklok), maar wordt vaak met vier of meer dakschilden uitgevoerd.
Verg. granaatvormig dak, kegeldak.


"Knikdak" ("Knikkap", Gebroken dak) **)

Knikdak of gebroken dak met een (uitwendig gezien) bolle knik 

Knikdaken met een bolle knik wordt steeds meer gebouwd (hoewel er minder ruimte binnenshuis overblijft dan bij een "rechtlopend" dak...). 

Een dak met zgn. knikpannen:
 
Knikdak (gebroken dak) met verticale "dakpan"gevel, een kapvorm die steeds vaker voorkomt, hier met een bolle en een holle knik (resp. achterzijde en voorzijde woning).
 
Een speciaal soort knikdak, foto Geert van der Wijk, bron Doelbeelden:
  
Knikdak of gebroken dak met een (uitwendig gezien) holle knik

Voordelen van zo'n dak:
- extra "leefruimte" terwijl de dakvoet toch niet al te laag uitkomt (belangrijkste doel)
- architectonisch een interessanter dak dan aflopend in dezelfde hoek (speelt vooral bij nieuwbouw).

Zie ook de volgende afbeelding waar de "aanbouw" duidelijker is:
https://www.joostdevree.nl/bouwkunde2/jpgk/kapconstructie_32_pict1067_www_villalandhuis_nl.jpg

Ook: een aangekapt dak waarbij het onderste dakschild (onderschild)  "aangekapt" is. (De term aangekapt wordt meestal bij dakkapellen gebruikt.) Verg. aanluiving.


Een andere holle knik, bij een dak met golfplaten van Eternit:



**) knikdak en knikkap zijn geen officiële termen; deze term is afgeleid van de knik die het dakvlak maakt en van de knikpan die op die snijlijn vaak toegepast wordt; knikkap is overigens ook, soms, de benaming voor een scharnierkap.


Koepeldak

 Een koepeldak is een dak met een bol gebogen dakvlak op een ronde of veelhoekige plattegrond.
Zie ook Shaded Dome, het artikel over koepelgewelven en de site van Monolithic.


een koepeldak van Shaded Dome:

een koepeldak van Monolithic:

nog een bijzonder koepeldak van Monolithic:
  
En van Evoluon in Eindhoven, met dank aan Kees Stravers:


Lessenaarsdak en verspringend lessenaarsdak

 Een lessenaarsdak heeft één hellend dakvlak met een helling van tenminste 15 graden. (Het onderwerp lessenaarsdak behandelt de voor- en nadelen van een lessenaarsdak.)

  

in combinatie met platte daken (architecten Eduard C. Gerds):

lessenaarsdak van pandhof sinte marie, in de buurt van de mariaplaats, utrecht; er is duidelijk gelijkenis met een afdak door het ontbreken van een groot deel van de "rondgang" (foto joostdevree):
 
Verspringend lessenaarsdak

Een verspringend lessenaarsdak bestaat uit twee lessenaarsdaken die ten opzichte van elkaar verspringen waardoor verticale daglichtopeningen gemaakt kunnen worden. 
Verg. zaagtanddak of sheddak.

   


Mansardedak (ook een vorm van een gebroken dak)

Een mansardedak is een zadeldak of schilddak waarvan elk dakvlak geknikt is. De ondervlakken zijn steiler dan de bovenvlakken waardoor meer ruimte op de dakverdieping ontstaat. 
De naam is afgeleid van de 17e-eeuwse metselaar, beeldhouwer en architect Francois Mansart die vaak dit type gebouw ontwierp.
Ook het Franse woord mansarde (zolderkamer, dakkamer) is wellicht van Mansart afgeleid.
  
En een interieuropname waaruit duidelijk te zien is dat er meer ruimte beschikbaar is op de mansardedakverdieping dan bij een zadeldak.

Oosters

Zogenoemde doorzalende daken. Men spreekt van een doorzalend dak wanneer in de dakschilden een lichte buiging naar binnen (de zaling) aanwezig is, zoals bij Japanse gebouwen en pagodes. Verg. batak en geleed Pools dak.


Pagode, Asakusa, Tokyo.

Parabooldak

Een parabooldak is een glooiend dak met een ronde nok, vergelijkbaar met een halfrond dak.
Verg. tondak, schaaldak. 

Het parabooldak van de brandweerkazerne in Houten:
  

Een mudhif:

Een dak in de vorm van een halve, liggende parabool:


Plat dak

 Een dak met een (vrijwel) horizontaal dakvlak.


