afzinkkelder

Een afzinkkelder is een kelder die in de grond wordt ingebracht zonder eerst alle grond te ontgraven. Afzinkkelders worden gebouwd van vrij klein tot zeer groot.
Een belangrijk voordeel is dat de afzinkkelder vaak vrij precies op de grens met een gebouw kan worden geplaatst (andere voordelen, en nadelen, verderop).

Alleen de aan elkaar bevestigde kelderwanden zakken de grond in
Bij de meeste afzinkkelders worden de kelderwanden trillingvrij zonder bodem en dak de grond ingebracht, dus alleen de aan elkaar bevestigde kelderwanden zakken de grond in. 
Bij een afzinkkelder wordt één van de volgende manieren toegepast:
- prefab betonwanden (de wanden in de fabriek worden gestort en na uitharden naar de bouwplaats vervoerd)
- de kelderwanden worden op locatie op het maaiveld gebouwd met een stalen bekisting (het beton wordt pas in de wandbekisting gestort als de wanden op het gewenste niveau zijn)
- op locatie wordt gebruik gemaakt van holle wanden (deze wanden bestaan uit twee betonnen schillen, verbonden met stalen tralieliggers; de holle wanden worden voorzien van wapening waarna beton gestort wordt in de holle wanden).
De voorkeur gaat vaak uit naar prefabwanden, omdat het uitharden van de op locatie gestorte betonwanden soms drie weken kan duren. Maar wanneer de prefabwanden door hun omvang niet vervoerd kunnen worden of anderszins niet in de fabriek gemaakt kunnen worden, kunnen de wanden op de bouwplaats worden vervaardigd (dus vanuit bekisting of holle wanden).

Maatregelen om eventueel ongelijk zakken van de kelderwanden te vermijden (scheefzakken):
- de betonwanden voorzien van een horizontaal stempelraam als versteviging
- een flexibele hoekverbinding toepassen. 

Om goed in de grond te kunnen zakken worden onder de wanden snijmessen bevestigd. De snijmessen kunnen met pinnen met de betonwanden verankerd zijn en daarmee onderdeel van de kelderwanden worden.

Snijmessen
Afhankelijk van de grondslag, de belendingen en de hoogte en wanddikte van de afzinkkelder worden de snijmessen op maat gemaakt. Het snijmes zit helemaal aan de buitenzijde van de kelderwand, onder de isolatie:
- er kan nu geen korrel zand van onder de belendingen de kelderruimte inlopen, waardoor grondontspanning wordt voorkomen (belangrijk bij belendingen op staal) en is er geen bodeminjectie of damwand o.d. nodig
- de wanden bewegen nu niet naar binnen of naar buiten toe bij obstakels of bij het bereiken van de vaste grondslag. 
"Het stalen snijmes wordt tegenwoordig altijd toegepast, zowel bij prefab als in het werk gestort (dan is het tegelijk kistbodem)."

In veen en klei zorgt het snijmes voor een sluitende kuip die zijdelings inspoelen van freatisch grondwater voorkomt. "Daardoor kunnen we in Amsterdam bijvoorbeeld grote afzinkkelders zonder damwanden maken, zonder risico op paaldroogstand van de belendingen."

Ontgraven kelderruimte, zakken kelderwanden, aanbrengen isolatiepakket keldervloer, storten vloer, kelder dek (kelderdak)
Door het van binnenuit ontgraven van de kelderruimte drukt het eigengewicht van de betonwanden de snijmessen langzaam de grond in.
Wanneer er geen grondroering plaats mag vinden of bij grotere kelders (kleef tussen grond en wanden kan wel eens te groot zijn om de kelderwanden door het eigen gewicht te laten zakken) worden ankers gebruikt en worden de wanden hydraulisch naar beneden getrokken. Voordeel van de hydraulische hulp is dat de kelderwanden minder zwaar, dus minder dik, hoeven te zijn, minder beton wordt gebruikt en er netto meer kelderruimte is.
Puinresten, oude palen, obstakels e.d. onder de kelderwanden/snijmessen kunnen trillingvrij worden verwijderd (desnoods onderwater), waardoor geen bouwkuiprisico ontstaat zoals bij damwanden, soilmix of diepwanden.

