Een
gracht is een kanaal, vooral om of door een stad of rond een vesting of
landhuis met een weerbaar uiterlijk. Sommige grachten liggen diep
(hebben hoge verticale muren), bij andere staat het water dicht bij "de
straat". Veel grachten zijn in de 20e eeuw gedempt om plaats te maken voor
bredere straten (trambaan, gemotoriseerd verkeer). Grachten zijn kunstmatige waterlopen.
Grachten staan meestal in bevaarbare
verbinding met elkaar. Singels staan meestal wel in verbinding met elkaar, maar
meestal via buizen, waardoor varen van de ene singel naar de andere niet
mogelijk is.
Doelen van de gracht zijn of waren:
- bevoorrading via het water (keert wellicht weer terug)
- transport over water (ook pleziervaart, toeristenvaart)
- verdediging (de buitenste gracht bij een stad, de gracht bij een vesting)
- drinkwater (gelukkig al lang niet meer)
- riolering en afval (riolering zelfs nog tot ca. 1930; afval nu nog)
- zwemwater (soms, als de waterkwaliteit het toelaat).
"Een tankgracht is een gracht met zeer steile taluds of verticale wanden, en van zodanige diepte dat deze niet door tanks en andere voertuigen kan worden
overschreden. (Eigenlijk is het een anti-tankgracht.)
Er zijn diverse vesting-achtige huizen met een gracht.
Een omgracht huis is, in het bijzonder, een laatmiddeleeuws huis met een weerbaar uiterlijk (maar eigenlijk niet zeer weerbaar was).
Een ringwalburcht of vluchtburcht is een vroegmiddeleeuwse verdedigingsburcht, meestal bestaand uit een aarden wal met daaromheen een gracht, al dan niet droog.
Een redoute is een eenvoudig, rechthoekig, gesloten veldwerk met aarden wal, al of niet van een natte gracht voorzien." (Leestekens
van het landschap)
In Vlaanderen is gracht ook een benaming voor sloot, tot afscheiding of ontwatering.
oudegracht bij ledig erf, utrecht; hier staat het water dicht bij "de
straat", omdat dit deel van de oudegracht aanzienlijk lager ligt dan
het normale straatniveau (foto japiot,
wikipedia):
delft, voldersgracht; de huizen, incl. de deur waar bevoorraad werd, staan
hier direct aan de gracht (locatie
in google maps):
De term gracht is een afleiding van het werkwoord graven, met
als tussenvorm graft, greft, grecht (-ft werd -cht); hier in de betekenis
van "gegraven waterloop, uitgraving, kanaal".
Zie eventueel vaart, sloot,
aha (een specifiek type droge gracht),
overkluizing, beer (een stenen, gemetselde dam in de gracht van een
vesting).