home  doneren?

discl. / ©, lid NVJ

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
 Toets een onderwerp in het zoekboxje, of
klik op één van de letters A..Z hierboven.


dakpan, voorbeelden

 

Verschillende soorten dakpannen

Holle pannen 

    zonder sluiting:

    met sluiting: 

Vlakke pannen (voornamelijk vlak althans) 

Tegelpannen, leipannen, natuursteen 

Fabrieksgegevens op internet (soms "snelkoppelingen")

Bijzondere pannen Diverse

een serie attributen en oude modellen van dakpannen:


Soorten dakpannen

Holle pannen
 
Monnik en non, zonder sluiting
Ook: holle en bolle pannen (maar nu wordt de onderste pan als eerste genoemd). Een oud type dakpannen.
Soms worden bijvoorbeeld muren in de stijl van de Bossche School met halve keramische cilinders afgedekt, vierzijdig verglaasd en niet taps toelopend (zie de derde afbeelding hieronder, van Kees Wonink, toegepast door Bureau Architecten aan de Maas in Maastricht en Rotterdam). Eerste foto van Dakpannenhandel Westera (webshop is Dakpannendeal); geheel onderaan een dakvlak van Wienerberger monniken en nonnen.
Kenmerken van monnik en non:
- hol en bol wisselen elkaar af
- bovenpan is halfcilindrische of taps toelopend
- sluiting door bijvoorbeeld cement
- levendig, mediterraan uiterlijk
- niet zonder meer los te leggen
- een soort "dubbele dekking" omdat ze voor een groot deel over elkaar werden gelegd (net als bij de tegula met imbrex
- "later kwamen er neusjes aan de onderpan zodat die aan een lat kon worden gehangen en de bovenpan had een soort horentje aan de bovenzijde waar de daarboven liggende pan op rustte".
Verg. tegula en imbrex, waarbij de onderste pan een platte pan is.

detail van het dak met middeleeuwse monnik-en-non dakpannen van het kerkje in marsum, groningen (copyright dig keur, vademecum de late middeleeuwen, uitgeverij profiel); klik op de afbeelding voor een groter beeld):
 

Holle pan (HP), oude holle pan, Boomse pan (Vlaanderen), Vlaamse pan, Schulense pan (Limburg); zonder sluiting
De holle pan is een pan waarvan het waterafvoerend gedeelte een fors gebogen vorm heeft. De holle pan geeft een duidelijk golvend uiterlijk aan het dak. Dit type pan is geschikt voor daken met een minimum helling van 25° (met onderdak). Deze typisch Nederlandse pan wordt ook wel golfpan of  S-pan genoemd, is eigenlijk een bol en een hol aan elkaar. 
Kenmerkend zijn:
- de fraaie regelmatige golf 
- de overlappende aansluiting. 
De holle pan werd oorspronkelijk alleen in handvorm gemaakt, bijnaam is "Oude Holle" of Oude Hollandse pan, daarna als strengpers (ook nu nog volop) maar ook als revolverpers holle pan.
De golfpan, die uit de zgn. quackpan (een eenvoudige golfpan) is ontwikkeld, stamt waarschijnlijk uit het derde kwart van de veertiende eeuw. "Deze holle pan werd in korte tijd de meest toegepaste Nederlandse dakpan en bleef dit eeuwenlang." In Vlaanderen wordt de oude holle pan Boomse pan genoemd. In de ons omringende landen werd de holle pan Tuile Flamande, Holländische Pfanne en Dutch pan tile genoemd.
Afmeting bijvoorbeeld 21x28 cm.

de oude holle, in natuurrood, van monier:

een tekening van een holle pan van de stichting historie grofkeramiek:

Oude holle Koramic Sinus van Wienerberger, dekkende breedte 200 mm, variabele latafstand van 340 tot 350:
"Koramic Sinus is ontwikkeld volgens een eeuwenoud ontwerp. Zo heeft deze keramische, oude holle pan een mooie welvende goot en een overlappende wel. Twee bijzonder stijlvolle eigenschappen waarmee u het karakteristieke verleden in ere herstelt. Tel daar de sfeervolle details, zoals de bijzondere patina en de hulpstukken, zoals de oude holle vorsten, bij op en het authentieke plaatje is compleet."
"Koramic Sinus is verkrijgbaar in een kleurenpalet van zes tinten: natuurrood, rustiek engobe, vieilli rood, vieilli blauw, blauw gesmoord en zwart verglaasd."

een dakvlak met één van de varianten van de koramic sinus:

oude holle van alphons meyer vrasselt:

  

an van dubbelformaat  van imerys van edilians (ook in rood uiteraard), met sluiting:

holle pan (boek houtconstructies, zwiers, 1920):
Monier gamma:
Oude Holle (brochure, technisch) 
Alphons Meyer Vrasselt gamma:
Hohlziegel
Koramic (Wienerberger) gamma: 
Oude Pottelbergse pan 451
Sinus
Nelskamp gamma:
Oude Holle pan OH-16
Laumans gamma:
Hohlpfanne 
Lander gamma:
Oud holle H160, Holle MN138
Imerys van Edilians gamma:
Dubbele pan S, e.a.
Luijtgaarden, het handelshuis voor hellende daken.

Verbeterde Holle pan of Verbeterde Hollandse pan (VH, VHP), met sluiting
De Verbeterde holle pan is een pan waarvan het waterafvoerend gedeelte een gebogen vorm heeft en waarvan de kopsluiting met het pannenlichaam meeloopt. Ook deze pan geeft aan het dakvlak een golvend uiterlijk. De verbeterde holle pan is zowel geschikt voor daken met een lage als een steile helling. De minimum dakhelling tussen 22° en 25° (met onderdak) naargelang het model.
Kenmerken van de verbeterde holle pan:
- groot golfdal met beperkte diepte
- enkele en dubbele sluitingen bij de zijwel (voorbeelden zijn met dubbele sluiting)
- stuitende zijwel
- (vrijwel) doorgaand dakvlak
- duidelijk zichtbaar afwaterend waterslot aan bovenzijde.

verbeterde holle pan (pannenboekje van luijtgaarden):

Onder de Verbeterde Holle pan Narvik variabel van Wienerberger: "De Narvik VHV is bij uitstek geschikt voor zowel nieuwbouw (prefab kappen) als renovatieprojecten. Vanwege de variabele latafstand (285-305 mm) zijn nagenoeg alle oude dakpanmodellen op hetzelfde maatritme te vervangen."
De VHV Vario biedt niet alleen flexibiliteit in de lengte maar ook in de breedte!  Er hoeft dan nauwelijks meer gezaagd of geknabbeld te worden aan dakpannen om ze op een dak passend te maken. Ook is er een speciale panhaak voor de VHV Vario.


de vhv vario van wienerberger is in de de lengte (288-308 mm) en in de breedte (216-222 mm) variabel:

onder een tekening van een verbeterde hollandse pan van de stichting historie grofkeramiek:
Wienerberger
Narvik VHV
Luijtgaarden, het handelshuis voor hellende daken.

Opnieuw Verbeterde Holle pan (OVH, OVHP)
Ook: Opnieuw Verbeterde Hollandse pan. De Opnieuw Verbeterde Holle pan is de Verbeterde Holle pan maar meer met het uiterlijk van de oorspronkelijke holle pan: een diepere welving. Vanaf 1928. Een zeer fraaie pan.

onder een ovh met een trapvormige uitsnijding (zie ook tekening van de stichting historie grofkeramiek verderop), fabrikaat gebr. teeuwen, via luijtgaarden:

nder een tekening van een opnieuw verbeterde holle pan van de stichting historie grofkeramiek:
Koramic gamma:
Vlaamse pan 401 Pottelberg, VHV Janssen-Dings, VHV Narvik, OVH Janssen-Dings, OVH Narvik
 Nelskamp gamma:
Nibra OVH pan H-10, Nibra OVH pan H-14 
Lander gamma:
Lander OVH N130, Lander OVH H108VAR, Lander OVH Z90
Laumans gamma:
Super-OVH
Monier gamma:
OVH 206 (brochure, technisch)
Luijtgaarden, het handelshuis voor hellende daken.


Dubbele golf 

Een mooie rustige dakpan met twee golven, met het vermoeden van de oude holle pan. 

de s-pan van nelskamp.

een andere pan met een dubbele golf, de betonpan sigma-pan van nelskamp:

en een dubbele "golf" met een strakker, scherper uiterlijk, de kronen-pan van nelskamp:

een andere strakke dubbele "golf", de frankfurter dakpan van monier; ook verkrijgbaar in een speciale protegon toplaag (bmigroup):

de maaspan of jd10 (ca. 1970; jansen & dings, belfeld):
Nelskamp gamma:
S-pan, Sigma-pan
Monier gamma:
Frankfurter
De Witte (gebruikte pannen):
Maaspan
Vlakke pannen
 
Tegula, bij tegula en imbrex

Imbrices zijn halfronde Romeinse dakpannen, soms enigszins taps toelopend, die de naden tussen de tegulae, de platte tegels, afdekt. Het geheel van tegels en bolle pan wordt "tegula en imbrex" genoemd. 

De onderste opening tussen tegula en imbrex (ook: imbrix) wordt soms met mortel gevuld om binnendringen van hemelwater nog extra tegen te gaan, maar ook om vogelnesten te vermijden. 
Verg. "monnik en non" (een bolle en een holle pan, terwijl de tegula-en-imbrex uit een platte en een bolle tegel bestaan).

 

Hildesheimerpan of Krempziegel of Breitziegel
De Hildesheimerpan is een van de oudste voorbeelden van een overslagpan met enkele dekking. Volgens de overlevering zou de pan in 993 zijn uitgevonden door bisschop Bernward von Hildesheim. 
Opvallend is dat het een linksdekkende pan is, d.w.z. de wel zit voor de toeschouwer aan de linkerkant.


