Ook: VO,
VO-fase. Een
voorontwerp of voorlopig ontwerp
is bij een architect,
na bestudering van de ontwerpopgave, een neerslag van zijn
denkbeelden over die opgave. Ook kan een prijsvraag het beginpunt zijn
van een ontwerp. De denkbeelden van de architect, met in het
achterhoofd het programma van eisen (pve)
van de opdrachtgever en vaak een schetsontwerp, vertaalt zich ruimtelijk en functioneel in de vorm
aan van een serie tekeningen en andere beeldende mogelijkheden:
-
schetsen (ontwerp, bouwvolume, hoofdindeling)
- situatieschetsen (locatie)
- referentiebeelden
- aanzichten
- plattegronden
- doorsneden
- "artist impressions" (of "artist's impressions")
- bij een groter project een maquette (van polystyreen, foam, hout,
karton o.d., meer of minder handmatig gesneden of gelaserd, of in 3D geprint,
uitgaande van het ontwerp)
- een virtuele 3D-toer (bijvoorbeeld als onderdeel van BIM)
- augmented reality (waarmee bijvoorbeeld een ontwerp in zijn omgeving kan
worden weergegeven).
Het voorontwerp of voorlopig ontwerp moet uiteraard voldoen aan het programma van
eisen van de opdrachtgever (de ontwerpopgave).Daarnaast
kunnen, afhankelijk van de soort opdracht, een aantal sleutelwoorden
of het motto van belang zijn, bijvoorbeeld optoppen,
inbreiden, passen in
de omgeving, contrasteren, beeldvormend zijn (een icoon, een
"landmark"), duurzaamheid, maatschappelijk verantwoord ondernemen, het uur voor de natuur,
waterstaat wat er staat.
Dit voorontwerp wordt met alle relevante partijen
besproken. Soms, vooral in de stedelijke omgeving, wordt een voorontwerp al voor commentaar naar de welstandscommissie of de
monumentencommissie gestuurd.
Op basis van de besprekingen, de wollige discussies die regelmatig
ontstaan en het commentaar van de overheidsinstanties wordt het voorontwerp aangepast en een voorlopige begroting gemaakt.
Discussie is bijna een noodzaak om zowel bij opdrachtgever als
architect de bouwopdracht te overwegen, goed weer te geven en te laten
bezinken.
In het stadium van het voorontwerp kan de architect, zonder
nadrukkelijke toestemming van de opdrachtgever, nog geen onderzoeken
laten verrichten door derden, bijvoorbeeld omtrent de geschiktheid van
bouwgronden e.d. Dat komt na goedkeuring van het voorontwerp
door de opdrachtgever pas ter sprake.
In veel gevallen zal de architect een haalbaarheidsonderzoek
(laten) doen: dit onderzoek gaat bijvoorbeeld na wat binnen het budget van de
opdrachtgever mogelijk is of hoe de gemeente tegenover nieuwbouw staat
op een bepaalde locatie.
Een voorontwerp wordt soms voorafgegaan door een structuurontwerp
met de keuze voor situering en omvang van het bouwvolume (de bouwmassa) op het
terrein. Het onderdeel schetsen kan ook in een vóór-fase van het
voorontwerp plaatsvinden: het structuurontwerp (ook wel schetsontwerp
genoemd).
Mogelijk wordt het voorontwerp vervolgd door een definitief
ontwerp,
dat door voortschrijdend inzicht veel kan afwijken van het voorlopige ontwerp.
Voor veel architecten is deze fase in het ontwerpproces het interessantst omdat hier
het eigene, de vrijheid en de creativiteit van de architect tot uitdrukking
komt.
Bij de totstandkoming van tekeningen
De afbeeldingen geven een aantal tekeningen die karakteristiek zijn voor de fase
van het voorontwerp.
volgorde in een ontwerptraject:
- voorfase:
. initiatief
. haalbaarheidsonderzoek
- bouwproces:
. projectdefinitie
. schetsontwerp of structuurontwerp (systeemniveau; bouwvolume,
omgeving, plattegronden)
. voorontwerp of voorlopig ontwerp (plattegronden, doorsneden en
aanzichten)
. definitief ontwerp (plattegronden, doorsneden en aanzichten)
. bestek
plaats van het voorontwerp in de standaardtaakbeschrijving van bna
en nlingenieurs;
klik voor groter!: