1.
Een gevelsteen is een steen, plaat of blok in de gevel waarin
een voor de eigenaar
kenmerkend opschrift, afbeelding of naam is opgenomen. Vaak is de
gevelsteen een herkenningsteken, soms is het een herdenkingssteen. Meestal is het de eerste eigenaar die een
gevelsteen laat plaatsen, maar het komt ook voor dat er bij een restauratie
een gevelsteen wordt aangebracht, vaak met vermelding van het jaar waarin
gerestaureerd is.
Toen er nog geen huisnummers waren, gaven gevelstenen een indicatie wie
er in een bepaald huis woonde. (Napoleon Bonaparte is begonnen met het nummeren
van huizen, waarschijnlijk om het innen van de belastingen te vergemakkelijken,
maar ook in Romeinse steden kwamen blijkbaar ook wel huisnummers voor.) De gevelsteen heeft in die hoedanigheid eenzelfde
functie als het uithangbord.
Veel gevelstenen zijn tegenwoordig ongekleurd, maar vroeger hielp ook de kleur
mee in het onderscheid tussen de vele stenen en daarmee in de herkenning van het
huis.
Soms verhuisde een gevelsteen mee met de eigenaar van het huis, maar in de regel
is de gevelsteen een historisch teken omdat een nieuwe bewoner
geen band met de afbeelding hoeft te hebben.
2. Ook: voorwerker. Een gevelsteen is een
baksteen die toegepast kan worden als buitengevelsteen (buitenspouwblad).
Bakstenen die niet expliciet geschikt zijn voor de buitengevel, zijn
alleen geschikt voor binnenmuren, bijvoorbeeld omdat ze niet voldoende
vorstbestendig zijn.