Informatie over de Krempziegel van Jacobi Walther (zie ook Dachziegel.de) 

Vlakke pan met sluitingen
Een zeer vlakke pan met sluitingen, ook geschikt als gevelpan. Pan met sluitingen en vlak waterafvoerend vlak. De pan geeft aan het dakvlak een vlak uitzicht. Dit type pan is geschikt voor daken met een minimum helling tussen 24° en 35° (met onderdak) naargelang het model.
Lijkt enigszins op de leipan.

vlakke pan met dubbele sluiting van monier:

de beauvoise van imerys van edilians:

naast de "normale" heeft imerys van edilians een vlakke pan van dubbel formaat:
Koramic gamma:
Vauban Migeon, Datura Narvik, Actua Migeon, Actua Langenzenn
Monier gamma: 
Signy-Finnez, Tuile Plat, Bretagne, Stonewold (beton)
Imerys van Edilians gamma:
HP10, HP13, HP20 (dubbelformaat), Beauvoise

Pan met brede ribben (platte pan)
Een vrij vlakke pan met karakteristieke dubbele ribben.
Nelskamp gamma:
Finkenberger-pan, Kronen-pan

Pan met zachte golving en sluitingen (platte pan)
Pan met sluitingen en vlak waterafvoerend vlak. Deze pan is voorzien van een wel waardoor het dakvlak een zacht golvend uitzicht verkrijgt. Dit type pan is zowel geschikt voor daken met een lage als een steile helling. Minimum dakhelling tussen 20° en 25° (met onderdak) naargelang het model.
Bekendste voorbeeld is de stormpan.

stormpan van koramic:

stormpan van monier:

stormpannen van lander:

dakvlak met de stormpan van monier:

dubbelformaat pan artoise, kleur argentique, van imerys van edilians:

pegon-pan (vanaf ca. 1875; meer gebruikt in indonesië dan in nederland), niet echt een forse sluiting, maar de bedoeling is er:

Koramic (Wienerberger) gamma:

Stormpan 44 Pottelberg, Stormpan 993 Pottelberg, La Panne Bisch, L15 Langenzenn, FD Narvik, Alegra Narvik, Alegra Bisch, Alegra Eisenberg
Monier gamma:
 Postel Orage stormpan
Lander gamma:
 Lander E145, Lander E115, Lander J110, Lander J120, Lander J135

Imerys van Edilians gamma:
Artoise (dubbelformaat), e.a.
Deeterink dakpannen: pegonpan


Romaanse pan (platte pan)
De Romaanse (en de Gotische pan) zijn keramische dakpannen die gekenmerkt worden door een grote golving en relatief klein plat vlak. Hoofdzakelijk gebruikt voor woningen in Spaanse/Romaanse stijl in de typische zuidelijke afwerkingskleuren. Dit type pan is geschikt voor daken met een minimum helling van 25° (met onderdak).
De Romaanse pan heeft een constante wel (bolling) en de Gotische een meer of minder taps toelopende wel.

romaanse pan van nelskamp:

romaanse pan ravensberger (constante wel) van meyer-holsen:

romaanse pan bridgewater double van sandtoft roof tiles (wienerberger uk roof products), een dubbele dakpan (dus sneller te leggen):

romaanse pan languedoc dcil rouge van leikon:

romaanse pan languedoc dcil vieux midi van leikon:

romaanse pan romane canal veilli atlantique van leikon:

klein romaans onderpan en groot romaans gevelpan (ginjaar kleiwarenfabriek):  

Meyer-Holsen gamma:
Ravensberger
Leikon gamma, o.m.:
Languedoc Rouge
Languedoc DCIL Vieux Midi
Romane Canal Vieilli Atlantique
Sandtoft (is Wienerberger UK geworden) gamma:
Bridgewater Double 

Gotische pan (platte pan)

De Gotische (en de Romaanse pan) zijn keramische dakpannen die gekenmerkt worden door een grote golving en relatief klein plat vlak. Hoofdzakelijk gebruikt voor woningen in Spaanse/Romaanse stijl in de typische zuidelijke afwerkingskleuren. Dit type pan is geschikt voor daken met een minimum helling van 25° (met onderdak).
De Romaanse pan heeft een constante wel (bolling) en de Gotische een meer of minder taps toelopende wel.

gotische pan van koramic (enigszins tapse wel):

een "eenvoudige" gotische pan (holle pan mn138 van lander), solo en in dakvlak:

setje van 3 gotische pannen; klik voor groter (westera dakpannendeal):

een "scherpe" gotische pan en dakvlak van lander:

een tekening van een gotische pan van de stichting historie grofkeramiek:
Koramic gamma:
Romane Bisch (eigenlijk Gotische Bisch)
Lander gamma:
Holle pan M145

Muldenpan (enkele muldenpan), Rijnlandpan (Rheinland), Reformziegel: 
vlakke pan met rib en sluitingen
("Mulden" is Duits voor trog, bak, kom van een dal; terug te vinden in de vorm van de mulden dakpannen.)
De benaming van de vlakke muldenpan met één (brede) holling is ook rijnlandpan, platte enkele muldenpan of in het Duits Reformziegel. 
Let op:
- de naam vlakke mulden wordt ook gebruikt, maar meestal wordt de dubbele muldenpan bedoeld
-  de platte enkele muldenpannen wordt in Nederland abusievelijk wel holle mulden genoemd maar hij hoort wel degelijk bij de groep platte of vlakke pannen. 

hedendaagse versies van de (enkele) vlakke muldenpan:

koramic:
lander:

rheinland van meyer-vrasselt:

  


Muldenpan (dubbele muldenpan), groefpan, Marseiller pan, Marseille pan, Ludovicus pan, Clant pan: 
vlakke pan met goten en sluitingen
Pan met sluitingen. De klassieke mulden pan heeft voor het afvoeren van water twee markante goten (de mulden), gescheiden door een smal opstaand randje. De goten geven het dakvlak een kort golvend uiterlijk.
De vorm van de pan geeft aan het dakvlak een netwerkachtig uiterlijk dat toch zacht golvend is. Dit type pan is geschikt voor daken met een minimum helling van 25° (met onderdak). Hij wordt ook wel aangeduid als vlakke dubbele muldenpan. 
De Marseille pan is een stempelpers-pan die lijkt op de mulden pan; hij komt hier nauwelijks voor. "De pan heeft een vlakke kopsluiting en een enkelvoudige zijsluiting. Evenals de muldenpan kan de pan in verband worden gelegd. De pan is gemakkelijk te herkennen aan de diagonale strepen op de wel."
Afmeting bijvoorbeeld 24,2x42 cm, vroeger bijvoorbeeld ook 21x35 cm (Marseille pan) of 20x33,5 cm (Ludovicus pan).
Deze vlakke pan is ook leverbaar met één enkele holling, de enkele mulden pan.

muldenpan van koramic:

marseille-pan (clant-pan?) lijkt veel op de dubbele mulden pan, blauw (dakpannendeal):

glazen dakpan marseille (edilians):

ludovicus-pan lijkt heel sterk op de mulden-pan (monumentenwachtnl):

ludovicus-pan (boek houtconstructies, zwiers, 1920):

muldenpan met 3 goten, van nelskamp:

dakvlak van muldenpan met 3 goten, van nelskamp:
Koramic gamma:
Standard Migeon, Mega Migeon
Nelskamp gamma:
Nibra Mulden pan DS-10, Vlakke Muldenpan D-13, Vlakke Muldenpan D-15-U, Nibra 3, Muldenpan MS-5
Monier gamma:
Vlakke Mulden
Meyer-Vrasselt gamma:
Rheinlandziegel

Vlakke pan met extra sluitingen en speciaal design
"Uniek design en ijzersterk in techniek. 
Met zijn 3-dubbele kop- en zijsluiting beschikte dit model over extreem goede sluitingen en blijft handzaam in de verwerking waardoor het kan worden toegepast bij een dakhelling van slechts 7° (in het Lander Top 10° systeem). De extra grote dakpan K100, hieronder bij het titaankleurige dakvlak, vanaf 10°."
Lander gamma:
 Lander K150 en K100 (grootformaat)

Vlakke pan fraaie eenvoud

een tijdloze vlakke pan van lander, de r100:

de strakke, vlakke pan domino van eternit, in "natuur", "engobe" en "finesse verglaasd”; o.m. toegepast op de nieuwe kerk van de hersteld hervormde gemeente in ouddorp.


Vlakke of platte Friese pan

De platte of vlakke Friese pan is een echte Friese dakpan: hij werd vervaardigd in Friesland en vaak daar ook toegepast. De Friese dakpannen kunnen voorzien zijn van een paar ribben of van meer ribben en komen geglazuurd voor (blauw/zwart gesmoord).
Afmeting bijvoorbeeld 22x28 cm.


vlakke friese pan (platte friese pan; boek houtconstructies, zwiers, 1920):


Gegolfde Friese pan

De gegolfde Friese pan lijkt op de platte Friese pan, maar met een golf in plaats van een ribbe of geul in de pan.
Afmeting bijvoorbeeld 22x27,5 cm.

gegelofde friese pan (dakpannendeal):

gegolfde  friese pan bij een boerderij in het friese stynsgea (augustinusga) (detail van foto t. v.d. wal, 1967, monumentenzorg):

Tuile-du-nord, sluitpan, platte sluitpan

De tuile-du-nord is een zeer bekende machinaal vervaardigde vlakke dakpan. De "Tuile du Nord" zoals de oorspronkelijke schrijfwijze was, is afkomstig uit het Franse departement Nord
Kenmerken:
- rechts aan de zijkant een bolle rand die over de aangrenzende pan komt te liggen
- de tuile-du-nord is duidelijk herkenbaar aan de twee halve maantjes
- de tuile-du-nord wordt recht boven elkaar gedekt. 


klik op de afbeelding voor groter (wienerberger):

tuile du nord, met resp. ronde wel en platte wel (monumentenwachtnl):
Imerys van Edilians gamma:
Monopole N°1 Huguenot
Wienerberger (Terca) gamma:
TdN

Kruispan, Bouletpan, Echter pan

De naam van de kruispan is afkomstig van het "gekruist" leggen (dekken), dwz. de volgende rij pannen wordt een halve pan verschoven. Kruispannen worden dus niet recht boven elkaar gelegd. Als er geen halve pannen beschikbaar waren moest de windveer een stuk over het pannendak gelegd doorlopen.
Eind 19e eeuw kwam er een nieuwe pan op de markt, gemaakt op een machine van en in licentie van de Franse fabrikant Boulet uit Parijs, tevens fabrikant van andere kleikeramische machines. Het model doet denken aan de Jugendstil, een bol met uitlopers. In Nederland werd de licentie verstrekt in Limburg aan Echt. Deze platte pan werd aangeduid als kruispan en later vooral als Echter Pan (Echterpan).
Het dakpanmodel kruispan is vooral geschikt voor renovatie en restauratie.
Afmeting bijvoorbeeld 20x23 cm.
Eng. boulet tile


kruispan of boulet-pan (boek houtconstructies, zwiers, 1920):
Monier gamma:
Kruispan

Diamantpan

een bijzondere pan van edilians, de diamantpan met een sterk profiel, in rood of zilverkleurig.


