reversibel

1. Reversibel betekent omkeerbaar en wordt in verschillende branches gebruikt.

2. Reversibiliteit is een term die gebruikt wordt bij bijvoorbeeld monumenten: zorg er bij ingrepen aan monumenten voor dat de oplossingen zijn terug te draaien. Reversibel betekent ook hier omkeerbaar. Vaak gaat het hierbij om hergebruik van monumentale panden (herbestemming van kerken, fabrieken, stations, maar ook grote woningen); een reversibele oplossing voor de verbouwing maakt een nieuwe functie of bestemming in de toekomst mogelijk.

De gedachten achter reversibiliteit zijn: 
- een volgende generatie denkt wellicht weer anders over ingrepen op het monument en heeft daartoe de gelegenheid
- het monument "vraagt" als het ware om eerbied voor de oorspronkelijke situatie; het zichtbaar blijven van constructies geeft karakter en distinctie aan het gebouw (licht overdreven misschien, maar toch: gevoelsmatig toont het zorg, aandacht, vakmanschap)
- door niet-omkeerbare ingrepen is de oorspronkelijke situatie voorgoed verdwenen.

Omkeerbare oplossingen vragen vaak om een goed doordachte ingreep, wat de creativiteit prikkelt. Soms zal de aanpassing juist minimaal en terughoudend zijn, meer een inpassing dan een aanpassing, waardoor de nieuwe bewoners wellicht met iets minder comfort genoegen nemen in het vernieuwde gebouw. Een kleinere ingreep is gemakkelijker terug te draaien. Vaker wordt echter de creativiteit van de architect aangesproken om een goede samenhang tussen oud en nieuw te scheppen, met behoud van de oorspronkelijke constructie en cultuurhistorisch waardevolle afwerking, en met invulling van nieuwe onderdelen. 
Een grote ingreep zal bijna nooit volledig reversibel zijn, maar het streven naar reversibiliteit behoudt de cultuurwaarde van het gebouw.

Reversibele oplossingen zijn o.m.:
- doos-in-doos-constructies (box-in-box) waardoor de bestaande bouw zo min mogelijk wordt aangetast
- pen-en-gat-verbindingen toepassen i.p.v. lijm (gebruik van traditionele materialen en soms ook technieken)
- cv-leidingen, radiatoren e.d. zó plaatsen dat deze zonder schade aan de oude constructie kunnen worden vervangen of weggenomen
- voorzetramen toepassen ipv. nieuw dubbelglas
- een nieuwe draagconstructie maken om de nieuwe vloeren en muren binnen de oude constructie te kunnen plaatsen (als oorspronkelijke raampartijen, pilaren e.d. zichtbaar blijven geeft dit juist meerwaarde aan het herbestemde pand); "het bestaande casco blijft onaangetast, er worden lichte constructies toegepast en bij functieverandering kunnen de nieuwe elementen weer verwijderd en eventueel zelfs op een andere plaats of in een ander gebouw opnieuw gebruikt worden". 

Andere aandachtspunten in dit kader zijn o.m.:
- zorg voor een passende herbestemming van het gebouw, dan zijn er minder ingrepen nodig (deel een grote cultuurhistorisch belangrijke ruimte niet op in kleinere kamers maar wellicht kan zij dienstdoen als vergaderruimte of restaurant)
- houd er rekening mee dat een oud gebouw bouwfysisch zeer verschillend is van nieuwbouw (bij onzorgvuldige herbestemming kunnen koudebruggen en schimmels ontstaan en condensatie kan de oorspronkelijke en zelfs de nieuwe constructie aantasten); soms kan een tussenruimte worden gecreëerd als buffer tussen de oorspronkelijke wanden en de nieuwe wanden waardoor het geheel bouwfysisch weer correct is en toch de nieuw ontstane ruimte een hedendaags comfort kan hebben (hogere temperatuur dan vroeger, minder tocht).

de pilaar is vrijgehouden van de nieuwe vloer en maakt toch (juist) deel uit van het het nieuwe karakter:

armandomuseum in elleboogkerk, amersfoort (marx&steketee):

boekwinkel polare (selexyz) in de dominicanenkerk, maastricht:

de zeer goed passende "leesapsis" bij polare (selexyz) in maastricht:

zo is het niet echt reversibel (maar in ieder geval niet door het ornament):

Documentatie
- Filmpje Youtube in Libris Dominicanen (v/h Selexyz) Maastricht

De term reversibel is afkomstig van het Latijnse re (terug) en vertere (omkeren, omdraaien).

Zie ook restauratie, herbestemming.

Eng. reversible