Wanneer het vereiste aanlegniveau bereikt is, wordt gestopt met uitgraven (en eventueel hydraulisch naar beneden trekken) en zakt de "koker" van kelderwanden niet verder.
Daarna wordt het isolatiepakket voor de kelderbodem aangebracht, wordt wapening aangebracht en wordt de betonnen keldervloer tussen de wanden gestort. Indien de grondwaterspiegel te hoog staat wordt hierbij bronbemaling toegepast of, als geen bronbemaling mag worden toegepast, wordt onderwaterbeton gebruikt waarbij na uitharden van de vloer het grondwater uit de kelder wordt gepompt. Tegen opdrijven van de kelderbak kunnen eerst trekpalen zijn geslagen en worden de koppen daarvan gesneld om de vloerwapening van de bodem en de paalkoppen goed met elkaar te verbinden.

Hierna kan het kelderdak worden aangebracht. Door stekeinden aan de bovenzijde van de kelderwanden kan het kelderdak stevig aan de kelderbak worden bevestigd. Ook kan het kelderdak gevormd worden door bijvoorbeeld een kanaalplaatvloer. Trap en eventueel koekoeken worden daarna gebouwd of gemonteerd.

Voordelen van een afzinkkelder
- bij bouwen op de erfgrens of binnen de muren van het gebouw zelf
- als er geen ruimte is om een "normale" prefab kelder (een kelder in zijn geheel met vloer) te ontgraven/plaatsen
- er is geen traditionele bouwkuip nodig (die kost altijd meer bouwtijd en het uitgraven is risicovoller, zeker in bebouwde omgeving en als vooraf niet bekend is of er puin e.d. in de bodem aanwezig is)
- snelle bouwmethode (minder ontgraven en er zijn vooraf geen grondkerende constructies of injecties nodig)
- aanzienlijk minder of geen grondwateronttrekking (leges, heffingen, langdurige provinciale onttrekkings- en lozingsvergunningen e.d.)
- als bronbemaling gefaseerd moet worden toegepast (pas bij bereiken van de grondwaterspiegel) of in het geheel niet noodzakelijk is (bij "nat afzinken" en gebruikmaken van onderwaterbeton voor de bodem van de kelder; nadat de vloer is uitgehard wordt de kelder leeg gepompt en een afwerkvloer gestort)
- geen gehei en geen trillingen (voordeel in dichtbebouwde omgeving; de directe omgeving wordt gespaard, bijvoorbeeld bij een niet-geheid belendend gebouw, bij een bestaande woning op staal rolt het zand bij ontgraven niet weg, omliggende gebouwen zakken niet weg)
- nauwelijks geluidshinder (alleen van het ontgraven door kleine grijpers)
- "door het gebruik van ankers en een hydraulisch vijzelsysteem kan de wanddikte aanzienlijk gereduceerd worden" (niet overgedimensioneerd, dus een normale dikte krijgen). 

Nadelen afzinkkelder
- als uitgegaan wordt van het eigengewicht van de kelderwanden (en geen ankers en hydraulisch vijzelsysteem), dan moet de dikte van de wand overgedimensioneerd worden
- het uitharden van de op locatie gestorte betonwanden kan soms drie weken duren
- bij op locatie gestorte betonwanden kunnen wel eens grindnesten ontstaan die afgewerkt moeten worden.

afzinkkelder, wassenaar (mbs-kelderbouw):

afzinkkelder, groot, vlak naast belendend pand (mbs-kelderbouw):

Met dank aan MBS Kelderbouw, Van Essen kelderbouw.

Het plaatsen van een afzinkkelder kan lijken op wat er bij tunnelbouw met caissons gebeurt.

Verg. prefab kelder.