Pan van Mehrhoog, ruitpan, ruitjespan, tuile losangée ("pan met een ruitvorm"), Rautenfalzziegel, pan van Forbach
Een wonderlijke, vlakke kruispan met een ruitmotief, ca. 1850. De pan van Mehrhoog is waarschijnlijk van Franse origine. Arie Schellingerhout vermeldt in "Dakpannen, 2600 jaar terracotta of keramische dakpan" dat de ruit niet alleen decoratief was maar er ook voor zorgde dat bij zware regenval het water geleidelijk in de goot loopt en dat de smeltende sneeuw niet als dikke plakken naar beneden kon schuiven
Door het in verband leggen, loopt de wel door in de driehoek (halve ruit) van de erboven liggende pan.
Een andere benaming is de Pan van Forbach (Mombers Dakpannengids).
Soms wordt Mehroog geschreven i.p.v. Mehrhoog, maar Mehrhoog is een plaats in Duitsland niet al te ver van de Rijn.
De pan wordt in het Frans tuile losangée genoemd (pan met een ruitvorm; losangée is ruit, losange is diamant).
Afmetingen bijvoorbeeld 21x30 cm.
Afbeeldingen o.m. uit Pannenboekje Luijtgaarden.

boven- en onderzijde (v.l.n.r.) van de pan van mehrhoog: 

pan van mehrhoog (boek houtconstructies, zwiers, 1920):

Pan van Hamer, (platte) hamerpan, Altkircher Falzziegel, Le Forest-pan, Jewish tile
De pan van Hamer is een vlakke pan met aan weerszijden een smalle wel. Er is ook een variant met een rechte wellen ipv. rond. Er zijn ook witte pannen van Hamer bekend (voor gebouwen met bederfelijke waar vanwege het terugkaatsen van de zonnestralen door witte dakpannen).
De gelijkenis van de vorm van de pan met een joods wetboek heeft wellicht voor de Engelse benaming Jewish tile gezorgd.
Fabrikaat Hamer & Co Nijmegen, ca. 1890.
Afmeting bijvoorbeeld 19,5x23 cm.
Afbeeldingen uit het Pannenboekje van Luijtgaarden en Monumentenwacht Gelderland.


platte witte pan van hamer & co (boek houtconstructies, zwiers, 1920):

Lucas IJsbrandszpan, Lucas IJsbrandszoon pan (fam. Britzel, Makkum), Schuppenfalzziegel, Draisma de Vries (Achlum) (soms: Lucas-IJsbrantspan)
De Lucas IJsbrandszpan is een grote, zware, platte pan (fabrikant L.IJ. Britzel, Makkum), geproduceerd van ca. 1880 tot 1920. Het is een zeer goed sluitende pan met een zeer kenmerkende tekening. Er is een geglazuurd en ongeglazuurd (gesmoord) type pan.
De Lucas IJsbrandspan gaf het dak een schubvormig karakter. "De pan was zeer stormvast en zorgde voor een goede waterafvoer. Omdat de pan zeer prijzig was, werd vaak maar een deel van een dak belegd." De pan komt vooral in Friesland voor.
Afmeting bijvoorbeeld 25x32 cm.

Pdf over deze pan (en meer): 
Het panwerk van Lucas IJsbrandsz en de familie Britzel te Makkum door Otto Gielstra. 

De Schuppenfalzziegel van de gebr. Gilardoni lijkt op de Lucas IJsbrandsz pan.

Vrijwel dezelfde pan werd ook door Draisma de Vries gefabriceerd in Achlum. De Draisma de Vries pan (ca. 32,5 x 23 cm) is dunner en kleiner dan de Lucas IJsbrandszpan (41 x 29 cm) en is iets ronder van vorm.

Zowel Lucas IJsbrandsz als Draisma de Vries hadden hun naam op de achterzijde (onderzijde) van de pannen.
Afbeeldingen o.m. uit het Pannenboekje van Luijtgaarden, Erfgoedcentrum Zutphen, uit de genoemde pdf en van Oudbouw-handel.nl. 