Pools geleed dak (geleed Pools dak, gebroken Pools dak; in het Pools "łamany dach polski")

Een geleed Pools dak is een schilddak dat uit twee delen bestaat waarbij het bovenste deel van het onderste wordt gescheiden door een zeer laag muurtje. De dakvlakken boven en onder hebben dezelfde hellingshoek. In Polen verschijnt dit type dak al in de 17e eeuw. Soms is het muurtje wat hoger, zoals op de tweede foto. Verg. pagode.


geleed pools dak (foto bornholm, wikipedia):

geleed pools dak (foto zymunt put zetpe0202, wikipedia)


Rombisch dak

 Een dak met ruitvormige dakschilden waarvan zijden aan elkaar grenzen.
(Oude spelling: rhombisch dak.)
Zie eventueel torendak.


rombische dakschilden bij de walfriduskerk in bedum (foto a.j. ter veen):


Rondlopend dak

 Een (gedeeltelijk) rondlopend dak is een zadeldak waarvan de lange zijde gebogen is.


een andere vorm van een rondlopend dak (beter wellicht: rondlopend complex, waarbij de daklijnen in één punt of meer punten samenkomen:

en een google maps afbeelding ervan:


Scheluw dak

 Een scheluw dak is een dak (meestal een zadeldak of lessenaarsdak) waarvan het dakvlak een draaiing vertoont: nok en dakvoet liggen niet in hetzelfde vlak. 


scheluw en tweezijdig gebogen daken (monier):

schijn-scheluw; dit dak lijkt scheluw maar nok en dakvoet liggen in hetzelfde vlak; nok en dakvoet zijn alleen niet evenwijdig aan elkaar; de zwarte horizontale lijn bij de dakvoet is in de foto ingetekend (foto joostdevree):

Schaaldak

Een schaaldak is een dak waarbij de dakvlakken schaaldelen zijn. Verg. Shaded Dome.

Clyde auditorium, Schotland, lijkt op een gordeldier (foto WFM Foster / Finlay McWalter, Wikipedia):



Schaaldak elementen (foto Het Nieuwe Instituut):

Een voorbeeld van een hypparschaal, stationskap station tilburg, arch. koen van der gaast, 1965 (google maps):

"Vouwdak", prefab stressed skin panelen van multilpex met ertussen een houten raamwerk van 5x10 cm, Trinity Lutheran Church of Lake Johanna, St. Paul Minnesota, architect Buetow & Associates:


Schilddak

Twee trapeziumvormige dakvlakken aan de lange zijde en twee driehoekige dakschilden aan de kopse kanten.

  

Een speciaal schilddak, in ui-vorm (met extra uitbouw links):


Schilddak met uilenbord

Een schilddak met een driehoekig schot aan de korte zijde van het dak (uilenbord).
Verg. zadeldak met wolfseinden.


dutch hipped roof (hipped roof = dak met wolfseinden):


Schilddak, afgeknot

Een afgeknot schilddak is een schilddak waarvan het bovendeel is geknot (als het ware afgezaagd). 
Verg. het afgeknotte zadeldak.


Shaded Dome

Shaded dome is een soort koepeldak en schaaldak. Shaded Dome is de naam van een innovatieve blaashal met schaduwdoek: Shaded Dome Technologies heeft hier het patent op.
"Het stalen kabelnet dat het 'skelet' vormt van de Dome en hem zijn robuustheid geeft, is onzichtbaar verwerkt tussen binnen- en buitenkoepel. In warme gebieden beperkt de dubbele constructie met een open spouw met schoorsteenwerking de opwarming; in zeer warme gebieden dient er uiteraard wel koeling te zijn."
Er zijn ook varianten mogelijk, zoals bij het Vrijheidsmuseum in Groesbeek, waar de shaded dome een dak is op een betonnen wand. Hier is ook in het pakket een isolatielaag toegevoegd.


Segmentdak

Een segmentdak is een reeks zadeldakken die in segmenten aan elkaar vastzitten.



Afbeelding Monier.
 
Een segmentdak is ook een dak dat gebogen is, niet halfrond, maar slechts een deel van een cirkel in doorsnede, 
en behoort in dat geval tot de gebogen daken.

Spitsboogsdak

Een dak in de vorm van een spitsboog.


Stolpdak


Stolpkappen of stolpdaken zijn zo genoemd omdat deze interessante dakvorm als een stolp over het gebouw lijkt te sluiten; zowel de daken als de (zij)gevels zijn bedekt met leien.
De eerste afbeelding toont stolpwoningen in Vijfhuizen (architect Marlies Rohmer, foto Ruben Schipper). De tweede geeft een voorbeeld van een stolpboerderij uit Madurodam (Wikipedia).


