gracht

Een gracht is een kanaal, vooral om of door een stad of rond een vesting of landhuis met een weerbaar uiterlijk. Sommige grachten liggen diep (hebben hoge verticale muren), bij andere staat het water dicht bij "de straat". Veel grachten zijn in de 20e eeuw gedempt om plaats te maken voor bredere straten (trambaan, gemotoriseerd verkeer). Grachten zijn kunstmatige waterlopen.
Grachten staan meestal in bevaarbare verbinding met elkaar. Singels staan meestal wel in verbinding met elkaar, maar meestal via buizen, waardoor varen van de ene singel naar de andere niet mogelijk is.

Doelen van de gracht zijn of waren:
- bevoorrading via het water (keert wellicht weer terug)
- transport over water (ook pleziervaart, toeristenvaart)
- verdediging (de buitenste gracht bij een stad, de gracht bij een vesting)
- drinkwater (gelukkig al lang niet meer)
- riolering en afval (riolering zelfs nog tot ca. 1930; afval nu nog)
- zwemwater (soms, als de waterkwaliteit het toelaat).

"Een tankgracht is een gracht met zeer steile taluds of verticale wanden, en van zodanige diepte dat deze niet door tanks en andere voertuigen kan worden overschreden. (Eigenlijk is het een anti-tankgracht.)
Er zijn diverse vesting-achtige huizen met een gracht. Een omgracht huis is, in het bijzonder, een laatmiddeleeuws huis met een weerbaar uiterlijk (maar eigenlijk niet zeer weerbaar was). Een ringwalburcht of vluchtburcht is een vroegmiddeleeuwse verdedigingsburcht, meestal bestaand uit een aarden wal met daaromheen een gracht, al dan niet droog. Een redoute is een eenvoudig, rechthoekig, gesloten veldwerk met aarden wal, al of niet van een natte gracht voorzien." (Leestekens van het landschap)

In Vlaanderen is gracht ook een benaming voor sloot, tot afscheiding of ontwatering. 

grachten van amsterdam (locatie in google maps):

oudegracht bij ledig erf, utrecht; hier staat het water dicht bij "de straat", omdat dit deel van de oudegracht aanzienlijk lager ligt dan het normale straatniveau (foto japiot, wikipedia):

delft, voldersgracht; de huizen, incl. de deur waar bevoorraad werd, staan hier direct aan de gracht (locatie in google maps):

vooral na koningsdag e.d. is het nodig de grachten schoon te maken, door medewerkers van waternet (waternet, waterschap amstel gooi en vecht)

De term gracht is een afleiding van het werkwoord graven, met als tussenvorm graft, greft, grecht (-ft werd -cht); hier in de betekenis  van "gegraven waterloop, uitgraving, kanaal".

Zie eventueel vaart, sloot, aha (een specifiek type droge gracht), overkluizing, beer (een stenen, gemetselde dam in de gracht van een vesting). 

Meer watergangen (waterlopen).