combinatie lucas ijsbrandsz pan en muldenpan; klik voor de volledige afbeelding:

lucas ijsbrandsz pan in makkum:

afmetingen van de lucas ijsbrandsz pan; klik voor groter (tekening a. hazelaar, rdmz, voorganger van cultureel erfgoed):

lucas ijsbrandsz pan (boek houtconstructies, zwiers, 1920):

de schuppenfalzziegel van de gebr. gilardoni (rechts) lijkt op de lucas ijsbrandsz (uit het panwerk van lucas ijsbrandsz en de familie britzel te makkum door otto gielstra): 

draisma de vries pan, boven- en onderzijde: 
Tegelpannen of leipannen
 
Keramische tegelpan
De tegelpan, ook leipan genoemd, is een kleine platte pan die kruiselings over elkaar wordt gelegd. Door de grote overlapping is slechts 1/3 van de pan zichtbaar. De pan geeft aan het dak een vlak uitzicht. Dit type pan is enkel geschikt voor daken met een minimum dakhelling van 35° (met onderdak).
Aanvankelijk waren leipannen geheel vlak met bovenaan twee gaatjes voor houten pennetjes, nagels of schroeven om de leipannen aan de panlat te bevestigen.
Edilians/Imerys (zoek op tegelpannen) heeft een zeer grote collectie tegelpannen.
(Voor de verschillende soorten leidaken (Maasdak of Maasdekking, Rijndekking of schubbendak, Leuvense dekking e.d.) zie de Leisteenpagina.)

edilians tegelpannen; klik voor groter:

imerys van edilians tegelpan 27x41 ste foy

tegelpan van alphons meyer vrasselt (biber handform):

eenvoudige natuurrode tegelpan van meyer-holsen:

een dakvlak van koramic tegelpannen:

een kleine tegelpan:

een ander voorbeeld, de monument historique, uit het grote gamma van leipannen van imerys van edilians:

ee keramische leipan new stonit van eternit:

leipan (keramiekpan, hawkins) van eternit:

leipan (keramiekpan, ashdowne) van eternit:

tegelpan kirchenmäuschen van creaton:

Koramic (Wienerberger) gamma:

Pontigny Aléonard, Patrimoine Aléonard, 301 Pottelberg, Plato Pottelberg
Monier gamma: 
Domaniale 
Eternit gamma:
New Stonit, Hawkins, Ashdowne
Lander gamma:
Rechte Snijvorm
Leikon gamma:

Eminence, Elysee, Perigord, Sologne, Segala, Meursault en Bocage
Imerys van Edilians gamma:
Abbay, Paysage, Quercy, Terre de Beauce, Hermitage, Senoise, Alezane, Celtoise, Chevreuse, Chaume, Brumaire, Phalempin, Monument Historique, Ste Foy e.v.a. 
Creaton gamma:
Biberschwanzziegel (allerlei soorten tegelpannen): Klassik, Profil, Ambiente, Antik, Sakral, Manufaktur
Alphons Meyer Vrasselt gamma:
Biber Handform

Beverstaartpan (meestal keramiek) en andere vormen leipannen
De beverstaartpan is een speciaal soort tegelpan die we in bijvoorbeeld Duitsland regelmatig zien (Biberschwanz).
Afmeting bijvoorbeeld 15x26 cm.


een dak met (ooit) veelkleurige beverstaartpannen (leipannen):



veelkleurige beverstaartpannen:


een beverstaart"pan" van hout:



fraaie beverstaartpan van creaton 


Meer voorbeelden van beverstaartpannen


Een paar bijzondere vormen van leipannen  van Lander:
Lander gamma:
Ronde Snijvorm, Segment Snijvorm, Zeshoekige Snijvorm, Gotische Snijvorm, Kerkmuis Snijvorm, Korfboog Snijvorm, Torenleipan

Leikon gamma:

Meursault
Imerys van Edilians gamma:
Ecaille 
Creaton gamma:
Biberschwanzziegel (allerlei soorten tegelpannen): Klassik, Profil, Ambiente, Antik, Sakral, Manufaktur


Oegstgeester pan (Jossenpan)
Soms: boomblad-pan. De Oegstgeester pan, Oegstgeester platte pan of Jossenpan is de hartvormige pan die vooral in de 19e eeuw door de pannenbakkerij Jossen ("De Nijverheid") werd gefabriceerd, naar een ontwerp van de Engelsman James Reed. Na sluiting van De Nijverheid in 1907 wordt de Oegstgeester dakpan nog wel geproduceerd bij andere pannenbakkerijen.
Canoy & Cie uit Steijl toont in 1863 de Oegstgeesterpan in een prospectus en noemt ze daar Engelse pannen. In Engeland werden deze pannen aangeduid met Tudor (schubvormig) en Diamond (ruitvormig). 
Afmeting bijvoorbeeld 21x22 cm.
Afbeeldingen o.m. KMR Vastgoedopleidingen, Gemeente Oegstgeest en Kroon Keramiek.
 

oegstgeester pan (boek houtconstructies, zwiers, 1920):

rechts een mal voor een oegstgeester pan links (kroon keramiek):
Voor uitgebreide historische gegevens over de Oegstgeester pannenfabrieken (artikel van drs. Carla de Glopper).

Pan van Helder
Platte, geribde pan van Helder & Co. Een bijzondere ruitvormige pan van het Friese Helder & CO uit Dokkum, geproduceerd van ca. 1890-1915. Oorspronkelijk waren de pannen glad maar ivm. verbeterde afwatering werden ze voorzien van groeven.
Afmeting bijvoorbeeld 23x23 cm.
Afbeeldingen uit het Pannenboekje van Luijtgaarden en Ed van der Veen (Dachziegelarchiv). 


een dakvlak met niet-gegroefde pannen van helder:

Leipan van vezelcement
Leipan (vezelcement, Alterna) van Eternit.