Tentdak of Piramidedak

Bij het tentdak komen alle vier de dakvlakken samen uit in één punt. Verg. het torendak waar het om een steilere dakhelling gaat en vaak om meer dakvlakken.
Een makelaar in een tentdak heet helm of helmhout.


Leuven, tentdak, foto copyright Johan Mares, Belgiumview: 

een bijzondere vorm van een tentdak, een soort kloostergewelf, Maple Leaf Gardens, Toronto:

Tondak of halfrond dak





Gewoon een zeer mooi dak, extra speciaal met het fraaie "daktorentje" (dakruiter):



En een dakvoet op maaiveldhoogte:





lichtstraat met tondak op bv. zadeldak (bovenste lichtstraat):

Tondak met spitse nok:

Verg. spitsboogdak.

Afbeelding Monier.

Torendak (soms: spitsdak, naar analogie van "spitse toren"; soms: torenspits)

Een torendak is een tentdak maar dan met een steile dakhelling en meestal met meer dan 4 dakvlakken.
Om de variatie aan te geven zijn hier ook kort de ingesnoerde torenspits, de broach spire en het zadeldak vermeld.
Uiteraard zijn er ook torendaken in de vorm van een rombisch dak e.d.

ingesnoerde torenspits, hardenberg; vierhoekige toren naar achtvlakkige spits:

eenvoudige insnoering, kerk oosterbeek, toren is vierhoekig en spits is zowel boven als onder de insnoering viervlakkig (foto hans braakhuis):

broach spire:

torendak met zadeldak, toren pauluskerk, aldtsjerk (friesland, oudkerk, stichting behoud monumenten tytsjerksteradiel):


V-dak (vlinderdak)

Een V-dak of vlinderdak is een dak waarbij de dakvlakken elkaar in het midden op een laag punt snijden (en daarmee de letter V vormen ofwel de vorm van een vlinder).


Zaagtanddak of sheddak


Meerdere zadeldakken achter elkaar geplaatst met twee verschillende dakhellingen. In de steilste dakvlakken, gesitueerd op het noorden, wordt meestal glas aangebracht voor een gelijkmatige lichtinval. Vroeger werden zaagtanddaken (sheddaken) vaak toegepast bij fabriekshallen.

 


Zadeldak

Ook, soms: zadelkap. Twee hellende dakvlakken tegenover elkaar geplaatst, waarbij de dakhelling groter is dan 15 graden.


lengterichting zadeldak loodrecht op straat:

lengterichting zadeldak evenwijdig aan de straat:

afgerond zadeldak:

zadeldak van een lichtstraat (niek roos lichtstraten):

Zadeldak, afgeknot

Zadeldak waarvan de nok plat is uitgevoerd (dak over de lange zijde geknot).
Verg. het afgeknotte schilddak.
 


Zadeldak, bootvormig


Zadeldak met wolfseinden (wolfeinden)

Een zadeldak waarvan de kopgevels afgeknot zijn bedekt met een driehoekig dakvlak, het wolfseind.
Verg. schilddak met uilenbord.


Een "soort" zadeldak met wolfseinden; dit type dak heet in het Duits een Schopfdach of Fußwalmdach:

Een "soort" zadeldak met wolfseinden:


Zadeldak van batak-huis ("tongkonan" of "rumah adat", "toraja" of "toradja")

Een soort zadeldak van de Batak-stam op een eiland in het midden van het Tobameer (Samosir op Sumatra, Indonesië). 
Dit traditionele huis wordt op Sulawesi (het vroegere Celebes) "tongkonan" of "rumah adat" genoemd. 
Op Sulawesi (Indonesië) worden deze met geometrische patronen versierde daken "toraja" genoemd, in het Nederlands "toradja".
Verg. pagode.
Foto's van Stephan en Klaudia Mandl.
 


Zadeldak-in-carré

Een zadeldak-in-carré zou de term kunnen zijn voor een dak dat is samengesteld uit vier zadeldaken.
 
zadeldak-in-carré, hoorn:

een variant die geen zadeldaken in carré omvat, maar drie zadeldaken en een muur, het "gezellenhuis" of "huis verloren", kerkstraat hoorn (google maps):

*) Met dank aan EK Bouwadvies en Monier voor tekeningen van de dakvormen en veel verklarende teksten van de dakvormen. 

Verg. kapconstructies.