Houten leipan (houten tegelpan)


een houten leipan kan geïmpregneerd zijn met een vuurafwerende coating:


houten leipannen op dak en dakkapellen bij eigentijdse villa aan de spaarne, haarlem; asymmetrisch dak; wangen van ongelijke hoogte door speciaal dakvlak; klik voor de volledige afbeelding van de villa (copyright pp de meyer en derksen|windt architecten):


een dak met houten leipannen van arnhemse fijnhouthandel:


Voor natuursteen leien, leipannen, houten shingles en kunststof leien zie bijvoorbeeld Hegeraat Leidekkersbedrijf en Leikon.


Vlak natuursteen

Ook dikke, vlakke natuursteen komt voor als dakpan, ca. 4 cm dik

klooster saint-trophime in arles, frankrijk (copyright dig keur, vademecum de late middeleeuwen, uitgeverij profiel):

Bijzondere pannen

Gevelpan

Ook: kantpan. Hulpstukken die dienen ter afsluiting van dakzijkanten. Leverbaar in zowel linkse als rechtse uitvoering. Voor de dakhoeken zijn ze uitgevoerd als gevelonder- en gevelbovenpannen. 

Trappan of veiligheidspan

Met deze pan kan een soort trap gemaakt worden om het dak te beklimmen, een PVC dakpan van Röben.


Chaperonpan

Hulpstuk voor afwerking van lessenaardaken en aansluitingen op platte daken.
Voor de dakhoeken zijn er chaperon-gevelpannen beschikbaar.

Doorvoerpan, dakdoorvoer, ventilatiepan

 Een doorvoerpan is een hulpstuk bestemd voor ontluchting, ventilatie, het aanvoeren van verse lucht, het afvoeren van rookgas, een antenne e.d. (zie bij dakdoorvoer).
Een ventilatiepan dient om de ruimte tussen dakpannen en dakbeschot van verse lucht te voorzien waardoor bv. het dakbeschot sneller droogt. 
Zie ook bij lichtpan (de niet met glas o.d. afgesloten klokpan kon ook voor ventilatie toegepast worden)

Hulpstukken voor het doorvoeren van ventilatievoorzieningen:
 

Antennepan

Een antennepan is een hulpstuk voor de doorvoer van een forse antennemast (met dank aan Hans Remeeus), tegen lekkage door stuifsneeuw aan zijkanten en onderzijde voorzien van siliconenkit.


Onderpan

Een onderpan is een hulpstuk ter afsluiting van de dakvoet. Het profiel van de onderkant is dichtgezet, zodat het dakaanzicht, vooral bij een laag dak, veel fraaier is.
Bovenpan

Bovenpannen zijn aan de bovenzijde vlak afgewerkte pannen voor toepassing onder halfronde vorsten. Het dakpanprofiel behoeft niet in het werk te worden dichtgezet, wat het aanzicht ten goede komt. Als variant zijn ook naar panmodel geprofileerde elementen leverbaar.

Knikpan

knikpan tuile-du-nord:

Lichtpan, "glaspan", transparante pan, zie ook lichtpan (Klöber, Monier, Kroon Keramiek)


Lichtpan, klokpan, huifpan, doevepan, gaatpan


Pan met zonnecellen (fotovoltaïsche pan van Imerys van Edilians)


Aanhoeker, hier met een hoek- en kilkeperklem (Wienerberger):


Hoekkeperpan, hoekkepervorst

Hoekkeperpan van Luijtgaarden dakpannenhandel:

Zwaluwpan, Mussenpan


Speciale dakpannen bieden nestgelegenheid aan bepaalde vogels. Door het verdwijnen van de oude daken en dakpannen waar voor vogels voldoende ruimte was om hun nest te bouwen, wordt door de gierzwaluwpannen en huismussenpannen. Er zijn ook vleermuispannen. Verg. de mussenpan en de uilenpan.

gierzwaluwpannen, een tuile-du-nord, een romaanse pan en een sneldekpan:


gierzwaluwpannen in het gerenoveerde dak van de lutherse kerk in den helder:

één van de 12 gierzwaluwpannen op het poldermuseum in haastrecht:

zelfgemaakte gierzwaluwpan van een sneldekpan (met gat erin gemaakt) met een huifje (zie vooral de site gierzwaluw):

gierzwaluwpan van monier:


De mussenpan heeft een kleiner aanvlieggat.

 mussenpan van monier (monier heeft ook een vogelvide):

Uilenpan

De uilenpan is een variant van de zwaluwpan, waarbij de in- en uitvliegopening duidelijk groter is.

Andere zaken die het leven of overleven van dieren vergemakkelijken, zie hulpmiddelen t.b.v. dieren.

Dakpanklem, dakpanhaak

 Dakpanverankering en dakzones (Monier):


Bij Verbeterd Holle dakpannen van Teewen:


Panhaken:

Bij gebruik van verschillende soorten dakpannen zijn vaak ook verschillende soorten panhaken nodig (zie op die pagina, hier een paar voorbeelden). 

ovh-tik panhaak van wienerberger:


euro panhaak ovh 206 van monier:


Dakpannenpasta

 Om nokvorsten of dakpannen bij hoekkepers en kilkepers goed vast te zetten kan Flexim worden toegepast:

Nokvorsten


Nokvorst, vorst, vorstpan

Er bestaan globaal drie typen nokvorsten waarmee de nok van een zadeldak kan worden afgewerkt:
- Halfronde vorsten, met een halfcilindrische doorsnede, waarbij de opening tussen het panprofiel en de vorst moet worden dichtgezet. Halfronde vorsten kunnen in de lengterichting een ventilatievoorziening hebben.
- Zadel- of omloopvorsten met hetzelfde profiel als de dakpannen. Ze hebben een vaste hoek en zijn meestal in twee uitvoeringen leverbaar: één voor dakhellingen van 20-35° en één voor dakhellingen van 35-50°.
- Ballonvorsten, halfcilindrisch en geprofileerd naar panmodel. De dakhelling is daardoor minder gevoelig, maar voor steile daken zijn ze niet geschikt. 


halfronde vorstpan:
zadelvorst of omloopvorst:
ballonvorst:

voor alle typen nokvorsten zijn er begin- en eindvorsten:

Vorsthoed (minder terecht: vorstenhoed)

 Een vorsthoed wordt toegepast op ontmoetingen van vorsten van nok- en hoekkepers. 
Een vorsthoed kan van een piron worden voorzien.

Schubvorst

Schubvorsten zijn de gebruikelijke hulpstukken voor het afwerken van hoekkepers; voor de afsluiting bij de dakvoet zijn er "beginschubvorsten".

Dakpannenhandel Westera (webshop is Dakpannendeal) heeft een grote sortering en toont dat in een fraai tableau bij een dak met wolfseind:


1. broekstukken
2. linker gevelpan
3. hoekkeperbeginvorst
4. doorvoerpan met ontluchtingspijpje
5. gevelplaten


Rietvorst hulpstukken


Vooral in het buitenland zijn veel andere, wonderlijke vorsten bekend

Voor meer van deze "bijzondere" vorstpannen, die soms veel op de klassieke akroterions lijken: 
zoek op internet naar (afbeeldingen) dachschmuck.


Aangroei op betonnen dakpannen

 De dakopbouwen met de donkere betonnen pannen zijn later geplaatst, maar hebben binnen een aantal jaren al forse aangroei (klik op de afbeelding voor groter):


Maatverschillen dakpannen

Bij het (na)bestellen van dakpannen zijn de exacte maten belangrijk.

Het Technisch handboek van Monier zegt hier bijvoorbeeld over: "Door bakkrimp zijn kleine afwijkingen mogelijk. Indien u aan uiterste maten gebonden bent, is het raadzaam vooraf te controleren of de geleverde dakpannen en gevelpannen deze toelaten."
En bij Lander: "Maximale en minimale panlatafstanden altijd opgeven bij opdracht!"

Dus: altijd navragen wat de maten van een bepaald type pan zijn bij een bepaalde leverancier.
Het beste is wellicht één of een paar dakpannen te bestellen en na te gaan of die de gewenste maten hebben.
Gebruikte pannen en vermiste pannen laten maken


Leveranciers van gebruikte dakpanen

- Dakpannenhandel Westera (webshop is Dakpannendeal)

- Koper Dakpannen Medemblik

- Luijtgaarden
- Bogers Dakpannenhandel

- Deeterink Dakpannen

Dakpannen opnieuw fabriceren
- Koper Dakpannen Medemblik maakt ook bepaalde dakpannen op bestelling, dus als er geen nieuwe of gebruikte pannen verkrijgbaar zijn, kan Koper die voor u maken
- Reszto Restauratie- en Reproductietechnieken maakt aan de hand van een bestaande dakpan of bestaand hulpstuk met behulp van een siliconenmal nieuwe dakpannen
- Dijkstra Friese Kleiwarenfabriek maakt o.m. dakpannen in alle maten en soorten op basis van een bestaand model, bijvoorbeeld de platte of vlakke Friese en de Friese golf dakpannen, ook gesmoorde versies. (Dijkstra Friese Kleiwarenfabriek is voortgekomen uit Dijkstra Kleiwaren, Ginjaar Kleiwaren en Arbarello.)

(Vermoedelijk) handgemaakte dakpannen
- Meyer Vrasselt (Alphons Meyer KG Dachzielwerk)

- Dijkstra Friese Kleiwarenfabriek

- Pierre Lanter (Hochfelden, Frankrijk).



reproductie van dakpannen door reszto restauratie- en reproductietechnieken; klik voor groter:

handgemaakte dakpan van alphons meyer dachzielwerk:

Enkele dakpanleveranciers (fabrieken en leveranciers, oud en nieuw door elkaar)
(Rupp, Volstrup, Braas en andere zijn overgenomen door Monier.)

Kijk ook eens op het Dachziegelarchiv (afdruk dakpanarchief).
 
*) Naast alle genoemde bronnen vooral dank aan o.m. Stichting Historie Grofkeramiek, Koramic, Kees Wonink en het boekje Dakpannen, 2600 jaar terracotta of keramische dakpan (Arie Schellingerhout, uitgeverij Primavera).